Հացի

Հացի, գյուղական համայնք Արցախի Մարտունու շրջանում։ Տեղաբաշխված է հանրապետության արևելյան հատվածում։ Մարտունի շրջկենտրոնից գտնվում է 48 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք Ստեփանակերտից՝ 48 կմ հեռավորության վրա։

Գյուղական համայնք
Հացի
Հացի
Երկիր	Արցախ
Շրջան	Մարտունու
Համայնք	Մարտունու շրջան
ԲԾՄ	892 մետր
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	234 մարդ (2015)
Ազգային կազմ	հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հացի (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)
Հացի Վիքիպահեստում

Աշխարհագրություն

Համայնքը լեռնային է, ունի 878,46 հա տարածք, որից 667,64 հա գյուղատնտեսական նշանակություն, 142,04 հեկտար անտառային հողեր։ Համայնքի տարածքում առկա են թվով 5 աղբյուրներ` «Անահիտի», «Ավեգաց ջուր», «Քռնով», «Տես» և «Չայլաղի»։

Բնակչություն

2015 թվականին Հացի համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 234 մարդ, կա 63 տնտեսություն։

Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը^[1].

Տարի	2008	2009	2010
Բնակիչ	239	242	239

Տնտեսություն

Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ՝ անասնապահությամբ և հողագործությամբ։

Պատմություն և պատմամշակութային հուշարձաններ

Պատմական նշանավոր գյուղերից է։ Ղ. Աղայանի «Անահիտ» հեքիաթում նշվում է Հացիկ անունով։ Այս բնակավայրի հետ է կապված Վաչագան Բարեպաշտ թագավորի ( V դ.) ու նույն գյուղի աղջիկ՝ Անահիտի հանդիպման պատմությունը։ Այն աղբյուրը, որտեղ տեղի է ունեցել հանդիպումը, այժմ էլ կոչվում է Անահիտի աղբյուր։ Այս աղբյուրը Արցախի առավել նշանավոր պատմական հուշարձաններից է։ Նրա գլխավերևում այժմ էլ պահպանվում է մի շքեղ, քանդակազարդ խաչքար։ Իսկ խաչքարի մեծ խաչի թևերի տակ քանդակված են ոչ պակաս շքեղ 2 փոքր խաչքար։

Գյուղում և շրջակայքում կան եկեղեցական ու այլ պատմական հուշարձաններ։ Գյուղի տարածքում է Ս. Աստվածածին եկեղեցին։ Կան նաև այլ հին եկեղեցու փլատակներ և 13-րդ դարի խաչքար։ Գյուղի եկեղեցու կառուցումը կապված է ամուսիններ Հարություն և Հուռի Մուսայելյանների հետ, որոնք երեխա ունենալու նպատակով իրենց միջոցներով կառուցել են այն և նվիրաբերել գյուղին։ Առավել մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում գյուղից ոչ մեծ հեռավորության վրա, Անահիտի աղբյուրի մոտ գտնվող եկեղեցական համալիրը։ Այն հիմնականում բաղկացած է 4 եկեղեցիներից (12—13-րդ դդ.) ինչպես նաև բազմաթիվ այլ օժանդակ շինություններից։ Այս եկեղեցիների համալիրը ժողովուրդն անվանում է «Բռի եղցի»։ Համալիրի շրջակայքում գտնվող շինությունների փլատակներում պահպանվող շինաքարերի մշակման ձևերը, քանդակները, նախշերը, գերեզմանաքարերը ցույց են տալիս, որ այդտեղ ավելի վաղ ժամանակներում (սկսած 5-րդ դարից) եղել է ծաղկուն բնակավայր։

Հացի գյուղի պատմական նշանավոր շինություններից է նաև գյուղում մինչև այժմ էլ պահպանվող դպրոցի շենքը, որը 1911 թ. կառուցել են նույն գյուղացի ամուսիններ Ջիվանշիր և Գյուլբահար Գազիյանցները:Նրանց հայրենանվեր մեծագործությունը վառ է մնացել մինչև այժմ էլ։ Դպրոցի շենքի պատին վիմափորված են հետևյալ սրտառուչ բառերը.

Հայ մանուկներին․ Թող ձեր բերանում հնչեն դարեդար, Սահակ, Մեսրոպ մայրենի բարբառ, Սիրեցե՛ք բարին, լույսը, գիտություն, Որ տանում են մեզ դեպի փրկություն... Նվիրեցին Հացի գյուղին Ջիվանշիր և Գիլբահար Գազիյանցներ1911 թվական[2]։

Հասարարակական կառույցներ

2015 թվականի դրությամբ համայնքում գործում էր գյուղապետարան, մշակույթի տուն, բուժկետ, հիմնական դպրոց, որտեղ սովորում են 18 աշակերտներ^[3]։

Գյուղում ծխական դպրոց հիմնվել է 19-րդ դարի 70–ական թվականների սկզբներին, որը ընդմիջումներով գործել է մինչև 1906 թ. հետո դարձել է երկսեռ դպրոց։ Ղազյանների կառուցած դպրոցում 1915 թ. սովորում էին 44 աշակերտ^[2]։

Աղբյուրներ

• Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, Արցախ. «Ամարաս» տպարան - Երևան 1996, էջ 83-84։
• Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ.
• Մելքումյան, Սերգեյ (1990). Լեռնային Ղարաբաղ. Երևան: Լույս. էջեր 243–245. ISBN 5-545-00522-6.