Ալեքսանդր Թոփչյան

Ալեքսանդր Էդուարդի Թոփչյան (սեպտեմբերի 7, 1939(1939-09-07), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1] - սեպտեմբերի 3, 2021(2021-09-03)^[2], Երևան, Հայաստան^[2]), հայ գրող, գրականագետ, գրաքննադատ, դրամատուրգ, արձակագիր, թարգմանիչ։ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1970 թվականից։

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Թոփչյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Ալեքսանդր Թոփչյան
Ծնվել է	սեպտեմբերի 7, 1939(1939-09-07)
Ծննդավայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
Վախճանվել է	սեպտեմբերի 3, 2021(2021-09-03)[2] (81 տարեկան)
Վախճանի վայր	Երևան, Հայաստան[2]
Մասնագիտություն	գրականագետ, թարգմանիչ, արձակագիր, գրող, դրամատուրգ և հրապարակախոս
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Հայաստան
Կրթություն	ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետ (1962)
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Աշխատավայր	Կանչ, «Հայաստան» հրատարակչություն, Գարուն, Հայֆիլմ, Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան և Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով
Պարգևներ	Հայաստանի մշակույթի վաստակավոր գործիչ Ռուբեն Սևակի անվան մրցանակ Պողոսյան մրցանակ և Հայաստանի մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալ
Ամուսին	Անահիտ Թոփչյան
Ալեքսանդր Թոփչյան Վիքիդարանում

Էդուարդ Թոփչյանի որդին, Ստեփան Թոփչյանի եղբայրը, Անահիտ Թոփչյանի ամուսինը։

Կենսագրություն

Սովորել է Երևանի Գրիգոր Խանջյանի անվան թիվ 56 միջնակարգ դպրոցում։ 1962 թվականին ավարտել է ԵՊՀ։ 1962-1963 թվականներին աշխատել է «Պիոներ կանչ» պարբերականում, 1963-1965 թվականներին՝ «Հայաստան» հրատարակչությունում, 1966-1975 թվականներին՝ «Գարուն» ամսագրում, 1975-1988 թվականներին՝ «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում, 1982-1989 թվականներին՝ Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի գրական բաժնի վարիչ, 1991-1995 թվականներին՝ ՀՀ ԱԺ լրատվության հանձնաժողովում^[3]։ 1960-1980 թվականների ընթացքում Հայաստանի, Մոսկվայի և միութենական այլ հանրապետությունների գրական մամուլում տպագրված հոդվածները նրան միութենական ճանաչում են բերել։

Հեղինակ է բազում թարգմանությունների ռուսերենից և ֆրանսերենից, որոնց թվում են Մոլիերի, Լարոշֆուկոյի, Շոդերլո դը Լակլոյի, Ապոլիների, Պրեվերի, Կոկտոյի, Ժիրոդուի, Անույի, Ռընարի, Սագանի և այլոց գործերը։ Հրատարակել է մոտ 500 գրականագիտական հոդված մամուլում՝ նվիրված արդի գրականության հարցերին։ Որպես գլխավոր խմբագիր և հրատարակության վարիչ, Թոփչյանի գործունեության շնորհիվ հրատարակվել են Ռուբեն Սևակի, Վազգեն Շուշանյանի, Հրաչ Զարդարյանի, Հարութ Կոստանդյանի, Նիկողոս Սարաֆյանի և այլ հայ գրողների ստեղծագործությունները, ինչպես նաև հայ գրողների ժողովածուներ և անթոլոգիաներ այլ լեզուներով։ Ալեքսանդր Թոփչյանի հեղինակությամբ լույս են տեսել նաև մի քանի գեղարվեստական գրքեր^[4][5]։ ԽՄԿԿ անդամ 1971 թվականից։

Մատենագիտություն

Գրքեր

Գրականագիտական աշխատություններ

• Բառի սահմանները (1978)
• Ժամանակ և պատկեր (ռուսերեն, 1983)
• Ապագայի ներկայությամբ (1987)

Գեղարվեստական գործեր

• Արտագերս (1994)
• Այնտեղ (2002)
• Եվ անգամ մահից հետո (2005)
• Բանկ Օտոման (2008)

Թարգմանություններ (ֆրանսերենից և ռուսերենից)

Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում

• Լադա Յոզեֆ։ Խորամանկ սանամեր աղվեսի պատմությունը․- Երևան։ «Հայաստան», 1964․- 83 էջ։
• Պրևեր Ժակ։ Արյու և փետուր (բանաստեղծությունների ժողովածու)․- Երևան։ «Հայաստան», 1965։
• Լոնդոն Ջեկ։ Երկեր 12 հատորով, հ. 4․- Երևան։ «Հայաստան», 1966․- 715 էջ (գրքի մեջ մտնող «Կյանքի սերը» պատմվածաշարը թարգմանել է Ա. Թոփչյանը)։
• Պրևեր Ժակ։ Հեքիաթներ չարաճճի երեխաների համար․- Երևան, «Հայաստան», 1972։
• Սիմենոն Ժորժ։ Դեղին շունը․- Երևան, «Հայաստան», 1975։
• Քաչա Վահե։ Գիշատիչների խնջույքը․- Երևան, «Սովետական գրող», 1976․- 368 էջ։
• Ֆրանսուա դը Լառոշֆուկո։ Մաքսիմներ․- Երևան։ «Սովետական գրող», 1978։

Մամուլ

• Չհրաժարվել հույզերից։ «Գարուն», 1967, № 1։ (Գրախոսություն Վազգեն Առաքելյանի «Երեքնուկներ», Ծովինարի «Ապրիլ», Լևոն Զաքարյանի «Իմ փողոցը», Յուրի Սահակյանի «Արևը քո դեմքին» բանաստեղծական ժողովածուների մասին)։

Պարգևներ, կոչումներ և մրցանակներ

• Ռուբեն Սևակի անվան մրցանակ, 1986
• ՀԳՄ Միքայել Նալբանդյանի անվան մրցանակ, 1992
• Սուրբ Էջմիածնի «Կանթեղ» մրցանակ, 2004
• ՀԳՄ Դ.Դեմիրճյանի անվան մրցանակ, 2005
• Պողոսյան մրցանակ, 2006^[6]
• Հայաստանի մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալ, 2009
• Ֆրանսիական կառավարության բարձր պարգև՝ «Արվեստների և գրականության սպայի» (Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres) շքանշան, 2010
• Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի վաստակավոր գործիչ (2012)^[7]