Կարմիր թզուկ

Կարմիր թզուկը ՝ ըստ Գերցշփրունգ-Ռասելի դիագրամի, փոքր և համեմատաբար ցուրտ աստղ դիագրամի գլխավոր հաջորդականության մեջ, որն ունի M կամ վաղ K սպեկտրային դասակարգ։

Ընդհանուր բնութագիր

Կարմիր թզուկները բավականին շատ են տարբերվում այլ տիպի աստղերից։ Կարմիր թզուկների զանգվածը կազմում է արեգակի զանգվածի 1/3 մասը^[1][2]։ Կարմիր աստղի լուսասֆերայի ջերմաստիճանը կարող է հաստել 3500 կելվինի, որը գերազանցում է զալարաձև լամպի տաքացման աստիճանը, ինչպես նաև ի դեմ իր անվանմանը, կարմիր թզուկը պարուրաձև լամպի նման ավելի շուտ ոչ թե կարմիր, այլ դեղնակարմիր գույն են արձակում։ Տվյալ տիպի աստղերը արձակում են քիչ քանակությամբ լույս, որոշ դեպքերում նրանք արձակում են Արեգակից 10,000 անգամ ավելի քիչ լույս։ Ջրածնի վառման քիչ արագության պատճառով կարմիր թզուկներն ունեն բավականին երկար կյանքի ընթացք՝ մի քանի տասնյակ միլիարդից մինչև մի քանի տասնյակ տրիլիարդ տարի։ Կարմիր թզուկի միջուկում հնարավոր չեն հելիումի մասնակցությամբ ջերմամիջուկային ռեակցիա, հետևաբար նրանք չեն կարող վերածվել կարմիր հսկաների։ Ժամանակի ընթացքում նրանք աստիճանաբար սեղմվում են և տաքանում, մինչև որ կորցնում են ջրածնային վառելիքը, և ժամանակի ընթացքում վերածվում կապույտ թզուկների, իսկ հետո՝ սպիտակ թզուկների հելիումային միջուկով։ Սակայն, մեծ պայթյունից չի անցել բավականին ժամանակ այս թեորիան ապացուցելու համար։

Այն փաստը, որ դեռևս չի հայտնաբերվել որևէ կարմիր թզուկ գլխավոր հաջորդականությունից դուրս վկայում է այն մասին, որ տիեզերքը կարող է ունենալ վերջնական տարիք։

Սպեկտրային դասակարգ	Տրամագիծ	Զանգված	Լուստվություն	Ջերմություն
	R/R☉	M/M☉	L/L☉	K
O2	16	158	2 000 000	54 000
O5	14	58	800 000	46 000
B0	5,7	16	16 000	29 000
B5	3,7	5,4	750	15 200
A0	2,3	2,6	63	9600
A5	1,8	1,9	24	8700
F0	1,5	1,6	9,0	7200
F5	1,2	1,35	4,0	6400
G0	1,05	1,08	1,45	6000
G2	1,0	1,0	1,0	5700
G5	0,98	0,95	0,70	5500
K0	0,89	0,83	0,36	5150
K5	0,75	0,62	0,18	4450
M0	0,64	0,47	0,075	3850
M5	0,36	0,25	0,013	3200
M8	0,15	0,10	0,0008	2500
M9.5	0,10	0,08	0,0001	1900

Տիեզերքում

Կարմիր թզուկները տիեզերքում ամենատարածված աստղերի տիպերն են։ Պրոքսիմա Կենտավրան, Արեգակին ամենամոտ աստղը նույնպես կարմիր թզուկ է, ինչպես նաև երկրին մոտ ևս 20 աստղերը։ Սակայն, փոքր լուսավորության պատճառով նրանց դժվար է ուսումնասիրել

Կարմիր թզուկների կյանքի տևողություն

Եթե որևէ մի Կարմիր թզուկի շուրջ պտտվող մոլորակի վրա պարզագույն կյանք առաջանա, ապա հավանականությունը, որ այն կզարգանա և էվոլուցիայի ընթացքում կվերածվի ավելի բարդ օրգանիզմի ավելի բարձր է, քան Արեգակի նման ոչ երկար կյանք ունեցող աստղերի մոտ։ Դա կապված է այն փաստի հետ, որ վերին տիպի օրգանիզմների առաջացման համար անհրաժեշտ է մոտ 2 մլրդ տարի։

Էկզոմոլորակներ

2005 թվականին հայտնաբերվեցին էկզոմոլորակներ, որոնք պտտվում են կարմիր թզուկների շուրջ։ Մեծությամբ նրանցից մեկը հավասար է Նեպտունին։ Մոլորակը պտտվում է 6 մլն կիլոմետր հեռավորության վրա աստղից, ինչի շնորհիվ պետք է ունենա 150 °C մակերևույթի ջերմաստիճան, չնայած աստղի փոքր լույսարձակության վրա։ 2006 թվականին հայտնաբերվել է երկնային տիպի մոլորակ^[3]., որը պտտվում է կարմիր թզուկի շուրջ։ Այն պտտվում է 360 մլն հեռավորուցյան վրա և նրա մակերևույթի ջերմաստիճանը հավասար է -220 °C։ 2017 թվականի Փետրվարի 22-ին հայտնաբերվեց TRAPPIST-1-ի շուրջ պտտվող 7 մոլորակ։ 3-ը գտնվում են բնակելիության զոնայում^[4]։

Ներկայացուցիչներ

• Պրոկսիմա Կենտավրի — (M5.5 Ve) — հեռավորություն 1,31 պկ; լուսավորություն — 0,000 072 արեգակնային;
• Բեռնարդի աստղը — (M5V) — հեռավորություն 1,83 պկ; լուսավորություն — 0,000 450 արեգակնային;
• Ռոսս 359 — (dM6e) — հեռավորություն 2,34 պկ; լուսավորություն — 0,000 016 արեգակնային;
• Ռոսս 154 — (dM4e) — հեռավորություն 2,93 պկ; լուսավորություն — 0,000 380 արեգակնային;
• Ռոսս 248 — (dM6e) — հեռավորություն 3,16 պկ; լուսավորություն — 0,000 110 արեգակնային;
• Ռոսս 128 — (dM5) — հեռավորություն 3,34 պկ; լուսավորություն — 0,000 080 արեգակնային;
• Գլիզե 581 — (M3V) — հեռավորություն 6,27 պկ; լուսավորություն — 0,013 արեգակնային;
• TRAPPIST-1 — (M8V) — հեռավորություն 12,10 պկ; լուսավորություն — 0,000 525 արեգակնային.