Հատուկ կազմակերպություն (Թուրքիա)

Հատուկ կազմակերպություն (օսման.՝ تشکیلات مخصوصه , Թեշքիլաթ-ը մահսուսե), Օսմանյան կայսրության զինված ուժերի ստորաբաժանում, որը զբաղվել է հակահետախուզությամբ։ Ենթարկվում էր ռազմական նախարարին։ «Հատուկ կազմակերպությունը» Թուրքիայի Ազգային անվտանգության ծառայության նախակարապետն էր (թուրքերեն՝ Milli Emniyet Hizmeti)։ Հատուկ կազմակերպության հիմնական նպատակներն էին Հայոց ցեղասպանության կազմակերպումը, արաբական ազգայնամոլության և անջատողականության ճնշումը, ինչպես նաև Օսմանյան կայսրության սահմաններում արևմտյան իմպերիալիզմի ազդեցության վերացումը^[1]։ Հատուկ կազմակերպությունում հաշվվում էր մինչև 34 000 անդամ և զգալիորեն կազմված էր «չեթեսներից»՝ բանտերից ազատված հանցագործներից, որոնք անմիջականորեն ենթարկվում էին Թալեաթին^[2]։

Պատմություն

Երիտթուրքերի պարագլուխներից մեկը՝ Էնվեր փաշան, «Հատուկ կազմակերպությունը» հիմնեց 1913 թվականի նոյեմբերի 17-ին^[3] Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Սթարթֆորթ Քաննինգի խորհրդով։ Ծառայության առաջին ղեկավար դարձավ Գյումուրջինյան զորքերի նախկին հրամանատար Սուլեյման Ասքերին^[4]։ Իր գոյությունը «Հատուկ կազմակերպությունն» ավարտեց 1921 թվականին, երբ Աթաթուրքը հիմնեց Պաշտպանության ազգային միությունը (թուրքերեն՝ Müdafaa-i Milliye Cemiyeti), որը գլխավորեց «Հատուկ կազմակերպության» նախկին ղեկավար Հյուսամեթթին Էրքթյուրքը։

«Հատուկ կազմակերպության» անդամների ցանկ

«Հատուկ կազմակերպության» անդամների ցանկը ձևավորվել է ըստ կազմակերպության նախկին ղեկավար Էշրեֆ Սենկեր Քուշչուբաշիի՝ ԱՄՆ Հետախուզության բյուրոյի սպա Ֆիլիպ Հ. Սթոդարդին տրված հարցազրույցի, որտեղ նշվում են կազմակերպության նշանավոր անդամները^[5]՝

Գործակալ	Գործունեություն
Էնվեր փաշա
Սուլեյման Ասքերի Բեյ
Էշրեֆ Սենկեր Քուշչուբաշի
Ռաուֆ Օբրայ
Չերքես Էթեմ
Աբդուլազիզ Սենուսսի[փա՞ստ]
Դոկտոր Էսաթ Իշիք
Հյուսամեթթին Էրթյուրք
Մեհմեթ Ակիֆ Էրսոյ
Սեզայիրլի Էմիր Ալի
Ալի Չեթինքայա
Ալի Ֆեթհի Օքյար
Ազիզ Ալի ալ-Միսթի
Նուրի Քիլիջիլ
Ֆուաթ Բուլքա
Լեյտենանտ Իսլամ բեյ
Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք	Իտալա-թուրքական պատերազմում աշխարհազորայինների հրամանատար
Նուրի Կոնքեր
Դոկտոր Ռեֆիկ Սայդամ
Ռեշիդ բեյ
Յակուբ Ջեմիլ բեյ
Դոկտոր Բեհաեդդին Շաքիր
Շուքրի բեյ
Էյուփ Սաբրի Աքգյոլ
Ֆուադ բեյ
Լեյտենանտ Հիլմի Մուսալիմի	Քրդական զորքերի հրամանատարը 1915 թվականին Սուեզի ջրանցքի գործողությունների ընթացքում, Սայիդ Հալիմ փաշայի քարտուղարը
Իսմայիլ Կանբուլաթ
Հետևակային զորքերի սպա Ռասուհի բեյ	Մուսթաֆա Քեմալի համհարզը մինչ հանրապետության վաղ շրջանը
Ահմեդ Հիլմի բեյ
Շերիֆ Բուրգուիբա
Իբն ալ-Ռաշիդ

Տես նաև

• Հայոց ցեղասպանություն
• Երիտթուրքերի դատավարություն (1919-1920)

Գրականություն

• Stoddard, Philip Hendrick (1963). The Ottoman Government and the Arabs, 1911 to 1918: A Study of the Teskilat-i Mahsusa. Princeton University. (unpublished PhD dissertation; available in Turkish)
• Efe, Ahmet (2007). Efsaneden Gerçeğe Kuşçubaşı Eşref. Bengi Yayınevi. ISBN 978975011433. {{cite book}}: Check |isbn= value: length (օգնություն)