Ատապուերկա լեռներ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Ատապուերկա լեռներ (իսպ.՝ Sierra de Atapuerca) հնագիտական պեղումների վայր Բուրգոս քաղաքի շրջանում (Իսպանիա), որը համարվում է՝ այդ շրջանում հնէաբանական և հնագիտական գտածոների հայտնաբերման արդյունքում հատուկ նշանակության մշակութային օբյեկտ և համաշխարհային ժառանգություն, որը լույս են սփռում մարդու էվոլուցիայի վրա։
 |
Ուշադրություն։ Այս էջը կամ բաժինը այլ լեզվով հոդվածի վատ թարգմանություն է։ Դուք կարող եք բարելավել թարգմանությունը։ Օրիգինալ տեքստը կարող եք գտնել ձախ կողմի «այլ լեզուներով» ենթաբաժնում։ |
Remove ads
Հիմնական գտածոներ
XIX դարի երկրորդ կեսին կատարվել են որոշ հայտնաբերումներ, որոնք մատնանշել են այս տարածքի հնագիտական նշանակությունը։ Սակայն միայն XX դարի վերջին քառորդում սկսվեցին խորը և համակարգված ուսումնասիրություններ, որոնք ապացուցեցին, որ Ատապուերկայում հնագետները հայտնաբերել են Եվրոպայում մարդկային ցեղի էվոլյուցիայի ամենակարևոր վկայությունները։ Այստեղ արդեն հայտնաբերվել և ուսումնասիրվել են ներքին պլեյստոցեն շրջանի ավելի քան մեկ միլիոն տարեկան մնացորդներ, ֆլորայի և ֆաունայի վկայություններ նշված ժամանակաշրջանից մինչև հոլոցեն։
Այս հնագիտական համալիրը 2000 թվականին ստացավ «Մարդասիրական ժառանգություն» կարգավիճակը, իսկ 1997 թվականին Աստուրիայի արքայազնի մրցանակը`գիտության և տեխնոլոգիայի բնագավառում։ Գտածոները լավ պահպանված են։ Քարե գործիքները պատկանում են տեխնոլոգիական էվոլյուցիայի բոլոր փուլերին։ Համալիրի տարածքում հայտնաբերվել են քարանձավային արջի մնացորդներ, որը կոչվում է Ursus dolinensis։ Սակայն ամենակարևոր գտածոները մարդանման կապիկների մնացորդներն են։ Դրանք շատ են և գտնվում են մի քանի շերտերի մեջ։ Դրանցից են Եվրոպայի ամենահին մարդու ոսկորները Homo antecessor, ինչպես նաև Homo sapiens և Homo heidelbergensis։
Remove ads
Պատմություն
1868 թվականին հրատարակվում է մանրամասն նկարագրությունը Մեծ քարանձավի, որն առաջին անգամ նշում է այն, ինչն այժմ կոչվում է «Ոսկրերի քարանձավ» (Sima de los Huesos)։ Սակայն այս տարածքը հայտնի դարձնող հիմնական արդյունքները կապված են այստեղ կառուցված երկաթագծի հետ։ 1896 թվականին Սիերա դե լա Դեմանդայի երկաթգծի կառուցման թույլտվություն է տրվել, որտեղ ստանում էին հանքաքար և ածուխ։ Դրանք տարվում էին Բիսկայա, որտեղ կային վերամշակող գործարաններ։ The Sierra Company Limited-ը պետք է անցկացներ նեղ մետաղյա երկաթուղային գիծ՝ ժայռերի մեջ ակոս փորելով։ Ակոսը անցնում էր կարստային քարանձավներով՝ բացահայտելով բազմաթիվ պալեոնթոլոգիական մնացորդներ։ Աշխատանքն ավարտվել է 1901 թվականին։ Այնուամենայնիվ, ճանապարհը թվում էր ոչ եկամտաբեր է և 1910 թվականին դադարել է գործել։ 1950 թվականին ակոսը, որ ստեղծված էր երկաթգծի համար, բացասական ազդեցություն ունեցավ հնագիտական կոմպլեքսի ստեղծման վրա։
2013 թվականի վերջում հայտարարվեց, որ Հայդելբերգյան մարդու ԴՆԹ-ի անալիզները, որ բերված էին իսպանական Սիմա դե լոս Ուեսոս քարայրից, ստացված են 400 հազար տարեկան ազդոսկրից։ Դրանք ցույց տվեցին, որ նման են դենիսյան մարդու միտոքնդրիական ԴՆԹ-ին (չնայած նրան, որ աճյունը Սիմա դե լոս Ուեսոսից էր, մոտ էր նեանդերթալցիներին)[1]։ Դենիսյան ժողովրդի և իսպանական Սիմա դե լոս Ուեսոս քարայրի ժողովրդի ծագումնաբանությունը միտոքոնդրիալ ԴՆԹ-ի գնահատվում է 700 հազար տարի առաջ[2][3]։ Այնուամենայնիվ, 2015 թվականին Սիմա դե լոս Ուեսոսի քարայրում երեք օրինակների միջուկային ԴՆԹ-ն ուսումնասիրելիս պարզվեց, որ նրանք արդեն գտնվում էին դեպի նեանդերթալյաններին տանող ուղու վրա[4][5]։ Միջուկային ԴՆԹ-ի ուսումնասիրության արդյունքների համաձայն դենիսյան ժողովրդի և նեանդերթալյաններին Սիմա-դե-լոս-Ուեսոս մարդկանց ճյուղի էվոլյուցիոն բաժանումը տեղի է ունեցել մոտավորապես 500 հազար տարի առաջ (ավելի վաղ 430 հազար տարի առաջ)[6]։
Remove ads
Առաջին արշավանքներ
- 1964 թվականին պրոֆեսոր Ֆրանսիսկո Խորդա Սերդան սկսեց առաջին պեղումները։ Ութ տարի անց մի խումբ սպելեոլոգներ պեղումներ կատարեցին, որտեղ հայտնաբերվեցին հուղարկավորման ծեսերի և բրոնզե դարաշրջանի որմնանկարներ։
- 1973 թվականին հնագիտական ուսումնասիրությունները շարունակվեցին և շարունակվում են մինչ մեր օրեր։
- 1997 թվականին կատարվել են կարևոր հայտնագործություններ, որոնք թույլ են տալիս նկարագրել նոր հոմինիդ տեսակ` Homo antecessor:
- Մեկ այլ սենսացիոն հայտնաբերում էր նաև լավ պահպանված լսողական ոսկորներ՝ ասպանդակիկ և զնդան, որոնք թույլ տվեցին գիտնականներին եզրակացնել, որ թե՛ հակասեմենտրոնը, թե՛ Հեյդելբերգի մարդը կարող է ընկալել այն հաճախականությունը, որով հաղորդակցությունը կատարվում է խոսակցական խոսքի միջոցով։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads