Ղրիմի թաթարների տեղահանություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ղրիմի թաթարների տեղահանություն (Ղրիմի թաթարերեն՝ Qırımtatar halqınıñ sürgünligi, Къырымтатар халкъынынъ сюргюнлиги), Ղրիմի թաթարների բռնի տեղահանումը Ղրիմից Ուզբեկստան և Ղազախստանի և Տաջիկստանի հարևան շրջաններ. փոքր խմբեր ուղարկվեցին նաև Մարիի ՀՍՍՀ և ՌՍՖՍՀ մի շարք այլ շրջաններ[1]։ Տեղահանությունն իրականացվել է ԽՍՀՄ Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատի կողմից 1944 թվականի մայիսի 18-20-ին Պաշտպանության պետական կոմիտեի որոշմամբ, որը ստորագրել է նրա նախագահ Ի.Վ.Ստալինը և ավարտվել 1944 թվականի հունիսի 4-ին[2]:
Պաշտոնապես տեղահանությունը հիմնավորվում էր Ղրիմի թաթարների մասնակցությամբ կոլաբորացիոնիստական կազմավորումներին, որոնք գործում էին Նացիստական Գերմանիայի կողքին Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ և օկուպացիոն իշխանությունների հետ համագործակցությամբ, թեև միջազգային իրավունքը չէր նախատեսում կոլեկտիվ պատասխանատվություն։ մարդկանց կողմից անհատների կատարած գործողությունների համար[3]։
ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահությունը 1967 թվականի սեպտեմբերի 5-ի «Ղրիմում բնակվող թաթար ազգության քաղաքացիների մասին» թիվ 493 հրամանագրում ընդունել է, որ «1944 թվականին Ղրիմը նացիստական օկուպացիայից ազատագրվելուց հետո ակտիվ համագործակցության փաստերը Ղրիմում ապրող թաթարների որոշակի մասի գերմանացի զավթիչները անհիմն կերպով վերագրվում էին Ղրիմի ողջ թաթար բնակչությանը»[4]։
1989 թվականի նոյեմբերին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդը Ղրիմի թաթարների տեղահանությունը ճանաչեց անօրինական և հանցավոր[5]։
2014 թվականի ապրիլի 21-ին՝ Ղրիմի Ռուսաստանի բռնակցումից հետո, ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել Ղրիմի թաթարների և Ղրիմում ստալինյան բռնաճնշումներից տուժած այլ ժողովուրդների վերականգնման մասին[6]։
Ուկրաինայի Գերագույն Ռադան 2015 թվականին Ղրիմի թաթարների տեղահանումը ճանաչեց որպես ցեղասպանություն և սահմանեց Ղրիմի թաթարների ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր՝ մայիսի 18-ը[7][8]։