Մեծ շրջան
From Wikipedia, the free encyclopedia
Մեծ շրջան, շրջան, որն առաջանում է գունդը այնպիսի հարթությամբ հատելիս, որն անցնում է այդ գնդի կենտրոնով։ Ցանկացած մեծ շրջանի տրամագիծ հավասար է գնդային մակերևույթի (գնդոլորտ, սֆերա) տրամագծին, այդ իսկ պատճառով բոլոր մեծ շրջանները եզերող շրջանագծերն ունեն նույն երկարությունը և միևնույն կենտրոնը, որը համընկնում է գնդի կենտրոնի հետ։ Երբեմն «մեծ շրջան» ասելով հասկանում են մեծ շրջանագիծը, այսինքն՝ այն շրջանագիծը, որն ստացվում է գնդային մակերևույթը իր կենտրոնով անցնող հարթությամբ հատելիս[1]։
Գնդային մակերևույթի ցանկացած երկու կետով, որոնք տրամագծորեն հանդիպակաց չեն (չեն հանդիսանում այդ գնդային մակերևույթի տրամագծի ծայրակետեր), անցնում է միայն մեկ մեծ շրջան։ Միևնույն տրամագծի ծայրակետեր հանդիսացող երկու կետերով անցնում են անվերջ քանակով մեծ շրջաններ։ Գնդային մակերևույթի վրա գտնվող երկու կետերով անցնող մեծ շրջանի փոքր աղեղը հանդիսանում է այդ կետերը միացնող ամենակարճ հետագիծը գնդային մակերևույթի վրա։ Այդ առումով մեծ շրջանները սֆերիկ երկրաչափության մեջ կատարում են ուղիղ գծերի դեր։ Ռիմանի երկրաչափության մեջ փոքր աղեղի երկարությունը համարվում է երկու կետերի միջև հեռավորություն։ Մեծ շրջանագծերը հանդիսանում են գնդոլորտի գեոդեզիական գծեր։
Մեծ շրջանը նաև այն ամենափոքր կորագիծն է, որը հաստատուն մեծություն է և որոշվում է հետևյալ հարաբերությամբ՝ :
Երկնոլորտում մեծ շրջանների օրինակներ են հորիզոնը, երկնային հասարակածը և երկնային մարմինների ուղեծրերը (օրինակ՝ Արեգակի ուղեծիրը)։