Յանկա Կուպալայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Յանկա Կուպալայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն (բելառուս․՝ Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы), Բելառուսի հնագույն[1] թատրոններից։ Հիմնադրվել է 1890 թվականին որպես Մինսկի քաղաքային թատրոն, 1920 թվականին դրա հիման վրա ստեղծվել է Բելառուսի պետական թատրոնը։
 Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կազմակերպություն, մշակութային կառույց և թատրոն |
| Երկիր |  Բելառուս |
| Գտնվելու վայրը | Բելառուս Մինսկ, Լենինյան շրջան |
| Հիմնադրման ամսաթիվ | 1920,սեպտեմբերի 14 |
| Անվանված է | Յանկա Կուպալա |
| Գեղարվեստական ղեկավար | Նիկոլայ Պինիգին |
| Կայք | kupala-theatre.by |
 Yanka Kupala National Academic Theatre Վիքիպահեստում | |
1887 թվականի հրդեհից հետո, որն ավերեց Մինսկի նախկին քաղաքային թատրոնը, Մինսկի նահանգապետ Նիկոլայ Նիկոլաևիչ Տրուբեցկոյը ելույթ ունեցավ քաղաքային դումայի նիստում՝ նոր թատրոնի շենքի նախագծման նախաձեռնությամբ[2]։
Թատրոնի շենքը կառուցվել է 1890 թվականին՝ ճարտարապետներ Կոնստանտին Վվեդենսկու և Կորոլ Կոզլովսկու նախագծով։ Թատրոնի գլխավոր ճակատը նայում է Կարլ Մարքսի (Պոդգորնայա) փողոցի և Էնգելսի (Պետրոպավլովսկայա) փողոցների հատման խաչմերուկով ձևավորված հրապարակին[3]։
1917 թվականին Մինսկի քաղաքային թատրոնի շենքում տեղի ունեցավ Արևմտյան ռազմաճակատի բանակների երկրորդ համագումարը[4]։ Նույն թվականին շենքում տեղի ունեցավ Համաբելառուսական առաջին համագումարը[5], 1919 թվականի փետրվարին՝ Առաջին Համաբելառուսական համագումարը, 1944 թվականի հունիսին՝ Համաբելառուսական երկրորդ համագումարը։
1920 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Մինսկում տեղի ունեցավ Բելառուսի պետական թատրոնի բացումը։ Բելառուսի պետական թատրոնը դարձավ բելառուսական դրամայի և կոմեդիայի առաջին ընկերության իրավահաջորդը։
Ընկերության դերասաններից էլ կազմավորվեց Բելառուսի նորաստեղծ պետական թատրոնի կոլեկտիվը՝ նույն գեղարվեստական ղեկավարի՝ Ֆլորիան Ժդանովիչի (1884-1937) գլխավորությամբ։ Իր ստեղծագործության մեջ Ֆ.Ժդանովիչը մեծ ուշադրություն էր դարձնում բելառուսական պիեսների բեմադրություններին։ 1920/1921 թատերաշրջանի խաղացանկի ճնշող մեծամասնությունը բաղկացած էր բեմադրություններից, որոնք բեմադրվել էին Առաջին բելառուսական դրամայի և կոմեդիայի ընկերության կողմից։ Այդ ներկայացումներից էին՝ Յանկա Կուպալայի «Паўлінка» և «Раскіданае гняздо», Յ. Կոլասի «Антось Лата», Կ. Բույլոյի «Сягодняшнія і даўнейшыя», Կ. Կագանեցի «Модны шляхцюк», Վ. Գոլուբկայի «Апошняе спатканне» ևայլ ներկայացումներ։ Ռեժիսոր Ֆլորիան Ժդանովիչը հենվել էր բելառուսական ժողովրդական թատրոնի ավանդույթների վրա, բեմական ստեղծագործությունների կառուցվածքում լայնորեն օգտագործելով երաժշտություն, երգեր և պարեր։ Սակայն թատրոնը գործում էր շատ ծանր պայմաններում՝բեմ դուրս գալով շաբաթական ընդամենը երկու օր։ Հաճախ կոլեկտիվը ստիպված էր ելույթներ ունենալ Մինսկի ակումբներում և արտադրական վայրերում, այնուհետև մեկնել հյուրախաղերի՝ նախ մոտակա գյուղեր և քաղաքներ, այնուհետևայնպիսի քաղաքներ, ինչպիսիք են Վիտեբսկը, Պոլոցկը, Բոբրույսկը և Օրշան։
1920-1922 թվականներին Բելառուսի պետական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարությունն իրականացրել են՝ Ֆլորիան Պավլովիչ Ժդանովիչը (1920-1921), Եվստիգնեյ Աֆինոգենովիչ Միրովիչը (1921-1925), իսկ տնօրենի պարտականությունները կատարել են Ալես (Ալեքսանդր Ֆրանցևիչ) Լեժնևիչը (1921-1922) և Մ Գուրսկին (1922-1926)։
1920/1921 թատերաշրջանում բեմադրվել է 11 ներկայացում (7 բելառուսական պիես, 3 լեհական, 1 ռուսական), 1921/1922 թատերաշրջանում - 17 (11 բելառուսական, 3 ուկրաինական, 2 լեհական, 1 անգլիական), իսկ 1922/1923 թատերաշրջանում՝ 10 (6 բելառուսական, 1 լեհական, 2 ֆրանսիական, 1 ռուսական)։
Սակայն, շատ դերասաններ չունեին բավարար մասնագիտական պատրաստվածություն, միջոցներ չկային դեկորացիայի և զգեստների համար, կոլեկտիվի ոչ բոլոր անդամներն էին լավ տիրապետում բելառուսերենին։
1921 թվականի ամռանը ևաշնանը ԲԽՍՀ կրթության ժողովրդական կոմիսարիատը սկսեց բելառուսական ազգային թատրոն ստեղծելու ծրագիր, Բելառուսի պետական թատրոնը փոխանցվեց կրթության ժողովրդական կոմիսարիատի ակադեմիական կենտրոնի իրավասությանը և ստացավ «ակադեմիական» կոչում։ Դա նպաստեց թատրոնը պետության հաշվին պահելուն, իսկ նրա աշխատակիցները հնարավորություն ստացան աշխատավարձից բացի արտոնյալ օրապահիկ ստանալ։ Նույն 1921 թվականին կոլեկտիվը գլխավորեց նոր գեղարվեստական ղեկավար Եվստիգնեյ Միրովիչը (1978-1952)։ Խաղացանկում Միրովիչը հիմնականում հենվում էր բելառուսական դրամատուրգիայի վրա։ Նրա ղեկավարությամբ թատրոնը կյանքի կոչեց ազգային մշակութային վերածննդի գաղափարը, որը շատ տարածված էր 1920-ականների սկզբին։ ԲՊԹ-ի գործունեության մեջ նշանակալից իրադարձություն էին Միխաս Չարոտի «Կուպալլյում» և Վ. Գորբացևիչի «Վյասելլե» ներկայացումները, որոնք բեմադրել էր Եվստիգնեյ Միրովիչը 1921 թվականին։ Նրանք վստահորեն վկայում էին, որ կոլեկտիվ է եկել տաղանդավոր, ընդունակ առաջնորդ և ռեժիսորը յուրօրինակ ստեղծագործական ոճով և նուրբ ճաշակով, բելառուսական ժողովրդական ավանդույթների լավ իմացությամբ։
Թատրոնում 10 տարվա աշխատանքի ընթացքում Եվստիգնեյ Միրովիչը բեմականացրել է մոտ 40 ներկայացում, դաստիարակել դերասանների մի ամբողջ սերունդ։ Նրան ստեղծագործական հաջողություններ ու համբավ բերեցին առաջին բեմադրությունները՝ Միխաս Չարոտի «Կուպալայում», Միրովիչի «Машэка»-ն, «Кастусь Каліноўскі»-ին, «Каваль-ваявода»-ն։ Բելառուսական վերածննդի ալիքի վրա այդ ներկայացումների խանդավառությունն ու ռոմանտիկ ոգևորությունը թատրոնը հուսալիորեն բարձրացրեցին 1920-ականների բելառուսական թատերական դասականների շարքը։
Եվստիգնեյ Միրովիչը, Ժդանովիչից ընդունելով թատերական էստաֆետը, ստեղծեց ուժեղ թատերական կոլեկտիվ և բելառուսական թատերական դպրոց։ Միրովիչը բեմական արվեստը հասցրեց այնպիսի բարձրության, որին բելառուսական թատերական կոլեկտիվները չէին հասել նախկինում։ Այդ յուրահատուկ երևույթի հիմնական պատճառներից մեկն այն էր, որ երիտասարդ դերասանները մեծ խանդավառությամբ ընդունեցին և հաջողությամբ յուրացրին Եվստիգնեյ Միրովիչի դպրոցը։
1922 թվականի մարտի 24-ին ԲԽՍՀ Կենտգործկոմի նախագահությունը հաստատեց ակադեմիական թատրոնի հզորացման միջոցառումները և հանդես եկավ նրա պետական աջակցության օգտին։ Բանաձևում նախանշվել էին թատերական արվեստի զարգացմանն ուղղված միջոցառումներ։
Մինչև 1922 թվականը Բելառուսի պետական թատրոնում ընդգրկված էին բելառուսական, ռուսական և հրեական թատերախմբեր։ 1922 թվականի մարտից Պետական թատրոնը հատկացվել էր բելառուսական թատերախմբին, որի կորիզը բելառուսական դրամայի և կատակերգության առաջին ընկերության անդամներն էին։ Քսաներորդ դարի 20-30-ական թվականների երիտասարդ թատրոնի հիմնադիրները դարձան դերասաններ՝ Ֆլորիան Ժդանովիչը, Անտուկ Կրինիցան, Կոնստանտին Սաննիկովը, Պավլինա Մյադյոլկան, Վսևոլոդ Ֆալսկին, Վլադիմիր Կրիլովիչը, Հենրիխ Գրիգոնիսը, Վլադիմիր Վլադոմիրսկին, Բորիս Պլատոնովը, Իրինա Ժդանովիչը, Ստեֆանյա Ստանյուտան, Եկատերինա Միրոնովան, Նիկոլայ Միցկևիչը, Ռոմուալդ Ժակովսկին, Վերա Պոլլոն, Օլգա Գալինան, Լիդիա Ռժեցկայան, Գլեբ Գլեբովը, Լեոն Ռախլենկոն, Ստեպան Բիրիլոն, Զդիսլավ Ստոմման, Իվան Շատիլոն, Ալեքսեյ Բարանովսկին, Գալինա Մակարովան, Վլադիմիր Դեդյուշկոն, Զինաիդա Բրովարսկայան։ Այս լեգենդար սերնդին էր վիճակված դառնալ հայրենական բեմի առաջին «աստղեր» և ազգային դերասանական դպրոցի հիմնադիրներ։
Այսպիսին են եղել Բելառուսի պետական թատրոնի առաջին քայլերը՝ հիմնված հայրենական բարձրակարգ դրամատուրգիայի վրա։
Պատերազմի տարիներին թատրոնը տարհանվել է Տոմսկ։ Դերասանները գտնվել են այնտեղ մինչև ֆաշիստական զավթիչների նկատմամբ խորհրդային ժողովրդի հաղթանակը։
Հենց 1944 թվականին Տոմսկում ռեժիսոր Լև Լիտվինովը բեմադրել է հանրահայտ «Паўлінку» ներկայացումը, որը դարձել է թատրոնի այցեքարտը և որի ներկայացմամբ էլ բացվել է ամենամյա թատերաշրջանը։ Ռաիսա Կոշելնիկովան դարձել է Կուպալովսկու Պաուլինկայի առաջին դերակատարը։ Նա կատարել է 17-ամյա աղջկա դերը՝ հիսուն տարեկան լինելով հանդերձ։
1944 թվականին թատրոնն անվանակոչվել է բելառուս ականավոր բանաստեղծ Յանկա Կուպալայի անունով, իսկ 1955 թվականին թատրոնին շնորհվել է ակադեմիականի կոչում։
Թատրոնն իսկական վերելք է ապրել 20-րդ դարի 60-ական թվականներին։ Վալերի Ռաևսկու և Բ. Լուցենկոյի բեմադրությունները նորության և ազատության ոգի են բերել թատրոն։ 1973 թվականին Վալերի Ռաևսկին դարձել է գլխավոր ռեժիսոր և նրա ղեկավարությամբ Յանկա Կուպալայի թատրոնն ավելի ազատ է դարձել բեմահարթակում զգացմունքների և մտքերի ազատ արտահայտման առումով։ Ռաևսկուն հաջողվել է գտնել այդ ոսկե միջինը մի կողմից՝ ազատ կամաարտահայտության, նորարարության, փորձի, մյուս կողմից՝ դասական ավանդույթների միջև, ինչը Կուպալայի թատրոնն իսկապես յուրահատուկ է դարձրել։
1969 թվականին տեղի է ունեցել մի իրադարձություն, որն արձագանք է գտել ոչ միայն թատերական, այլև հասարակական կյանքում։ Խոսքը Բրեխտի պիեսի հիման վրա Ռաևսկու բեմադրած «Ինչ է այդ զինվորը, սա ինչ է» պիեսի մասին է։ Իհարկե, թատրոնում բեմադրվել են Շեքսպիր, Բրեխտ և այլ այլազգի դրամատուրգներ, սակայն բելառուս հեղինակների ստեղծագործությունների հիման վրա բեմադրված ներկայացումները շատ առանձնահատուկ տեղ են գրավել և շարունակում են գրավել՝ Ա. Մակայոնոկի «Տրիբունալը», Կ. Կրապիվայի «Անմահության դարպասները», Է. Շաբանի «Մարդը լեգենդից», Վ. Բիկովի «Վերջին հնարավորություն», Ն. Մատուկովսկու «Իմաստունը» և այլն։
Բելառուսական մշակույթի զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի, արվեստի բնագավառում բարձր ձեռքբերումների համար թատրոնը 1993 թվականին թատրոնը ստացել է ազգայինի կարգավիճակ։
2011 թվականին սկսվել է թատրոնի վերակառուցումը, որը տևել է 2,5 տարի, պաշտոնապես ավարտվել է 2013 թվականի գարնանը։ Թատրոնին վերադարձրել են 1890 թվականի արտաքին տեսքը։ Թատրոնն իր դռները հանդիսատեսի առաջ բացել է մարտի 29-ին։ Ավանդույթը չի խախտվել և թատերաշրջանի բացումը կատարվել է «Պաուլինկա» ներկայացմամբ։
2019 թվականին Յանկա Կուպալայի ազգային ակադեմիական թատրոնը բացել է իր 100-րդ թատերաշրջանը։
2020 թվականի օգոստոսի 12-ին Յանկա Կուպալայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի դերասաններն ու անձնակազմը կոլեկտիվ տեսաուղերձ են ձայնագրել և պահանջել դադարեցնել ուժի կիրառումը ցուցարարների նկատմամբ, ովքեր համաձայն չեն Բելառուսում 2020 թվականի նախագահական ընտրությունների կեղծված արդյունքներին[6]։ Օգոստոսի 13-ին թատերական կոլեկտիվը կոչ է արել նաև կատարել Բելառուսի նախագահական ընտրությունների վերահաշվարկ անկախ դիտորդների մասնակցությամբ։ Օգոստոսի 16-ին թատրոնի տնօրեն Պավել Լատուշկոն և Կուպալայի մյուս դերասանները բաց դիմում են ստորագրել բելառուսներին և մասնավորապես բանակին՝ կոչ անելով անհապաղ հրաժարական տալ և քրեական գործեր հարուցել «հանցագործ հրամաններ տվողների» և «բոլոր պաշտոնյաների» դեմ, ովքեր մեղավոր են կամ ներգրավված այդ հանցագործությունների մեջ»։ Օգոստոսի 17-ին թատրոնի տնօրեն Պավել Լատուշկոն հեռացվել է աշխատանքից[7]։ Նույն օրը երեկոյան թատրոնի շենքի վրա փակցվել է սպիտակ-կարմիր-սպիտակ դրոշներ[8]։ Օգոստոսի 18-ին թատրոն եկած մշակույթի նախարար Յուրի Բոնդարին դերասանները հայտնել են, որ ազատվում են աշխատանքից։ Օգոստոսի 19-ի առավոտյան Կուպալայի դերասանները չեն կարողացել մտնել թատրոն, որն արգելափակվել է սանիտարական օրվա պատրվակով[9]։ Օգոստոսի 26-ին թատրոնից հեռացվել են 58 դերասաններ և աշխատակիցներ, այդ թվում՝ «Բելառուսի ժողովրդական արտիստ» կոչման արժանացած Զոյա Բելոխվոստիկը, Առնոլդ Պոմազանը, վաստակավոր արտիստներ Ալենա Սիդորովան, Յուլյա Շպիլևսկայան, Իգոր Դենիսովը, Նատալյա Կոչետկովան, Գեորգի Մալյավսկին, արտիստներ՝ Պավել Խառլանչուկը, Ռոման Պոդոլյակոն, Միխայիլ Զույը, Դմիտրի Եսենևիչը, Վալենտինա Գարցուևան, Սվետլանա Անիկեյը, գեղարվեստական ղեկավար Նիկոլայ Պինիգինը և բոլոր թատրոնի բոլոր ռեժիսորները[10]։
2021 թվականի մարտին թատրոնը վերսկսել է աշխատանքը, նորացված թատերախումբը ներկայացրել է «Паўлiнка» պիեսը[11][12]։
- Գլխավոր տնօրեն - Շեստակով Ալեքսանդր Վիկտորովիչ։
Ընթացիկ խաղացանկ
- 1943 - «Պավլինկա»
- 2000 - «Նեսվիժի սև օրիորդը»
- 2006 - «Երեկո»
- 2021 - «Ամուսնություն»
- 2021 - «Շոկոլադե ծառի պատմությունը»
- 2022 - "DONNA SOLA"
- 2021 - «Ես երազ տեսա ...»
- 2022 - «Չափազանց բարձր և անհավատալիորեն մոտ»
- 2022 - «Կյանքի ժամը»
Անցած տարիների ներկայացումներ
- Նարնջի գինի
- Արվեստ
- Աֆրիկա
- Բալլադ սիրո մասին
- Բելառուսը ֆանտաստիկ պատմություններում
- Ավելին քան անձրևը
- Վարշավյան մեղեդի
- Veltmeister ակորդեոն
- Երկու հոգի
- Վանյուշինի երեխաները
- Ստախ թագավորի վայրի որսը
- Էլզայի երկիրը
- Իվոնան , Բուրգունդիայի արքայադուստր
- Իդիլիա
- ԿԻՄ
- Սեր բարոկկո ոճով
- Սերը որպես միլիտարիզմ
- Մակբեթ
- Մայր
- Մաեստրո
- Տեղական կաբարե
- Մարդիկ ճահիճում
- Իմը չէ
- Գիշերը Կոլյադայում
- Օլգա
- Սախալին կղզին
- Բացեք հսկիչն է
- Պան Թադեուշ
- Պինսկի ազնվականություն
- Հիշատակի աղոթք
- Եվրոպայի առևանգումը կամ Ուրսուլա Ռադզիվիլի թատրոնը
- Զարանկայի և Յանկիի արկածները
- Ռադիո Պրուդոկ
- Վերահսկիչը
- Ս.Վ.
- Երկու տիրոջ ծառա
- Երազներ Բելառուսի մասին
- Երազ լողանալու գիշերը
- Լուցկի
- Հին մոդայիկ կատակերգություն
- Հանդուրժողականություն
- Բարդու ձնաբուք
- Թութեյշյա
- Ճայ
- Չիչիկովը
- Շաբանի
- Հարկատուների դպրոց
- Ոսկերչի տարեդարձը
- Յադվիգա
ԽՍՀՄ և Բելառուսի ժողովրդական արտիստներ
|
|
Վաստակավոր արտիստներ
|
|
|
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (20.06.1940)՝ ազգային թատերական արվեստի զարգացման գործում ակնառու նվաճումների համար[13]։
- Բելառուսի Հանրապետության Նախագահի հատուկ մրցանակ (31․12․2016)՝ բելառուսական թատերական արվեստի զարգացման գործում նշանակալի ավանդի համար, բելառուսական դրամայի ստեղծագործությունների հիման վրա ներկայացումներ բեմադրելու համար[14]։
- Բելառուսի Հանրապետության Ազգային ժողովի պատվոգիր (19.12.2005)՝ միջպետական հարաբերությունների ամրապնդման գործում ներդրած մեծ ավանդի և ազգային թատերական արվեստի զարգացման և պրոպագանդման գործում ունեցած վաստակի համար[15]։
- Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության գերագույն ռադայի նախագահության պատվոգիր (6․7․1999) - եղբայրական ժողովուրդների միջև բարեկամական և մշակութային կապերի զարգացման, մասնագիտական բարձր վարպետության, թատերական արվեստում ունեցած նշանակալի ավանդի համար և Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետությունում Բելառուսի մշակույթի օրերի անցկացման կապակցությամբ[16]։
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
