Հենրիկ Էդոյան

Հենրիկ Անտոնի Էդոյան (օգոստոսի 31, 1940(1940-08-31), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ բանաստեղծ, գրականագետ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1990), պրոֆեսոր (1991), ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1976 թվականից։ 2005 թվականին արժանացել է ՀՀ նախագահի մրցանակին («Երեք օր առանց ժամանակի» գրքի համար)։ Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի վաստակավոր գործիչ (2010)^[1]։

Հենրիկ Էդոյան
Ծնվել է	օգոստոսի 31, 1940(1940-08-31) (84 տարեկան)
Ծննդավայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	գրականագետ, թարգմանիչ, բանաստեղծ և դասախոս
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Հայաստան
Կրթություն	ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետ (1967) և Մաքսիմ Գորկու անվան գրականության ինստիտուտ (1972)
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1980)
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն
Աշխատավայր	Երևանի պետական համալսարան և Հայկազյան համալսարան
Պարգևներ	Պողոսյան մրցանակ և Հայաստանի մշակույթի վաստակավոր գործիչ
Հենրիկ Էդոյան Վիքիքաղվածքում
Հենրիկ Էդոյան Վիքիդարանում

Կենսագրություն

Հենրիկ Էդոյանը ծնվել է Երևանում։ 1957 թվականին ավարտել է Երևանի թիվ 39 միջնակարգ դպրոցը։ 1959-1962 թվականներին ծառայել է խորհրդային բանակում։ 1967 թվականին ավարտել է ԵՊՀ բանասիրական ֆակուլտետը, 1970 թվականին՝ ԽՍՀՄ ԳԱ Մոսկվայի Մ. Գորկու անվան համաշխարհային գրականության ինստիտուտի ասպիրանտուրան (գրականության տեսության գծով)։ 1971 թվականից աշխատում է ԵՊՀ-ում որպես գիտաշխատող, 1973 թվականից՝ դասախոս։

1974 թվականին «Ռեալիզմի հարցերը 20-րդ դարի հայ քննադատության և գեղագիտության մեջ» թեմայով դիսերտացիա է պաշտպանել և ստացել բանասիրական գիտությունների թեկնածուի աստիճան , 1990 թվականին՝ դոցենտի աստիճան, 1991 թվականին՝ պրոֆեսորի կոչում։ 1986-2008 թվականներին եղել է ԵՊՀ արտասահմանյան գրականության և գրականության տեսության ամբիոնի վարիչ։

Մասնակցել է միջազգային մի շարք գիտաժողովների, դասախոսություններ կարդացել ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում, Գերմանիայում։ 1995-1996 թվականներին դասավանդել է Բեյրութի Հայագիտական հիմնարկությունում և Հայկազյան համալսարանում։

Հենրիկ Էդոյանի ստեղծագործությունները թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով՝ անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, իտալերեն, իսպաներեն և այլն։ Ռուսերեն լույս է տեսել նրա «Խոսքի ուղղությամբ» գիրքը (Մոսկվա, 1985)։

Տարվա լավագույն գրքի համար 2002 թվականին արժանացել է ՀԳՄ ոսկե մեդալի, արժանացել է Թեքեյան մշակութային միության Հայկաշեն Ուզունյան մրցանակով (2004)^[2][3][4]։

Անդրադարձներ

• Վալերի Փիլոյան, Ժամանակի հնագետը, Գրական թերթ - 27/03/2015:
• Հակոբ Հարությունյան, Գծի խորհուրդը Հենրիկ Էդոյանի պոեզիայում, Գրական թերթ - 16/06/2017։
• Արփի Խաչատրյան, Հոգևոր թեմայի արծարծումները Հենրիկ Էդոյանի Պոեզիայում, Էջմիածին, 1/2008, 118-126։(չաշխատող հղում)
• Հռիփսիմե Զաքարյան, Քաղաքի տարածական մոտիվը Հենրիկ Էդոյանի պոեզիայում:
• Սուրեն Աբրահամյան, Պոետական դարձի ինքնությունը Էդոյանի պոեզիայում. «Ես հին Հելիկոնն եմ», Գրականագիտական հանդես, 2/2019, էջ 299-312։(չաշխատող հղում)

Պարգևներ

• Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի վաստակավոր գործիչ (2010)
• Պողոսյան մրցանակ, 2013^[5]

Ստեղծագործության բնութագիրը

Հենրիկ Էդոյանի ստեղծագործություններին բնորոշ են հավերժականի և առօրյայի, վերացականի և կոնկրետի, մտքի և պատկերի անբաժանելի միասնությունը՝ կապված հոգևորի և իրականի ներքին որոնումների հետ։

Գրաքննադատական աշխատանքներում մեկնաբանել է դասական, ինչպես նաև նորագույն պոեզիայի պատկերային համակարգերն ու լեզվիմաստային կառուցվածքները^[4]։

Երկերի մատենագիտություն

• Անդրադարձումներ (բանաստեղծություններ), Երևան, «Սովետական գրող», 1977, 88 էջ։
• Պատկեր և կեսօր, Երևան, 1980, 156 էջ։
• Երկրային ժամանակ, Երևան, 1983, 144 էջ։
• Այժմ և միշտ, Երևան, 1987, 256 էջ։
• Եղիշե Չարենցի պոետիկան, Երևան, 1986, 452 էջ։
• Հարյուր սոնետ, Երևան, 1993, 106 էջ։
• Քայլեր եւ ստվերներ, Պէյրութ, 1996, 117 էջ։
• Կյանքը. Իմ ուղին (հատընտիր), Երևան, 1999, 264 էջ։
• Հետգրություն, Երևան, 2001, 396 էջ։
• Երեք օր առանց ժամանակի, Երևան, 2005, 136 էջ։
• Երկու կեանք, Հալէպ, 2006, 207 էջ։
• Փողոցի բաժանվող մասում, Երևան, 2006, 112 էջ։
• Համատեքստ – 2007, Երևան, 2008, 392 էջ։
• Շարժում դեպի հավասարակշռություն (հոդվածներ, էսսեներ), Երևան, 2009, 500 էջ։
• Համատեքստ – 2008 (հոդվածների ժողովածու), Երևան, 2009, 206 էջ։
• Բանաստեղծություններ, հատ. 1, Երևան, 2010, 384 էջ։
• Բանաստեղծություններ, հատ. 2, Երևան, 2010, 368 էջ։
• Համատեքստ – 2008 (հոդվածների ժողովածու), Երևան, 2010, 279 էջ։
• Եղիշե Չարենցի պոետիկան, Երևան, 2011, 432 էջ։
• Կանգ առ, ես այստեղ եմ, Երևան, 2012, 128 էջ։
• Հենման կետ, Երևան, 2015, 112 էջ։
• Ընտրանի, Երևան, 2016, 794 էջ։
• Լույսը ձախ կողմից, Երևան, 2018, 150 էջ։
• Պոեզիայի երկակի տեսողությունը, Երևան, 2020, 368 էջ

Մամուլ

• Բանաստեղծություններ, «Գարուն», 1967, № 2
• Բանաստեղծություններ, «Գարուն», 1992, № 3

Թարգմանություններ

Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում

• Նիկոլայ Տիխոնով, Կավ և կրակ։ Բանաստեղծություններ, պոեմներ, վիպակներ (գրքի մեջ մտնող գործերի մի մասը թարգմանել է Հ. Էդոյանը), Երևան, «Սովետական գրող», 1976, 251 էջ։
• Ոսկի Լոտոս։ Հին Արևելքի պոեզիա։ Եգիպտոս, Հնդկաստան), Երևան, «Սովետական գրող», 1980, 264 էջ։
• XX դարասկզբի ռուսական գրականություն (ժողովածուի մի մասը թարգմանել է Հ. Էդոյանը), Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1982, 536 էջ։
• Հին արևելքի պոեզիա (ժողովածուի «Եգիպտոս», «Հնդկաստան» բաժինները և «Պաղեստին», «Իրան», «Չինաստան», «Ճապոնիա» բաժինների առանձին գործեր թարգմանել է Հ. Էդոյանը), Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1982, 616 էջ։
• Մեռյալների գիրք, Երևան, 2004։
• Աստվածների ժամանակը, Երևան, 2007։