Մանիքեոս Մանի

Մանի Մանիքեոս (միջին պարսկերեն՝ 𐭌𐭀𐭍𐭉/𐭬𐭠𐭭𐭩/𐮋𐮀𐮌𐮈/𐬨𐬁𐬥𐬌/𐫖𐫀𐫗𐫏 Māni, պարսկերեն՝ مانی Māni, չինարեն՝ 摩尼 Móní, սիրիաերեն՝ Mānī, հուն. Μάνης, Μάνητος, Μανυχαίοι, Μάνου, լատ. Manes, Manichaeus, մոտ ապրիլի 14, 216, Տիզբոն, Պարթևստան^[1] - մարտի 2, 274^[1] կամ փետրվարի 26, 277^[1], Գոնդիշապուր, Սասանյան Պարսկաստան), իրանական ծագումով մարգարե^[2][3][4][5], մանիքեության հիմնադիրը։ Ծնվել է Տիզբոնում (ըստ որոշ աղբյուրների՝ այն ժամանակներում պարթևական կայսրության մաս կազմող Բաբելոնիայի Սելևկիա-Կտեսիֆոն քաղաքի մերձակա բնակավայրերից մեկում^[6]), պահլավական մեծատոհմիկ ընտանիքում։ Մանիի հայրը՝ Պաթակ Պապակը, եղել է Էկբատան քաղաքի մեծահարուստ, մայրը՝ պարթև Արշակունիների ազգակից, Կամսարական տոհմից։ Սասանյանների գահակալումից հետո Մանիի ընտանիքը տեղափոխվել է Տիզբոն, որտեղ Մանին կրթվել է մաքրակրոն մագդասիլահների մկրտարաններում։ Նա իր վարդապետությունը բացահայտ սկսել է քարոզել 242 թվականից։ Սկզբում հաջողություն չգտնելով՝ հեռացել է Պարսկաստանից՝ քարոզիչներ ուղարկելով Արևելքի տարբեր երկրներ։ Կարճ ժամանակամիջոցում մանիքեական համայնքներ են ստեղծվել Պարսկաստանում, Հայաստանում, Միջին Ասիայում, Հնդկաստանում, Չինաստանում և այլուր։ Մտերմիկ հարաբերություններ է հաստատել Շապուհ Առաջին Սասանյան թագավորի եղբայր Պերոզի հետ, որի ջանքերով ստացել է իր գաղափարները քարոզելու ազատություն։ Սակայն մոգերի պահանջով Մանին կրկին հալածվել է, ձերբակալվել և մորթազերծվել Խուժաստանի Գունդ-ի Շապուհ քաղաքում՝ Բահրամ առաջին արքայի հրամանով։ Մանիի գաղափարները շարադրվել են «Գաղտնիքների գիրք», «Պատվիրանների գիրք ունկնդիրների համար», «Կենդանացուցիչ գիրք» և այլ երկերում։ Մանիի ուսմունքը զգալի տարածում է ունեցել Հայաստանում, հետագայում որոշակի ազդեցություն գործել հատկապես պավլիկյան և թոնդրակյան աղանդների վրա։

Մանիքեոս Մանի արամեերեն՝ 𐭌𐭀𐭍𐭉, 𐭬𐭠𐭭𐭩, 𐮋𐮀𐮌𐮈 և 𐫖𐫀𐫗𐫏
Ծնվել է	մոտ ապրիլի 14, 216
Ծննդավայր	Տիզբոն, Պարթևստան[1]
Մահացել է	մարտի 2, 274[1] (57 տարեկան) կամ փետրվարի 26, 277[1] (60 տարեկան)
Մահվան վայր	Գոնդիշապուր, Սասանյան Պարսկաստան
Քաղաքացիություն	Պարթևստան և  Սասանյան Պարսկաստան
Կրոն	Մանիքեություն
Մասնագիտություն	աստվածաբան, գրող, մարգարե, կրոնական առաջնորդ, փիլիսոփա և բանաստեղծ
Ծնողներ	հայր՝ Pātik?
Mani (prophet) Վիքիպահեստում

Մանիի մահապատիժը («Շահնամե»-ի 14-րդ դարի ձեռագրի նկարազարդում)