21-րդ դար
դար From Wikipedia, the free encyclopedia
21-րդ դար (քսանմեկերորդ դար) 2001 թվականի հունվարի 1-ից մինչև 2100 թվականի դեկտեմբերի 31-ը ընդգրկող ժամանակաշրջան՝ ըստ Գրիգորյան օրացույցի։ Երրորդ հազարամյակի առաջին դարը։
| III հազարամյակ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 19-րդ դար — 20-րդ դար — 21-րդ դար — 22-րդ դար — 23-րդ դար | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Համաշխարհային օդերևութաբանական կազմակերպության տվյալներով՝ 2014 թվականին օդերևութաբանական դիտարկումների պատմության մեջ եղած 14 ամենաթեժ տարիներից 13-ը եղել են 21-րդ դարում[1][2]։
Իրադարձություններ
Աստղագիտական
- 21-րդ դարում ակնկալվում է 228 լուսնի խավարում[3] և 224 արևի խավարում[4]։
2000-ականներ
- 2001 թվական
- Հունվարի 1՝ սկսվեց երրորդ հազարամյակը։
- Հունվարի 15՝ Վիքիպեդիայի պաշտոնական մեկնարկը, ավելի ճիշտ՝ անգլերեն Վիքիպեդիան։
- Մայիսի 11՝ հայտարարեց ռուսերեն լեզվով Վիքիպեդիայի բաժնի ստեղծման մասին։
- Սեպտեմբերի 9՝ Հարձակման արդյունքում Ահմադ Շահ Մասուդը մահացու վիրավորվել է։
- Սեպտեմբերի 11՝ Միացյալ Նահանգների խոշորագույն ահաբեկչությունն է և աշխարհի պատմության մեջ ամենամեծը։ Քանդվեց Համաշխարհային առևտրի կենտրոնը, վնասվեց Պենտագոնը, սպանվեց մոտ երեք հազար մարդ։
- Հոկտեմբեր 7՝ Աֆղանստանում պատերազմի սկիզբ։
- Հոկտեմբեր 25՝ Մայքրոսոֆթը թողարկեց Windows XP օպերացիոն համակարգը։
- 2002 թվական
- Հունվարի 1՝ Եվրոմիության եվրո թղթադրամների և մետաղադրամների ներդրում։
- Փետրվար 8-24՝ XIX ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Սոլթ Լեյք Սիթի, ԱՄՆ)։
- Մայիսի 31-հունիսի 30՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Հարավային Կորեա և Ճապոնիա)։
- Արևելյան Թիմորը անկախություն ձեռք բերեց Ինդոնեզիայից։
- Գրիգորի Պերելմանը ապացուցեց Պուանկարի վարկածը[5][6]։
- 2003 թվական
- Փետրվարի 1՝ Կոլումբիայի օդանավակայանի վթարը։
- Մարտի 20՝ պատերազմի սկիզբը Իրաքում։
- Հուլիսի 9՝ Հայերեն Վիքիպեդիայի գործարկում։
- Միջազգային քրեական դատարանը սկսեց աշխատանքը։
- 2003-2005 թվականներ՝ մի շարք «գունավոր հեղափոխություններ» հանգեցրին իշխանափոխության Վրաստանում, Ուկրաինայում, Ղրղզստանում և Լիբանանում։
- 2004 թվական
- Հունվարի 4՝ MER-A-ն հաջողությամբ իջավ Մարս։
- Փետրվարի 4՝ աշխարհի ամենամեծ սոցիալական ցանցի՝ Ֆեյսբուքի ստեղծումը։
- ԵՄ ընդլայնում, տաս նոր երկրների ընդգրկում։
- հունիսի 12-հուլիսի 4՝ Եվրո 2004 (Պորտուգալիա)
- Հուլիսի 21՝ Իռլանդիայի Դուբլին քաղաքում հարաբերականության և ծանրության ընդհանուր տեսության վերաբերյալ 17-րդ գիտաժողովում աստղաֆիզիկոս Սթիվեն Հոքինգն իր զեկույցում ցույց է տվել սև խոռոչում տեղեկատվության անհետացման խնդրի լուծումը, որը մնաց չլուծված գրեթե 30 տարի։
- Օգոստոսի 13-29՝ XXVIII ամառային օլիմպիական խաղեր (Աթենք, Հունաստան)։
- Նոյեմբերի 22-դեկտեմբերի 8՝ «Նարնջագույն հեղափոխությունը» Ուկրաինայում։
- Դեկտեմբերի 26՝ Հնդկական օվկիանոսի երկրաշարժը ցունամի է առաջացրել, որի հետևանքով զոհվել է 230 հազար մարդ։
- 2005 թվական
- Փետրվարի 7՝ Էլեն Մակարթուրը (Մեծ Բրիտանիա) սահմանեց նոր համաշխարհային ռեկորդ՝ նավարկության գծի վրա մենակ շրջագիծ վարելու համար՝ 71 օր 14 ժամ 18 րոպե 33 վայրկյան։ Նա ճանապարհի վրա է գտնվում 2004 թվականի նոյեմբերի 28-ից։
- Փետրվարի 14՝ ՅուԹյուբ-ը գործարկվել է։
- 2006 թվական
- Փետրվարի 10-26՝ XX ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Թուրին, Իտալիա)։
- Մարտի 29՝ առաջին ընդհանուր արեգակնային խավարումը դիտվել է 21-րդ դարում և երրորդ հազարամյակում Ռուսաստանի տարածքում։
- Հունիսի 3՝ Չեռնոգորիան անկախություն ձեռք բերեց հանրաքվեի արդյունքում և դարձավ ՄԱԿ-ի 192-րդ անդամ։
- Հունիսի 9-Հուլիսի 9՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Գերմանիա)։
- Օգոստոսի 24՝ Պլուտոնը զրկվեց մոլորակի կարգավիճակը։
- 2007 թվական
- Հունվարի 1՝ Անգոլան միացավ ՆԱԵԿ-ին (Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն)։
- Հունվարի 9՝ Apple-ը ներկայացրեց առաջին սերնդի iPhone-ը։
- 2008 թվական
- Փետրվարի 17՝ Կոսովոն անկախացավ Սերբիայից։
- հունիսի 7-29՝ Եվրո 2008 (Ավստրիա և Շվեյցարիա)
- Օգոստոսի 1՝ Ռուսաստանում նկատվել է ընդհանուր արևային խավարում։
- Օգոստոսի 8-24՝ XXIX ամառային օլիմպիական խաղեր (Պեկին, Չինաստան)։
- Օգոստոսի 7-22՝ պատերազմ Հարավային Օսիայում։
- Օգոստոսի 26՝ Հարավային Օսիան և Աբխազիան Ռուսաստանի կողմից ճանաչվում են որպես անկախ հանրապետություններ։
- Սեպտեմբերի 10՝ Մեծ հադրոնային բախիչի գործարկումը[7][8]։
- Նոյեմբերի 4՝ ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ։ Միացյալ Նահանգների նախագահ ընտրվեց Բարաք Օբաման՝ առաջին աֆրոամերիկացին երկրի պատմության մեջ, որն առաջադրվել է այս պաշտոնում։
- 2009 թվական
- Ապրիլի 7՝ մասսայական անկարգություններ Մոլդովայի մայրաքաղաքում։
- Ապրիլի 16՝ երկրորդ չեչենական պատերազմի ավարտը։
- Դեկտեմբերի 5՝ Ռուսաստանում հրդեհի ամենամեծ զոհերը «Կաղ ձի» գիշերային ակումբում։
2010-ական թվականներ
- 2010 թվական
- Հունվարի 1-16՝ հանրահավաք «Դակար 2010» (Հարավային Ամերիկա)։
- Փետրվարի 12-28՝ XXI ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Վանկուվեր, Կանադա)։
- Մարտի 29՝ Մոսկվայի մետրոյի պայթյուններ։
- Ապրիլի 10՝ ինքնաթիռի վթար Սմոլենսկում։
- Հունիսի 11՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն)։
- Դեկտեմբերի 18՝ «արաբական գարնան» սկիզբը։
- 2011 թվական
- Հունվարի 25-փետրվարի 11՝ հեղափոխություն Եգիպտոսում։
- Մարտի 1՝ Ռուսաստանում ուժի մեջ է մտել «Ոստիկանի մասին» օրենքը։
- Մարտի 11՝ Ճապոնիայի հյուսիսարևելյան ափին 8,9 բալ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել։ Երկրաշարժը Ճապոնիայում ավերիչ ցունամի առաջացրեց։ Ալիքի բարձրությունը հասել է 10 մետրի[9]։ Ֆուկուսիմա -1 ատոմակայանում տեղի է ունեցել խոշոր ճառագայթային պատահար` միջուկային իրադարձությունների միջազգային մասշտաբով 7 մակարդակ։
- Մարտի 15՝ Սիրիայում քաղաքացիական պատերազմի սկիզբը[10]։
- Մայիսի 2՝ Ուսամա բեն Լադենի վերացումը։
- Հուլիսի 9՝ Հարավային Սուդանը անկախություն ձեռք բերեց Սուդանից[11]։
- Սեպտեմբերի 7՝ Յարոսլավլի մոտակայքում գտնվող միջազգային չարտերային թռիչքի ժամանակ օդանավը, որը տեղափոխում է «Լոկոմոտիվ» հոկեյի ակումբի թիմը Յարոսլավլից Մինսկ, ոչնչացավ։
- Հոկտեմբերի 20՝ Մուամմար Քադաֆիի սպանությունը։
- Հոկտեմբերի 31՝ ծնվել է Երկրի յոթ միլիարդերորդ բնակիչը[12]։
- 2012 թվական
- Հունիսի 4՝ հայտնաբերվեց Հիգսի բոզոնը[13][14][15][16]։
- Հունիսի 8 - հուլիսի 1՝ Ֆուտբոլի Եվրոպայի 2012 թվականի առաջնություն (Լեհաստան / Ուկրաինա)։
- հուլիսի 27 - օգոստոսի 12՝ XXX ամառային օլիմպիական խաղեր (Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա)։
- 2013 թվական
- Փետրվար 15՝ Չելյաբինսկ երկնաքարի անկում։
- Փետրվար 16՝ Մերձավոր Երկրի աստերոիդ 2012 DA14-ը թռավ Երկրից նվազագույնը 27,000 կմ հեռավորության վրա։ Սա աստղագիտության պատմության մեջ ամենամոտ հեռավորությունն է։
- Օգոստոսի 10-18-ը՝ Աթլետիկայի աշխարհի առաջնությունը (Մոսկվա, Ռուսաստան)։
- 2013 թվականի նոյեմբերի 21-ից 2014 թվականի փետրվարի 27ը՝ Եվրոմայդան Ուկրաինայում։
- 2014 թվական
- Փետրվարի 7-23-ը՝ XXII օլիմպիական ձմեռային խաղեր (Սոչի, Ռուսաստան)։
- Փետրվարի 23 - մարտի 26 - Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը։
- Ապրիլի 8-ը՝ Ուկրաինայի արևելքում զինված հակամարտության սկիզբ։
- Մայիսի 9-25-ը՝ Հոկեյի աշխարհի սառցե առաջնություն (Մինսկ, Բելառուս)։
- Հունիսի 12 - հուլիսի 13-ը՝ աշխարհի գավաթ 2014 (Բրազիլիա)։
- Հոկտեմբեր 12-ը՝ Սոչիում Ռուսաստանի պատմության մեջ առաջին Ֆորմուլա 1-ի Գրան-պրին է[17]։
- 2015 թվական
- Հունիսի 12–28-ը՝ Եվրոպական խաղեր 2015 (Բաքու, Ադրբեջան)[18]։
- Հուլիսի 29-ը՝ Microsoft-ը թողարկեց Windows 10 օպերացիոն համակարգը։
- Օգոստոսի 22-30-ը՝ Աթլետիկայի աշխարհի առաջնությունը (Պեկին, Չինաստան)[19]։
- Սեպտեմբերի 30՝ Սիրիայում Ռուսաստանի ռազմական գործողության սկիզբ։
- 2016 թվական
- Ապրիլի 1-5-ը՝ Քառօրյա պատերազմ Լեռնային Ղարաբաղում։
- Մայիսի 6-22-ը՝ Հոկեյի աշխարհի սառցե առաջնություն (Ռուսաստան)[20]։
- Հունիսի 10 - հուլիսի 10 - Եվրո 2016 (Ֆրանսիա)[21]։
- Հունիսի 20-29 - Համա-Ուղղափառ խորհուրդ Հունական Կրետե կղզում (Տեղական Ուղղափառ Եկեղեցիների մասի տաճար)[22]։
- 5-21 օգոստոսի - XXXI ամառային օլիմպիական խաղեր (Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա)[23]։
- 2017 թվական
- 2018 թվական
- Հունվարի 9-13՝ Հոկեյի կանանց աշխարհի առաջնություն (Չինաստան)։
- Փետրվարի 2՝ Սառը պատերազմից ի վեր ԱՄՆ-ը ներդրեց նոր միջուկային դոկտրին, որն առանձնացնում է միջուկային սպառնալիք հանդիսացող հիմնական երկրները։ Ցուցակում ընդգրկվել են Ռուսաստանը, Չինաստանը, Իրանը և Հյուսիսային Կորեան։
- 9-25 փետրվար - XX դարի Ձմեռային օլիմպիական խաղերն անցկացվեցին Փհենչհանում (Կորեայի Հանրապետություն)։
- Ապրիլի 4-15-ը՝ Գոլդ Քոստում (Ավստրալիա) անցկացվեցին Համագործակցության խաղեր։
- Ապրիլ 13 - Մայիսի 8՝ Թավշյա հեղափոխություն Հայաստանում։
- Ապրիլի 27՝ Հյուսիսային Կորեայի առաջնորդ Կիմ Չեն Ընը ապառազմականացված տարածքում հանդիպել է Հարավային Կորեայի նախագահ Մուն Ջեինի հետ, Կորեական պատերազմից հետո առաջին անգամ հատել է Կորեայի սահմանը։
- Մայիսի 16-ին Ղրիմի կամուրջի (Ռուսաստան) երթևեկությունը բացվեց մարդատար ավտոմեքենաների և վերգետնյա հասարակական տրանսպորտի, իսկ հոկտեմբերի 1-ին`բեռնատարների համար։
- Հունիսի 14-հուլիսի 15՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Ռուսաստան)։
- 2019 թվական
- Ապրիլի 10՝ աստղաֆիզիկոսները ստացան պատմության մեջ առաջին սև խոռոչի լուսանկարները։
- Ապրիլի 15՝ Փարիզի Աստվածամոր տաճարում հրդեհ է բռնկվել։
- Դեկտեմբերի 1՝ Չինական Ուհան քաղաքում կորոնավիրուսի առաջին դեպքն է գրանցվել։
2020-ական թվականներ
- 2020 թվական
- հունվարի 3՝ Անօդաչու թռչող սարքի հարվածից զոհվել է իրանցի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանի։ Պենտագոնից հայտնվեցին, որ գեներալին սպանելու հրամանը անձամբ տվեց էր ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը։
- հունվարի 31՝ Մեծ Բրիտանիան դուրս է գալիս Եվրամիությունից։
- Մարտի 11՝ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը կորոնավիրուսի բռնկումը համաճարակ է հայտարարում։
- Մայիսի 25՝ ԱՄՆ-ում բողոքի ցույցեր են տեղի ունենում այն բանից հետո, երբ ոստիկանի կողմից սպանվում է աֆրոամերիկացի Ջորջ Ֆլոյդ անունով տղամարդը։
- Օգոստոսի 4՝ Հզոր պայթյուն է որոտացել Լիբանանի մայրաքաղաք Բեյրութում։
- Սեպտեմբերի 27-նոյեմբերի 10՝ Տեղի ունեցավ Արցախյան երկրորդ պատերազմը։
- 2021 թվական
- հունվարի 6՝ Դոնալդ Թրամփի կողմնակիցները հարձակվում են ԱՄՆ Կապիտոլիումի շենքի վրա ՝ փորձելով հասնել նրան, որ Կոնգրեսը չճանաչի Ջո Բայդենի հաղթանակը։
- Հունիսի 11 - հուլիսի 11՝ Եվրո 2020 (անցկացվում են եվրոպական տարբեր երկրներում)
- հուլիսի 23 - օգոստոսի 8՝ XXXII ամառային օլիմպիական խաղեր (Տոկիո, Ճապոնիա)։
- Օգոստոսի 15՝ Թալիբները գրավում են Քաբուլը։
- Հոկտեմբերի 5-ը՝ Microsoft-ը թողարկեց Windows 11 օպերացիոն համակարգը։
- 2022 թվական
- Հունվարի 2, 2022՝ Բողոքի ցույցեր Ղազախստանում
- Փետրվարի 4-20՝ XXIV Ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Պեկին, Չինաստան)։
- Ռուս-ուկրաինական ճգնաժամ (2021 թվականից) և Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա
- Սեպտեմբերի 8՝ Եղիսաբեթ II թագուհու մահը, ով Բրիտանիան ղեկավարում էր 1952 թվականից
- Նոյեմբերի 15՝ Ծնվել է Երկրի խորհրդանշական ութ միլիարդերորդ բնակիչը։
- Նոյեմբերի 20-դեկտեմբերի 18՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Կատար)։
Սպասվող իրադարձություններ
2020-ական թվականներ
- 2024 թվականի հուլիսի 26-օգոստոսի 11՝ XXXIII ամառային օլիմպիական խաղերը կկայանան Փարիզում (Ֆրանսիա)։
- 2026 թվականի փետրվարի 6-22՝ XXV ձմեռային օլիմպիական խաղերը կանցկացվեն Միլանում և Կորտինա դ'Ամպեցո (Իտալիա)։
- 2028 թվականի հուլիս 21-օգոստոսի 6՝ XXXIV ամառային օլիմպիական խաղերը կանցկացվեն Լոս Անջելեսում (ԱՄՆ)։
- 2029 թվականի ապրիլի 13՝ ուրբաթ, աստղանիշ 99942 ապոֆիսը կանցնի Երկրից մոտ 37 հազար կմ հեռավորության վրա։
2030-ական թթ.
- Մարդկային թռիչք դեպի Մարս[25]։
2040-ական թթ.
- 2045 թ. Մայիսի 9-ին` Վոլգոգրադում (Ռուսաստան) Մամաեվ Կուրգանի վրա Հայրենական մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 100-ամյակի կապակցությամբ, պետք է բացվի պարկուճ, որը կուղղվի պատերազմի մասնակիցներին՝ ժառանգներին[26]։
2050-ական թթ.
- Աշխարհի բնակչությունը կարող է հասնել 9 միլիարդ մարդու[27]։
2060-ական թթ.
- Իսահակ Նյուտոնը կանխատեսեց, որ աշխարհի վերջը, ըստ Աստվածաշնչի իր մեկնաբանության, կգա 2060 թվականից ոչ շուտ[28][29]։
- 28 հուլիսի 2061 - գիսաստղը վերադառնում է Հալլին։
2070-ական թթ.
- 20 հունիսի 2079 թվականին, Մայքլ Ջեքսոնի բոլոր երգերը կընկնեն հանրային տիրույթ։
2080-ական թթ.
- 2080 թվական - Ակնկալվում է, որ Չինաստանը կլինի աշխարհի ամենազարգացած երկրներից մեկը, ինչը համարժեք է XXI դարի սկզբին ԱՄՆ-ի զարգացման մակարդակին[30]։
- 2084 թվականի նոկեմբերի 10՝ Երկրագունդը անցնում է Արեգակի սկավառակի միջով, երբ դիտվում է Մարսից[31]։
- 2088 թվական՝ Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի փաստաթղթերը հասանելի կլինեն հանրությանը՝ հետևելով այն կանոնին, որով Վատիկանի գաղտնի արխիվում պահվող փաստաթղթերը կթողարկվեն գիտնականներին և հանրությանը դրանց կազմումից 75 տարի անց։
2090-ական թթ.
2100 թվական
Ծանոթագրություններ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.