Սև քար
From Wikipedia, the free encyclopedia
Սև քար (արաբ․՝ الحجر الأسود, ալ-հաջար ալ-ասվադ), ձվաձև քար, տեղադրված է Քաաբայի պատերից մեկում, համաձայն իսլամական ավանդության՝ ինչ-որ ժամանակ գտնվել է դրախտում։
| Սև քար | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | քար և heirloom? |
| Երկիր |  Սաուդյան Արաբիա |
| Վարչատարածք | Մեքքա |
| Մասն է | Քաաբա |
 | |
 | |
Սև քարը գտնվում է Քաաբայի արևելյան անկյունում, 1,5 մետր բարձրության վրա, արծաթե պատյանի մեջ[1]։ Քարի տեսանելի մակերևույթի մակերեսը կազմում է 16,5 × 20 սմ։ Կազմված է կարմրասև գույնի մի քանի կտորներից, որոնք դրված են սև հիմքի վրա։ Երևում են քարի 7-8 կտոր։
Սև քարը երբեք չի հետազոտվել գիտական մեթոդներով, այդ իսկ պատճառով ծագումը մինչ հիմա համարվում է վիճելի[2]։ Գոյություն ունեն նրա առաջացման մի քանի հիպոթեզ։
Համաձայն մուսուլմանական ավանդության, ջրհեղեղի ժամանակ (Նուհե առաքյալի ժամանակով) այդ քարը բերվել էր դրախտից և պահպանվում էր հրեշտակների կողմից Աբու Քուբեյսում[3]։ Այնուհետև Քաաբի կառուցման ժամանակ հրեշտակ Ջիբրիլը բերել է այն առաքյալ Իբրահիմին։ Սկզբում այն սպիտակ յախոնտ էր (Կորունդի հին անվանումը), բայց քիչ-քիչ սևացել է` ներծծվելով մարդկային մեղքերով[1]։
Համաձայն որոշ գիտական տվյալների այն աստղաքար է, սակայն միանշանակ ապացուցել չի հաջողվել[4][5]։ Լոնդոնի Բնագիտության Թանգարանում ենթադրում են, որ քարը կարող է լինել կեղծ աստղաքար, այլ կերպ ասած երկրային ծագման քար է, սխալմամբ վերագրվում է աստղաքարերին[6]։
Առաջացում
Այն, ինչ կարող է համարվել Սև քար, գոյություն է ունեցել իսլամից շատ ավելի վաղ։ Այն երկար ժամանակ ասոցացվում էր Քաաբայի հետ, որը ձևավորվել է մինչիսլամական ժամանակահատվածում և ուխտատեղի է եղել նաբաթեա հեթանոս ժողովրդի համար, ովքեր ալցելում էին սրբատեղի տարին մեկ անգամ[7][8]։
Մերձավոր Արևելքի սեմիթական հեթանոս մշակույթներում սովորույթ է եղել օգտագործել անսովոր քարերը սրբատեղիների նշման համար, ինչի մասին ասվում է Հին Կտակարանում։
Քաաբայի վերակառուցում
Իսլամի ծագումից քիչ առաջ Քաաբայի վերակառուցման անհրաժեշտություն առաջացավ, քանի որ պատերը ճաքել էին անձևներից[9]։ Քանդելով հիմքը և հանելով այնտեղից Սև քարը, շինարարները շարունակեցին կանգնեցնել Քաաբայի պատերը։ Երբ եկավ Սև քարը իր տեղը վերադարձնելու ժամանակը, Կուրայշիտների մոտ վիճաբանություն սկսվեց, թե ով պետք է այն դնի իր տեղը։ Հայտնի ազգերից յուրաքանչյուրը ցանկանում էր մասնակից լինել այդպիսի նշանավոր իրադարձությանը և իր վրա վերցնել պատվավոր պարտականության կատարումը։ 5 օրերի ընթացքում վեճը չէր դադարում և սպառնում էր վերածվել արյունահեղության [10]։
Կուրայշիտների ամենատարեց մարդը՝ Աբու Ումայա իբն ալ-Մուհիրան ասաց․«Կուրայշիտներ, թող դատի Ձեզ նա, ով առաջինը կմտնի դարպասներով այս տաճար»։ Բոլորը համաձայնեցին,սկսեցին հետևել դարպասներին և տեսան, որ դարպասներով մտնում է Մուհամադ իբն Աբդուլահը։ Երբ Մուհամադին բացատրեցին գործի էությունը, նա հանեց իր թիկնոցը փռեց այն գետնին և դրեց Սև քարը մեջտեղում։ Մուհամադի խնդրանքով, յուրաքանչյուր ցեղի գլխավորը վերցրեց թիկնոցի մի ծայրից, որպեսզի միասին բարձրացնեն վերև։ Այնուհետև Մուհամադը վերցրեց քարը և տեղադրեց այն Քաաբայի անկյունում։ Բոլոր ցեղերը գոհ մնացին առաքյալի որոշումից և դրանից հետ Քաաբայի շինարարությունը շարունակվեց[10]։
Սև քարի առևանգում
930 թվականին կարմատները, Աբու Տահիր ալ Ջանաբիի գլխավորությամբ գրավեցին Մեքքան, թալանել են Քաաբան և տարել Սև քարը Բահրեյն, պահելով այն իրենց մոտ 22 տարի։ 951 թվականին մեծ փրկագնի վճարումից հետո քարը վերադարձվել է Մեքքա[11]։
Խաջայի ծեսերից մեկը համարվում է Սև քարը համբուրելը։ Քարը համբուրելու ավանդույթը գալիս է Մուհամադ առաքյալից։ Հադիսների հեղինակավոր ժողովածուներում ներկայացվում են ուղղամիտ խալիֆ Օմարի խոսքերը, ով Սև քարը համբուրելուց հետո ասել է․ «Ես գիտեմ, որ սա ընդամենը քար է, և այն չի կարող ոչ օգնել, ոչ վնասել։ Սակայն եթե ես չտեսնեի, թե ինչպես է այն համբուրում Առաքյալը, խաղաղություն նրան և օրհնություն, ես այն չէի համբուրի»։ Քարը համբուրելու իմաստը նրանում է, որ ուխտավորը սովորում է ամբողջովին հնազանդվել Աստծուն և գալիս է եզրակացության, որ Ալլահի սահմանած օրենքներում և ծեսերում իմաստ կա և բարիք[12]։
Իվան Ալեքսանդրևիչ Բունինը 20-րդ դարի վերջին համանուն բանաստեղծություն է գրել Սև քարի մասին[13]։
Սև քարը հիշատակվում է Նիկոլայ Գումիլյովի «Իսլամ» բանաստեղծությունում։
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
