-ստան

-ստան (պարս.՝ ـستان, -ստան կամ -եստան), վերջածանց, որը ունի «մի վայր, որտեղ ինչ-որ բանից առատ կամ շատ կա» նշանակությունը^[1][2]։ Ծագել է պարսկերենից, բայց լայնորեն օգտագործվում է նաև հայերենում, իրանական, թյուրքական և այլ լեզուներում, որոնք պատմության ընթացքում կրել են Պարսկաստանի ազդեցությունը։ Վերջածանցը հանդիպում է տարբեր լեզուների տեղանուններում՝ Իրանում, Աղֆանստանում, Կենտոնական և Հարավային Ասիայի երկրներում, Կովկասում և Ռուսաստանում։ -Ստան վերջածանցն ունեցող երկրները պատմության որոշակի ժամանակաշրջանում եղել են Պարսկաստանի մի մաս^[3]։ Հայերենում -ստան արմատը հանդիպում է որոշ տեղանունների անվանումներում և տարբեր ածականներում։

Ծագումնաբանություն

-Ստան վերջածանցը «երկիր» իմաստն ունի և հանդիպում է շատ լեզուների երկրների և տեղանունների անվանումներում։ Պարսկերենում օգտագործվում է նաև ավելի լայն իմաստով։ Օրինակ՝ ریگستان «ավազուտ, անապատ», گلستان «ծաղկաստան, բուրաստան», گورستان «գերեզման» և այլն։

Հայերենում -ստան արմատը նույնպես ունի իրանական ծագում։ Հանդես է գալիս բնիկ հայերենի արմատների հետ։ Օրինակ՝ այգեստան, անդաստան։ -Ստան արմատը օգտագործվում է տարբեր երկրների անվանումներում, այդ թվում «Հայաստան»-ում։ «Հայաստան» ձևը օգտագործվել է ոսկեդերյան փուլից, օգտագործվել է տարբեր մատենագիրների՝ Կորյունի, Բուզանդի, Խորենացու և այլնի գործերում։ -Ստան ածանցն օգտագործվել է նաև բարբառներում^[4]։

Գործածությունը հայերենում

Ժամանակակից հայերենում -ստանը գոյականակերտ ածանց է։ Այն գործածվում է հետևյալ բառերի կազմության մեջ՝

1. Ազգերի և ժողովուրդների անվանումներ, ունի «տվյալ ազգի զբաղեցրած երկրի, տարածքի անվանումը» բառակազմական նշանակությունը, օրինակ՝ Ասորեստան, Արաբստան, Հրեաստան, Թաթարստան, Ուզբեկստան, Տաջիկստան և այլն։
2. Ծառանուններ, բուսանուններ և նման բառեր, ունի «բուսանվան տեղը, դրանով առատ վայր» բառակազմական նշանակությունը, օրինակ՝ թփաստան, մայրաստան, կանեփստան, մորաստան և այլն։
3. Այլ գոյականներ, որոնք ունեն տեղ, վայր նշանակությունը։ Օրինակ՝ տափաստան, մահաստան, շիրմաստան, ձիաստան և այլն^[5]։

Պետությունների անվանումներ տարբեր լեզուներում

Մի շարք երկրների անուններ, որոնք մի շարք լեզուներում կրում են -ստան ածանցը։

Հայերեն անվանումը	Պարսկերեն	Թուրքերեն	Ադրբեջաներեն	Ղազախերեն	Թուրքմեներեն	Թաթարերեն	Ույղուրերեն	Բաշքիրերեն	Հինդի	Ուրդու
Հայաստան	Armanestân – ارمنستان	Ermenistan	Ermənistan	Չկա տվյալ	Ermenistan	Ärmänstan – Әрмәнстан	Չկա տվյալ	Ärmänstan – Әрмәнстан	Armanistān – अर्मनिस्तान	Armanistān – ارمنستان
Բուլգարիա	Bulgharestân – بلغارستان	Bulgaristan	Bolqarıstan	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Bolğarstan – Болгарстан	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Bulgharistân – بلغارستان
Չինաստան	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ
Խորվաթիա	Չկա տվյալ	Hırvatistan	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	- (այլ տարբերակ՝ Xırwatstan – Хырватстан )	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ
Անգլիա	Engelestân – انگلستان	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Iṅglistān – इंग्लिस्तान	Inglistān – اِن٘گلِسْتان
Եթովպիա, հին անվանումը՝ Հաբեշստան	Չկա տվյալ	- (նախկինում՝ Habeşistan )	- (նախկինում՝ Həbəşistan )	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	- (նախկինում՝ Xäbäşstan – Хәбәшстан	- (նախկինում՝ Hebeshistan – ھەبەشىستان )	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ
Վրաստան	Gorjestân – گرجستان	Gürcistan	Gürcüstan	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Görcistan – Гөрҗистан	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Gurjistān – गुर्जिस्तान	Gurjistān – گرجستان
Հունաստան	Չկա տվյալ	Yunanistan	Yunanıstan	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Yunanstan – Юнанстан	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ
Հունգարիա	Majarestan – مجارستان	Macaristan	Macarıstan	Majarstan – Мажарстан	Majarystan	Macarstan – Маҗарстан	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Majāristān – मजारिस्तान	Majāristān – مجارستان
Հնդկաստան	Hindustan – هندوستان	Hindistan	Hindistan	Ündıstan – Үндістан	Hindistan	Hindstan – Һиндстан	Hindustan – ھىندىستان‎	Hindostan – Һиндостан	Hindustān – हिंदुस्तान	Hindustān – ہِنْدُوْسْتان
Մոնղոլիա	Mogholestan – مغولستان	Moğolistan	Monqolustan	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Moñğolstan – Моңголстан	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ
Լեհաստան	Lahestân – لهستان	- (նախկինում՝ Lehistan )	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Läxstan – Ләхстан	Lehistan – لەھىستان‎	Չկա տվյալ	Lahistān – लहिस्तान	Lahistān – لہستان‎
Ռուսաստան	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ
Սուդյան Արաբիա	Arabestân-e Sa'udi – عربستان سعودی	Suudi Arabistan	Səudiyyə Ərəbistanı	Չկա տվյալ	Saud Arabystany	Sögüd Gäräbstanı – Согуд Гарәбстаны	Se'udi Erebistan – سەئۇدى ئەرەبىستان‎	Säğüd Ğäräbstanï – Сәғүд Ғәрәбстаны	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ
Սերբիա	Serbestân – صربستان	Sırbistan	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	- (այլ տարբերակ՝ Sırbstan – Сырбстан )	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ	Չկա տվյալ