Մեծ մզկիթ (Բրյուսել)
մզկիթ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Բրյուսելի Մեծ մզկիթ (հոլ.՝ Grote Moskee van Brussel; արաբ․՝ المسجد الكبير في بروكسل), Մեծ մզկիթը Բրյուսելում ամենահինն է։ Այն գտնվում է անգլ.՝ Cinquantenaire այգում։ Դա նաև Բելգիայի իսլամական և մշակութային կենտրոնի նստավայրն է[1][2]։
Մեծ մզկիթ ֆր.՝ Grande Mosquée de Bruxelles Grote Moskee van Brussel | |
---|---|
Տեսակ | Ուրբաթյա մզկիթ |
Երկիր | Բելգիա |
Վարչատարածք | Բրյուսել |
Տեղագրություն | European Quarter? |
Աշխարհագրական տեղադրաում | Հիսունամյակի այգի |
Հիմնվել է | 1897 |
Սեփականատեր | Բելգիա |
Ճարտարապետություն | |
Ճարտարապետ | Ernest Van Humbeeck? |
Ոճ | մավրիտանական ճարտարապետություն |
Բնօրրինակը կառուցվել է ճարտարապետ Էռնեստ Վան Հումբբեկի կողմից արաբական ոճով, 1880 թվականին Բրյուսելում կայանալիք ազգային ցուցահանդեսի Արեւելյան տաղավարի ստեղծման համար։ Այդ ժամանակ տաղավարում տեղադրվեց մենահամերգային նկար ՝ Բեյրութի նկարիչ Էմիլ Ուոթերսի «Կահիրեում», որը մեծ հաջողություն ունեցավ։ Սակայն 20 դարում պահպանման պակասը առաջացրեց շենքի աստիճանաբար վատթարացմանը։
1967 թ. թագավոր Բոդուինը շենքը հանձնեց Սաուդյան Արաբիայի թագավոր Ֆեյսալ բեն Աբդ ալ-Ազիզին `99-ամյա վարձավճարով, Բելգիայի պաշտոնական այցով նավթային պայմանագրերի ապահովման բանակցությունների շրջանակներում[3]։ Բելգիայում շենքը վերածվել է երկրպագության վայր մուսուլմանական ներգաղթյալների օգտագործման համար,ովքեր ժամանել են Մարոկկոյից և Թուրքիայից[4]։ Գործարքի շրջանակներում, Պաղեստինի տարածքում գտնվող իմամները կազատվեն, չնայած նրանց ուղղափառ սալաֆիզմը ավանդույթ է ըստ Georges Dallemagne-ի, որոնք տարբերվում են ավելի բաց մտավոր ներգաղթյալներից, սակայն նրանց ուսուցումը ժամանակի ընթացքում կդառնա ավելի շատ ուղղափառ ավանդույթ, և իմամները կխրախուսեն ներգաղթյալների մուտքը բելգիական հասարակություն ըստ Georges Dallemagne-ի[4]։ Մզկիթը երկար ժամանակ վերակառուցվել է, Թունիսյան ճարտարապետ՝ Մոհի Բուբակերի կողմից Սաուդյան Արաբիայի ծախսերով, և բացվեց 1978 թ. Խալիդ Իբն Աբդ ալ-Ազիզի և Բոդուինի ներկայությամբ[5]։
Մզկիթի դերը, որպես բելգիայի իսլամական համայնքի առաջատար կրոնական կառույց է, ինչպես նաև դիվանագիտական կամուրջ Սաուդյան և Բելգիական միապետությունների միջև, և իր վերակազմակերպման ժամանակ եղել է բանավեճի մի կետ[6]։ Մզկիթը հայտնի է մուսուլման դիվանագետների կողմից և հայտնի վայր է բելգիացիների համար, ովքեր ձգտում են ընդունել իսլամ[6]ը։ Այն նաև ուսուցանել է հազարավոր մուսուլման աշակերտների։
Իմամներն ու պաշտոնյաները դուրս են եկել կրկնել այն լուրը, թե իսլամը խաղաղության կրոն է և ոչ մի կապ չունի ահաբեկիչների հետ 2015 թվականի նոյեմբերի 15-ի Փարիզի[4][7] հարձակումներից հետո։ ԻԿԿ-ի տնօրեն Հալիդ Ալաբրիին, որը քարոզեց Թեքֆիրի դոգմանը, Բելգիայի իշխանություններից հեռացրեց իր ծայրահեղ տեսակետները 2012 թ.[4][7]:
2017 թ. հոկտեմբերին Բելգիայի ապաստանի և միգրացիայի նախարար Թեո Ֆրանկենը չեղյալ է համարել մզկիթի եգիպտական ուսուցանված իմամի նստավայրի թույլտվությունը, Աբդելհադի Սյուֆը[6]։ Ֆրենկեն իր սալաֆիստական գաղափարախոսությունը համարում էր պահպանողական դիրքորոշում և բեմական վտանգ Բելգիայի հասարակությանը և ազգային անվտանգությանը `որպես հետ կանչի պատճառ[8][9]։ Սյուֆը հերքեց ցանկացած կապ ծայրահեղականության հետ և դիմեց երկրի ամենաբարձր միգրացիոն իշխանությանը, սակայն Բելգիայի փոխվարչապետ Յան Ջամբոնը հարվածել է հաջողակ դիմումի բողոքարկման իր հնարավորությանը։ 2016 թվականին Բրյուսելյան պայթյունները ուսումնասիրող հասարակական հանձնաժողովը պարզել է, որ մզկիթի դասընթացների 9 մասնակիցները միացել են Մերձավոր Արեւելքում արմատական խմբերի օտարերկրյա զինյալների շարքին։ Այս եզրակացությունների հիման վրա հանձնաժողովը 2017 թ. Հոկտեմբերին խորհուրդ տվեց, որ Սաուդյան մզկիթի հսկողությունը չեղյալ համարվի[10]։ Հանձնաժողովը նաև հայտարարեց, որ մզկիթի սալաֆի և վահաբի բժիշկը հակասական էր եվրոպական հասարակության համահունչ լիբերալ իսլամին[10]։
Թեև մզկիթի ղեկավարությունը պնդում էր խթանել իսլամի ներգրավված տեսլականը, Բելգիայի իշխանությունը նշում է, որ մզկիթը խրախուսում է երկրպագուներին փակել հիմնական բելգիական հասարակությունը եւ այդ առաջնորդ Թամամ Աբդելհադի Սյուֆը խոսեց` ոչ ֆրանսերենով և ոչ էլ հոլանդերենով, այլ Բելգայի պաշտոնական լեզվով[11]։