Վեց հայկական նահանգներ

Վեց հայկական նահանգներ կամ վեց հայկական վիլայեթներ (օսման.՝ ولايت سته Vilâyat-ı Sitte, թուրքերեն՝ Altı Ermeni ili) գերակշռող կամ հիմնականում հայկական բնակչություն ունեցող Օսմանյան կայսրության վեց վիլայեթների ընդհանուր անվանումը։

Վեց հայկական վիլայեթեները 20-րդ դարի սկզբին։

1. Վանի
2. Էրզրումի
3. Խարբերդի
4. Բիթլիսի
5. Դիարբեքիրի
6. Սվազի

Տերմին

«Վեց վիլայեթները» («Վեց հայկական նահանգներ») դիվանագիտական տերմին էր, որը բնորոշվում էր Օսմանյան կայսրության՝ հայերով բնակեցված տարածքները։ Ռուս և եվրոպացի դիվանագետները հաճախ են հիշատակել դրանք Սան Ստեֆանոյի պայմանագրի մշակման և 1878 թվականի Բեռլինի կոնգրեսի ժամանակ^[1]։

Բնակչություն

Էթնիկ խմբեր

Օսմանյան կայսրության նահանգներում ազգությունների վիճակագրական վերլուծություն, որն իրականացրել է Պոլսո Հայոց պատրիարքը 1912 թվականին^[2][3].

Էթնիկ խմբեր	Բիթլիս	Դիարբեքիր	Էրզրում	Խարբերդ	Սիվաս	Վան	Ընդհանուր	%
Հայեր	180 000	105 000	215 000	168 000	165 000	185 000	1 018 000	38,9
Թուրքեր 1	48 000	72 000	265 000	182 000	192 000	47 000	806 000	30,8
Քրդեր 2	77 000	55 000	75 000	95 000	50 000	72 000	499 000	19,1
Այլ 3	30 000	64 000	48 000	5 000	100 000	43 000	290 000	11.1
Ընդհանուր	382 000	296 000	630 000	450 000	507 000	350 000	2 615 000	100
1 այդ թվում ղզլբաշներ, 2 ներառյալ զազաները, 3 ասորիներ (նեստորականներ, Ասորական ուղղափառ եկեղեցու հետևորդներ, քաղդեացիներ), չերքեզներ, հույներ, եզդիներ, պարսիկներ, լազեր, գնչուներ

Պաշտոնական վիճակագրություն

1914 թվականին օսմանյան բնակչության պաշտոնական վիճակագրությունը, որը հիմնված է ավելի վաղ մարդահամարի վրա, նվազեցրել է էթնիկ փոքրամասնությունների, այդ թվում՝ հայերի թիվը^[4]․

Էթնիկ խմբեր	Բիթլիս	Դիարբեքիր	Էրզրում	Խարբերդ	Սիվաս	Վան	Ընդհանուր	%
Մուսուլմաններ	309 999	492 101	673 297	446 376	939 735	179 380	3 040 888	79,6
Հայեր	119 132	65 850	136 618	87 862	151 674	67 792	628 928	16,5
Այլ	44 348	4 020	5797	4 047	78 173	11 969	148 354	3.9
Ընդհանուր	473 479	561 971	815 712	538 285	1,169,582	259 141	3 818 170	100

Խոշոր քաղաքներ

Քաղաք	Նահանգ (Վիլայեթ)	Բնակչություն	Հայերն	%	Ծան
Վան	Վանի վիլայեթ	40,000	25,000	62.5%	[5]
Սեբաստիա	Սեբաստիայի վիլայեթ	60,000	30,000	50%	[6]
Էրզրում	Էրզրումի վիլայեթ	60,000	15,000	25%	[7]
Խարբերդ	Խարբերդի վիլայեթ	12,200	6,080	49.8%	[8]
Բիթլիս	Բիթլիսի վիլայեթ	30,000	7,000	23%	[6]
Դիարբեքիր (Ամիդ)	Դիարբեքիրի վիլայեթ
Արաբկիր	Խարբերդի վիլայեթ	20,000	10,000	50%	[9]
Մալաթիա	Խարբերդի վիլայեթ	40,000	20,000	50%	[10]

Տես նաև

• Արևմտյան Հայաստան
• Հայկական բարեփոխումների ռուս-թուրքական համաձայնագիր
• Հայոց ցեղասպանություն
• Վիլսոնյան Հայաստան