Տրետյակովյան պատկերասրահ

Տրետյակովյան պատկերասրահ (ռուս.՝ Государственная Третьяковская галерея), ռուսական և խորհրդային արվեստի խոշորագույն պատկերասրահ Մոսկվայում։ «Տրետյակովյան պատկերասրահ» անվանումը ստացել է հիմնադիր Պավել Տրետյակովի ազգանունից, որը նկարներ հավաքելով (1856 թվականից) նպատակադրվել էր ստեղծել ռուսական ազգային արվեստի հանրամատչելի թանգարան։

Տրետյակովյան պատկերասրահ
Տեսակ	պատկերասրահ, թանգարանի շենք, թանգարան և ճարտարապետական հուշարձան
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Մոսկվայի կենտրոնական վարչական շրջան, Յակիմանկա, Մոսկվա և Ռուսաստան
Վայր	Զամոսկվորեչիե
Հասցե	Lavrushinsky Ln, 10238318
Հիմնադրվել է	1856[1]
Հիմնադիր	Պավել Տրետյակով[2]
Այցելուներ	1 626 825 մարդ (2015)[3][4], 2 148 538 մարդ (2018)[5], 2 835 836 մարդ (2019)[6] և 1 580 819 մարդ (2021)[7]
Տնօրեն	Զելֆիրա Տրեգուլովա[8][9] և Ելենա Պրոնիչևա[10]
Կայք	tretyakovgallery.ru​(ռուս.)

Պատմություն

1892 թվականին Տրետյակովը իր, ինչպես նաև եղբորից՝ Ս․ Մ․ Տրետյակովից ժառանգած հավաքածուները նվիրել է Մոսկվային (մինչև 1918 թվականը թանգարանը կոչվել է Պ․ և Ս․ Տրետյակովների մոսկովյան քաղաքային գեղարվեստական պատկերասրահ)։ 1918 թվականին Վ․ Ի․ Լենինի ստորագրությամբ ժողկոմխորհի դեկրետով Տրետյակովյան պատկերասրահը ազգայնացվել է։ Խորհրդային տարիներին այն մեծապես ընդլայնվել է (1917 թվականին՝ մոտ 4, 000 ստեղծագործություն, 1975 թվականին՝ 55, 000)։ Տրետյակովյան պատկերասրահի հավաքածուին է միացվել Սրբանկարչության և գեղանկարչության թանգարանը (Ի․ Ս․ Օստրոուխովի նախկին հավաքածուն), Ցվետկովսկայա պատկերասրահը՝ ռուսական գծանկարի մեծարժեք ժողովածուով, Ռումյանցևի թանգարանից՝ ռուս նկարիչների գործերի հավաքածուն, ազգայնացված մի քանի մասնավոր հավաքածուներ։ Պատկերասրահը մշտապես հարստանում է պետական գնումների հաշվին։

Տրետյակովյան պատկերասրահի հավաքածուն ընդգրկում է գեղանկարչություն, գրաֆիկա, քանդակ, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի առանձին գործեր, այնտեղ ներկայացված են 11-րդ դ․ - 20-րդ դ․ սկզբի ռուսական արվեստը և սովետական արվեստը։ Ամբողջական են ներկայացված հատկապես 19-րդ դ․ 2-րդ կեսի ռուսական գեղանկարչությունը, պերեդվիժնիկների լավագույն գործերը, XIX դարի վերջի և XX դարի սկզբի ռուս նկարիչները, «Միր իսկուստվայի», «Ռուս նկարիչների միության», «Գոլուբայա ռոզայի», «Բուբնովի վալետի» վարպետները։ Տրետյակովյան պատկերասրահում ըստ արժանվույն են ներկայացված սովետական արվեստի զարգացման բոլոր փուլերը։

Պատկերասրահը ԽՍՀՄ-ի խոշորագույն գիտագեղարվեստական հիմնարկություն է, մեծ աշխատանք է տանում իր հավաքածուն ժողովրդի լայն խավերին ծանոթացնելու բնագավառում (էքսկուրսիաներ, դասախոսություններ, մշտական և շարժական ցուցահանդեսներ և այլն)։ 1975 թվականին Տրետյակովյան պատկերասրահը հաճախել է 1, 623, 000 մարդ (1881 թվականին՝ մոտ 8, 000)։

Պատկերասրահի շենքը զբաղեցնում է Տրետյակովի վերակառուցված տունը և մի շարք տարբեր ժամանակների շինություններ։ Գլխավոր ճակատը կառուցվել է 1902 թվականին՝ նկարիչ Վիկտոր Վասնեցովի նախագծով։

Հայ արվեստագետները Տրետյակովյան պատկերասրահում

Տրետյակովյան պատկերասրահում տեղ են գտել հայ նկարիչներից Եղիշե Թադևոսյանի, Մարտիրոս Սարյանի, Հակոբ Կոջոյանի, Մինաս Ավետիսյանի, Մհեր Աբեղյանի, Հովհաննես Զարդարյանի, Մարիամ և Երանուհի Ասլամազյանների, Գրիգոր Խանջյանի, քանդակագործներից՝ Գ․ Քեպինովի, Արա Սարգսյանի, Նիկողայոս Նիկողոսյանի և ուրիշների աշխատանքները։

2016 թվականին պատկերասրահում բացվել է ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկու 200-ամյակին նվիրված «Ճանապարհորդություն դեպի ծով» խորագիրը կրող նկարների ցուցադրությունը^[11]։

Պատկերասրահ

• 
  Հայտնություն (1120-1130)
• 
  Սուրբ Աստվածամոր Վլադիմիրյան պատկեր (1130)
• 
  Անդրեյ Ռուբլյով, Երրորդություն (1411 կամ 1423-1425)
• 
  Դիոնիսի, «Օդիգիտրիայի աստվածամայրը» (1482)
• 
  Իվան Նիկիտին, Կանցլեր Գավրիլ Գոլովկինի դիմանկարը (1720)
• 
  Անդրե Ժան Լեբրուն Կիրիլ Ռազումովսկու կիսանդրին (1766)
• 
  Դմիտրի Լևիցկի, Եկատերինա Մեծը Արդարադատության պալատում (1783)
• 
  Վլադիմիր Բորովիկովսկի, Մարիա Լոպուխինի դիմանկարը (1797)
• 
  Օրեստ Կիպրենսկի, Ալեքսանդր Պուշկինի դիմանկարը (1823)
• 
  Ալեքսեյ Սավրասով, «Սերմնագռավները վերադարձան» (1871)
• 
  Վասիլ Վերեշագին, Պատերազմի ապոթեոզ (1871)
• 
  Իլյա Ռեպին, Կրոնական թափորը Կուրսկի մարզում (1880–1883)
• 
  Վասիլի Սուրիկով, Ստրելեցյան մահապատժի առավոտը (1881)
• 
  Իվան Կրամսկոյ, Անծանոթուհին (1883)
• 
  Վալենտին Սերով, Դեղձերով աղջիկը (1887)
• 
  Իվան Շիշկին և Կոնստանտին Սավիցկի, Առավոտը սոճիների անտառում (1889)
• 
  Նիկոլայ Գե, Quod Est Veritas? (1890)
• 
  Միխայիլ Վրուբել, «Դևը նստած» (1890)
• 
  Վիկտոր Վասնեցով, «Դյուցազուններ» (1898)