Ժան Մոնե

Ժան Օմեր Մարի Գաբրիել Մոնե (ֆր.՝ Jean Omer Marie Gabriel Monnet, նոյեմբերի 9, 1888(1888-11-09)^{[1][2][3][…]}, Կոնյակ^[4] - մարտի 16, 1979(1979-03-16)^{[1][2][3][…]}, The Jean Monnet House, Բազոշ սյուր Գիոն), ֆրանսիացի հանրահայտ միջազգային գործիչ է, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ֆրանսիական պլանավորման ջատագովներից և Եվրոպական միության հիմնադիր հայրերից մեկը։ Հանդիսացել է ատլանտիզմի, ազատ ապրանքաշրջանառության և ազգային-պետությունների վերացման խթանող՝ ի օգուտ Դաշնային Եվրոպայի՝ ԱՄՆ-ի մոդելի հիման վրա։

Ժան Մոնե ֆր.՝ Jamonet
Պասկալ Ֆոնտենն ու Ժան Մոնեն (ձախից աջ)
Ծնվել է	նոյեմբերի 9, 1888(1888-11-09)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Կոնյակ[4]
Մահացել է	մարտի 16, 1979(1979-03-16)[1][2][3][…] (90 տարեկան)
Մահվան վայր	The Jean Monnet House, Բազոշ սյուր Գիոն
Գերեզման	Պանթեոն (Փարիզ)
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Կրթություն	Եվրոպական քոլեջ
Մասնագիտություն	դիվանագետ, տնտեսագետ, քաղաքական գործիչ, Ֆրանսիական դիմադրության մարտիկ և գործարար
Ամուսին	Սիլվիա դը Բոնդինի
Զբաղեցրած պաշտոններ	Ածխի և պողպատի եվրոպական համայնքի նախագահ
Կուսակցություն	անկախ քաղաքական գործիչ
Պարգևներ և մրցանակներ	Էրազմի պարգև [5] Վատելերի խաղաղության մրցանակ և Եվրոպայի պատվավոր քաղաքացի
Անդամություն	Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Jean Monnet Վիքիպահեստում

Կրթություն

Մանկություն և աշխատանքային գործունեություն

Ժան Մոնեն ծնվել է 1888 թվականի նոյեմբերի 9-ին՝ Կոնյակում (Ֆրանսիա)՝ կոնյակի առևտրականների ընտանիքում։ Կարիերան սկսել է ընտանեկան ձեռնարկությունում։ Մինչ բակալավրիատ ընդունվելը՝ ուսումն ընդհատում է 16 տարեկանում՝ հայրական ձեռնարկությունում աշխատելու նպատակով։ Երկու տարի անց տեղափոխվում է Լոնդոն, այնուհետև բազմաթիվ անգամ ճամփորդում Հյուսիսային Ամերիկայով մեկ՝ ընտանեկան ձեռնարկության համար գործընկերներ ձեռք բերելու նպատակով։ Ճամփորդության ընթացքում կատարելագործում է անգլերենի իմացությունը։

Առաջին համաշխարհային պատերազմ

1914 թվականին, Մարնի ճակատամարտից հետո, Մոնեն հանդիպում է ունենում Ռընե Վիվիանիի Խորհրդի հետ, որն այդժամ գտնվում էր Բորդոյում։ Նրան հաջողվում է վերջինիս բացատրելու շնորհիվ ստեղծել անհրաժեշտ ֆրանս-բրիտանական բևեռ՝ նպարեղենի, զինմթերքի և առաջին անհրաժեշտության ապրանքների արդյունավետ տեղափոխման համար։ Առևտրի նախարար Էտիեն Կլեմանտելի հորդորով 26-ամյա Մոնեն միանում է դեպի Լոնդոն ուղևորվող Առևտրի նախարարության պատվիրակությանը։ 1916-18 թթ. ընթացքում ստանձնում է դաշնակիցների ստեղծած Տնտեսական համակարգման հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնը, որը լուծարվում է 1919 թվականին՝ ամերիկացիների ճնշումների հետևանքում։

Երկու պատերազմների դադարի ընթացքում

1919 թվականին Մոնեն Ազգերի լիգայի ստեղծման հեղինակներից մեկն էր։ Առաքելություններ է իրականացրել Սիլեզիայում, Ավստրիայում, Լեհաստանում և Ռումինիայում։ 1920 թվականին՝ 32 տարեկան հասակում, նշանակվում է նորահայտ միջազգային կազմակերպության գլխավոր քարտուղարի տեղակալ։

1923 թվականին լքում է պաշտոնը՝ դժվարությունների առաջ կանգնած հայրական ձեռնարկությանն օգնելու նպատակով։ Աշխատում է Ֆրանսիայում և ԱՄՆ-ում, ուր հիմնում և համանախագահում է Բանկամերիկանան՝ Սան Ֆրանցիսկոյում գտնվող մի մեծ ամերիկյան բանկ։ Նույն տարում ծանոթանում է Սիլվիա դը Բոնդինիի հետ և ամուսնանում Մոսկվայում՝ 1934 թվականին։ 1934-36 թթ. ընթացքում աշխատում է Չինաստանում՝ որպես Չան Կայշիի խորհրդական։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ

Ժան Մոնեն եւ Կոնրադ Ադենաուերը (1953 թ. լուսանկար)

Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի ձուլման նախագիծ

1938 թվականին Ֆրանսիա վերադառնալուց հետո հաջորդ տարվա դեկտեմբերից նախագահում է համակարգման կոմիտեն, որի նպատակը Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի ուժերի համատեղումն էր՝ սպառազինության համակարգման նպատակով^[6]։ Չերչիլի՝ Մեծ Բրիտանիայի վարչապետի պաշտոնին նշանակվելուց հետո «Անգլո-ֆրանսիական միություն» վերնագրով նոտա է ուղարկում վերջինիս, որում համոզում է ֆրանս-անգլիական միության ստեղծման մասին գաղափարը՝ Գերմանիայի դեմ միահամուռ ուժերով պայքարելու նպատակով։ Սակայն 1940 թվականի հունիսի 14-ին գերմանական զորքերը մտնում են Փարիզ։ Այս ընթացքում Մոնեն ու Շառլ դը Գոլը հանդիպումներ են ունենում միմյանց հետ, որոնցից մեկն էլ կայանում է Մոնեի լոնդոնյան բնակարանում։

Զենքի առաքում

1940 թվականի օգոստոսին Բրիտանական կառավարությունը Ժան Մոնեին գործուղում է ԱՄՆ՝ պատերազմի համար զինամթերի գնման համար բանակցություններ վարելու նպատակով։ Նա համոզում է Ռուզվելտի կառավարությանը։ «Հաղթանակի ծրագիր» անունը ստացած համակարգման գործողությունները, որով համակարգվում են Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի գործողությունները՝ պատերազմում հաղթանակելու նպատակով, Մոնեն իր ներդրումն է ունենում^[7].:

Միացյալ Եվրոպա

Ժան Մոնեի կիսանդրին՝ Հաագայի Խաղաղության պալատում

1950 թվականից սկսած պարզ է դառնում, որ Գերմանիան պատերազմից ավելի արագ է ապաքինվում, քան Ֆրանսիան և շուտով վրեժ կլուծի։ Սառը պատերազմի նախանշաններ են ի հայտ գալիս. Եվրոպայի կենտրոնը վտանգված էր դառնալու անկայության օջախ Արևելքի և Արևմուտքի միջև։

Ֆրանսիական կողմի նախաձեռնությունը տալիս է իր արդյունքները։ Ժան Մոնեն առանձին աշխատում է ածխի և պողպատի համատեղ նախագծի ուղղությամբ, որոնք այդ ժամանակ պատերազմի ռազմամթերքի հիմնական աղբյուրներն էին համարվում։ 1950 թվականի գարնանն իր ծրագիրն առաջարկում է Ռոբերտ Շումանին, ով ստանալով Գերմանիայի կանցլեր Կոնրադ Ադենաուերի համաձայնությունը, նույն տարվա մայիսի 9-ին արված հանդիսավոր հայտարարությամբ բոլոր հետաքրքրված երկրներին հրավիրում է համատեղ Եվրոպական դաշնության հիմքերը դնել։ 1951 թվականին կնքվում է Փարիզի համաձայնագիրը, որով ստեղծվում են Բարձր իշխանությունը, Վեցերի (հիմնադիր վեց երկրներ) ժողովը, Արդարադատության դատարանն ու Նախարարների խորհուրդը, որն ապահովում է անդամ-երկրների քաղաքականությունների ներդաշնակեցումը։ 1952-55 թթ. ընթացքում Ժան Մոնեն դառնում է Դաշնային Եվրոպայի՝ Ածխի և պողպատի եվրոպական համայնքի Բարձր իշխանության առաջին նախագահը։

Ժան Մոնեն հանդիսանում է նաև Եվրոպական միասնական շուկայի և Եվրատոմի նախագծերի ղեկավարներից մեկը։

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Biografisch Portaal — 2009.
3. Encyclopædia Britannica
4. Archives départementales de la Charente — 1886.
5. Der Karlspreisträger 1953 Jean Monnet (գերմ.)
6. (անգլերեն) Frederic J. Fransen, The supranational politics of Jean Monnet: ideas and origins of the European Community, p.15.
7. Emmanuel Monick, Pour Mémoire, éd. Mesnil, 1970, p.67-68.

Արտաքին հղումներ

• Жан МОННЕ. Отец Европы (ռուս.)
• Жан Моне (ռուս.)
• Программа Жан Монне (ռուս.)
• Программа Жан Монне Արխիվացված 2011-11-07 Wayback Machine (անգլ.)
• Инициатор Европы, Шуман или Монне? Декларация Шумана с аналитикой (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժան Մոնե» հոդվածին։