Նատրիումի քլորիդ
քիմիական միացություն From Wikipedia, the free encyclopedia
քիմիական միացություն From Wikipedia, the free encyclopedia
Նատրիումի քլորիդ () կամ կերակրի աղ, նատրիումի և քլորի իոնիկ միացություն է քիմիական բանաձևով, որը ներկայացնում է նատրիումի և քլորիդի իոնների 1։1 հարաբերակցությունը։ 22,99 և 35,45 գ/մոլ համապատասխանաբար մոլային զանգվածներով, 100 գ -ը պարունակում է 39,34 գ և 60,66 գ :
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Աղ (այլ կիրառումներ)| Նատրիումի քլորիդ | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ընդհանուր տեղեկություններ | |
| Ավանդական անվանում | կերակրի աղ |
| Քիմիական բանաձև | NaCl |
| Մոլային զանգված | 9,6E−26 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
| Խտություն | 2,165 գ/սմ³ գ/սմ³ |
| Իոնիզացման էներգիա | 1,4E−18 ջոուլ[2] կՋ/մոլ |
| Ջերմային հատկություններ | |
| Հալման ջերմաստիճան | 800,8 °C և 800,7 °C[2] °C |
| Եռման ջերմաստիճան | 1413 °C[3] և 1465 °C[2] °C |
| Եռյակ կետ | -114,3 °C |
| Կրիտիկական ճնշում | +241 °C, 63 բար մթն. |
| Գոյացան էնթալպիա | −234,8 կՋ/մոլ կՋ/մոլ |
| Քիմիական հատկություններ | |
| Լուծելիությունը ջրում | 35,6 (0 °C) 35,9 (+25 °C) 39,1 (+100 °C) գ/100 մլ |
| Լուծելիությունը մեթանոլ-ում | 1,49 գ/100 մլ |
| Լուծելիությունը ամոնիակ-ում | 21,5 գ/100 մլ |
| Բեկման ցուցիչ | 1,544202 |
| Կառուցվածք | |
| Կոորդինացիոն երկրաչափություն | ութանկյուն (Na+) Ութանկյուն (Cl-) |
| Բյուրեղային կառուցվածք | Խորանարդային համակարգ |
| Դիպոլ մոմենտ | (գազ) 1.69 |
| Դասակարգում | |
| CAS համար | 7647-14-5 |
| PubChem | 5234 |
| EINECS համար | 231-598-3 |
| SMILES | [Na+].[Cl-] |
| ЕС | 231-598-3 |
| RTECS | VZ4725000 |
| ChEBI | 5044 |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) | |
Նատրիումի քլորիդը անգույն բյուրեղային նյութ է՝ աղի համով։ Մանր ջարդված վիճակում ունի սպիտակ գույն։
Նատրիումի քլորիդը լուծված վիճակում գտնվում է ծովերի և օվկիանոսների ջրերում։ Ծովի ջուրը պարունակում է մինչև 3% նատրիումի քլորիդ։ Ծովի ջուրը գոլորշիացնելիս նրա մեջ լուծված աղերը նստում են։ Դրանից ծովափնյա վայրերում օգտվում են նատրիումի քլորիդ արդյունահանելու համար։
Տարածված է նաև նատրիումի քլորիդի ստացումը աղի լճերից, օրինակ՝ Բասկունչակ և Էլտոն լճերից։ Մի ժամանակ դրանք եղել են ծովածոցեր։ Անջատվելով ծովերից, ծովերը փոխարկվում են լճերի։ Աղի լճերը չորանում էին և նրանցում բյուրեղային ձևով նստում էր նատրիումի քլորիդը։ Այսպիսի աղը կոչվում է ինքնանիստ աղ։ Վերջնականապես չորացած աղի լճերից տեղերում առաջացել են քարաղի հանքեր։
Նատրիումի քլորիդն անհրաժեշտ է մարդու օրգանիզմին․ դրա համար էլ այդ աղը պատկանում է առաջին անհրաժեշտության նյութերի թվին։ Շատ նոսր լուծույթի ձևով կերակրի աղը կիրառվում է նաև բժշկության մեջ (ֆիզիոլոգիական լուծույթ)։
Նատրիումի քլորիդը կիրառվում է պահածոներ պատրաստելիս, այսինքն՝ սնունդը փչանալուց պաշտպանելու համար։ Աղ դրված միսը, ձուկը, բանջարեղենը ավելի երկար են պահվում, քան թարմ վիճակում, որովհետև բարձր կոնցենտրացիաների դեպքում աղը սպանում է փտեցնող միկրոօրգանիզմները։
Մեծ քանակությամբ կերակրի աղ օգտագործվում է նաև քիմիական արդյունաբերության մեջ կծու նատրոն, մետաղական նատրոն, սոդա և նատրիումի այլ միացություններ, ինչպես և քլոր և նրա բազմազան միացություններ ստանալու համար։
Արդյունահանված աղի մոտ 51%-ը օգտագործվում է ցուրտ երկրներում ձմեռները փողոցների սառույցը հալեցնելու նպատակով։ Փողոցների սառույցը հալեցնելու համար ավելի գերադասելի է օգտագործել կալցիումի քլորիդ, քանզի այն ջրի հետ լուծվելիս էներգիա է անջատում՝ այդպիսով տաքացնելով մոտակա սառույցը և ձյունը։ Այն նաև իջեցնում է հալման ջերմաստիճանը։ Նատրիումի քլորիդը նույնպես իջեցնում է հալման ջերմաստիճանը, սակայն լուծվելիս ջերմություն չի արձակում։ Սակայն նատրիումի քլորիդն ավելի մատչելի է, և պաշարելու կամ օգտագործելու հատուկ պայմաններ չի պահանջում, ի տարբերությւն կալցիումի քլորիդի։ Մագնեզիումի քլորիդը նույնպես հաճախ օգտագործվում է այդ նպատակների համար։
Աղը ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն օգտագործվում է բազմաթիվ քիմիական նյութերի արտադրության մեջ, որոնք սպառում են աշխարհի արտադրության մեծ մասը։
Կոշտ ջուրը պարունակում է կալցիում և մագնեզիում իոններ, որոնք խանգարում են օճառի գործողությանը և նպաստում են կենցաղային և արդյունաբերական սարքավորումների և խողովակների մեջ ալկալային հանքային պաշարների մասշտաբի ստեղծմանը։
Շատ միկրոօրգանիզմներ չեն կարող ապրել աղի միջավայրում։ Ջուրը դուրս է բերվում իրենց բջիջներից` օսմոզով։ Այդ պատճառով աղը օգտագործվում է որոշ սննդամթերքների, ինչպիսիք են խոզապուխտը, ձուկը կամ կաղամբը պահելու համար։
Աղը ավելացվում է սննդի մեջ, կամ սննդի արտադրողի կամ սպառողի կողմից, որպես հոտավետության միջոց, կոնսերվանտ, հավելանյութ և գույների մշակող։ Սննդի արդյունաբերության մեջ աղի սպառումը բաժանվում է սպառման նվազման կարգով, սննդի վերամշակման այլ այլ ապրանքների, մսի տուփերի, պահածոյացման, հացաթխման, կաթնամթերքի և հացահատիկային արտադրատեսակների արտադրանքների մեջ։
Կաթնամթերքի շատ արդյունաբերություններում պանիրին ավելացվում է աղ, որպես գույնի, ֆերմենտացման և հյուսվածքների վերահսկման միջոց։
Կաթնամթերքի ենթահամակարգը ներառում է այնպիսի ընկերություններ, որոնք արտադրում են սերուցքային կարագ, խտացրած և եփած կաթ, սառեցված աղանդեր, պաղպաղակ, բնական և վերամշակված պանիր և մասնագիտացված կաթնամթերք։
Նատրիումի քլորիդը օգտագործվում է անասնաբուժական բժշկության մեջ` որպես էմիսիա առաջացնող միջոց։ Այն հանդես է գալիս որպես տաք հագեցած լուծույթ։
Առնվազն միջնադարից ի վեր մարդիկ օգտագործում են աղը որպես մաքրող միջոց, որը քսում է կենցաղային մակերեսներին։
| Կոնցենտրացիա, % | Կոնցենտրացիա, գ/լ | Խտություն, գ/մլ |
|---|---|---|
| 1 | 10,05 | 1,005 |
| 2 | 20,25 | 1,012 |
| 4 | 41,07 | 1,027 |
| 6 | 62,47 | 1,041 |
| 8 | 84,47 | 1,056 |
| 10 | 107,1 | 1,071 |
| 12 | 130,2 | 1,086 |
| 14 | 154,1 | 1,101 |
| 16 | 178,5 | 1,116 |
| 18 | 203,7 | 1,132 |
| 20 | 229,5 | 1,148 |
| 22 | 256 | 1,164 |
| 24 | 283,2 | 1,18 |
| 26 | 311,2 | 1,197 |
Ջրային լուծույթների խտությունը և կոնցենտրացիան NaCl
Աղը ներկայումս զանգվածային արտադրվում է ծովային ջրի կամ աղի ջրազերծումից` ջրաղացանցի ջրհորներից և աղի լճերից։ Քարի աղի արդյունահանումը նույնպես հիմնական աղբյուր է։ Չինաստանը աշխարհում աղի հիմնական մատակարարն է։ 2017 թվականին համաշխարհային արտադրությունը գնահատվել է 280 միլիոն տոննա, իսկ հնգյակի արտադրողներն (միլիոն տոննայով) են Չինաստանը (68.0), ԱՄՆ-ը (43.0), Հնդկաստանը (26.0), Գերմանիան (13.0) և Կանադան (13.0): Աղը նաև կալիումի արդյունահանման հետևանք է։
Չնայած այն հեշտությամբ ձևավորվում է իր բաղադրիչ տարրերի նատրիումի և քլորի համադրությամբ՝
այրվող ռեակցիայի մեջ, որը արտազատում է մոտ 411 կիլոջուլ էներգիա միացության մեկ մոլի համար։
Ուժային բազային նատրիումի հիդրօքսիդի և ուժեղ թթվային հիդրոքլորի թթու չեզոքացումը նաև ձևավորում է նատրիումի քլորիդի լուծույթներ՝ հակադարձելով էլեկտրոլիզի էներգիայի կլանման գործընթացը, որը և նատրիումի հիդրօքսիդը և հիդրոքլորաթթունը դարձնում է ավելի թանկ։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
