Հովհաննես Կուրկուաս Բ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Հովհաննես Կուրկուաս (հուն․՝ Ἰωάννης Κουρκούας, գործել է մոտ 915-946 թվականներին), հայազգի բյուզանդացի զորավարներ։ Նրա հաջողությունները մուսուլմանական իշխանությունների դեմ փոխեցին դարավոր բյուզանդա-արաբական հակամարտության ուժերի հարաբերակցությունը հօգուտ Բյուզանդական կայսրության։ Նրա ձեռքբերումների շնորհիվ սկսվեց կայսրության 10-րդ դարի «նվաճումների դարաշրջանը»։
Հովհաննես Կուրկուաս | |
---|---|
900 թ-ից առաջ և 946 թ-ից հետո | |
Ծննդավայր | Թոքաթ |
Քաղաքացիություն | Բյուզանդական կայսրություն |
Զորատեսակ | Հետևակ, հեծելազոր |
Ծառայության տարիներ | 915-944 թթ. |
Կոչում | «domestikos tōn scholōn» |
Զորամաս | «Հիկանտոի» |
Մարտեր/ պատերազմներ | Բյուզանդա-արաբական պատերազմներ Ռուսական արշավանքի ետ մղում |
Կուրկուասը պատկանում էր Բյուզանդիայում մեծ ազդեցություն ունեցող հայկական Կուրկուասների տոհմին։ Որպես կայսերական պահակախմբի ղեկավար, Հովհաննեսը ապագա կայսր Ռոմանոս I Լեկափենոսի (գահակալել է 920-44 թթ.) կարևորագույն աջակիցներից էր և մեծ ներդրում ունեցավ նրա գահ բարձրանալու մեջ։ 923 թվականին Հովհաննեսը նշանակվեց արևելքում տեղակայված բյուզանդական զորքերի գերագույն հրամանատար։ Այստեղ նրան դիմակայում էին Աբբասյանների խալիֆայությունն ու բազմաթիվ կիսանկախ մուսուլմանական ամիրայություններ։ Հովհաննեսը մնաց այս պաշտոնում ավելի քան քսան տարի։ Նրա օրոք տեղի ունեցան մի շարք վճռական բյուզանդական հաղթանականեր, որոնք բավական մեծացրին կայսրության ազդեցությունը տարածաշրջանում։
9-րդ դարում Բյուզանդական կայսրությունը աստիճանաբար վերականգնել էր իր դիրքերը և ներքին կայունությունը, իսկ խալիֆայությունն ընդհակառակը գնալով թուլանում և մասնատվում էր։ Կուրկուասի ղեկավարությամբ բյուզանդական ուժերը 200 տարվա ընթացքում առաջին անգամ մտան մուսուլմանական տարածքների խորքերը և բավականաչափ մեծացրին կայսրության սահմանները. ջախջախվեցին և գրավվեցին Մալաթիայի և Կարինի մուսուլմանական ամիրայությունները և ընդհուպ մոտեցան վերին Եփրատին և Արևմտյան Հայաստանին։ Որոշ հայկական և վրացական իշխանություններ ճանաչեցին իրենց բյուզանդացիների վասալներ։ Կուրկուասին նաև հաջողվեց ջախջախել ռուսների 941 թվականի ներխուժումը և ետ վերադարձնել Եդեսիայում գտնվող սրբազան մասունք «Մանդիլիոնը», որի վրա պատկերված էր Հիսուս Քրիստոսի դեմքը։ 944 թվականին Լեկափենոսի որդիների զրպարտանքների պատճառով Հովհաննեսին հեռացրին պաշտոնից։ Սակայն Կոստանդին Ծիրանածին կայսեր օրոք (913-959 թթ.) նա դարձյալ արժանացավ գնահատանքի և 946 թվականին ստանձնեց կայսերական դեսպանի պաշտոնը։ Դրանից հետո նա այլևս չի հիշատակվում աղբյուրներում։