From Wikipedia, the free encyclopedia
Մուհամմեդ III (օսմ. محمد ثالث — Mehmed-i sâlis, թուրքերեն՝ Üçüncü Mehmet, մայիսի 26, 1566, Մանիսա, Թուրքիա - դեկտեմբերի 22, 1603[1][2], Կոստանդնուպոլիս), Օսմանյան կայսրության սուլթան 1595 - 1603 թթ.։
Մեհմեդ III | |
---|---|
Օսմանյան Կայսրության սուլթան | |
Մուհամմեդ III-ի դիմանկարը, իտալացի նկարիչ Քրիստոֆանո դելլ Ալտիսսիմո, XVI-րդ դար | |
Իշխանություն | 1595, Հունվարի 15 – 1603, Դեկտեմբերի 22 |
Ծնվել է՝ | մայիսի 26, 1566 |
Ծննդավայր | Մանիսա, Թուրքիա |
Մահացել է՝ | դեկտեմբերի 22, 1603[1][2] (37 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Կոստանդնուպոլիս |
Tomb of Mehmed III | |
Երկիր | Օսմանյան կայսրություն |
Կանայք | Հանդան Սուլթան Հալիմե Սուլթան |
Տոհմ | Օսմանյան |
կառավարիչ | |
Հայր | Մուրադ III |
Մայր | Սաֆիե Սուլթան |
Երեխաներ | Ահմեդ I, Մուստաֆա I, Սուլթան Յահյա, Şehzade Mahmud?, Dilruba Sultan?, Hatice Sultan?, Շեհզադե Սելիմ, Ayşe Sultan? և Beyhan Sultan? |
Հավատք | իսլամ |
Ստորագրություն |
Մուրադ III-ի որդին է։
Նա ծնվել է իր նախապապի՝ Սուլեյման I Քանունիի կառավարման օրոք՝ 1566 թվականին։ Նա Մուրադ III-ի որդին էր, որն էլ Սելիմ II-ի՝ Սուլեյման Սուլթանի և Ռոքսելանայի որդու զավակն էր։ Նրա նախապապը մահացավ նույն տարում, երբ ծվեց Մուհամմեդը։ Նախապապին փոխարինեց և նոր սուլթան դարձավ Սելիմ II-ը։ Սուլթան Սելիմ II-ը մահացավ, երբ Մուհամմեդը 8 տարեկան էր։ 1574 թվականին գահ բարձրացավ Մուհամմեդի հայր՝ Մուրադ III-ը։ Մուհամմեդը դարձավ փադիշահ մինչև 1595 թվականը, երբ ինքը 28 տարեկան էր և երբ մահացավ իր հայրը։
Մուհամմեդը ավելի պահպանողական էր, քան իրեն նախորդող իշխանները։ Նա դադարեցրեց ավերստի հովանավորությունը, այդ թվում Մանրանկարիչների միության։ Նրա օրոք Օսմանյան կայսրությունը ոչ մի խոշոր խոչընդոտի չհանդիպեց, իշխանության ենթադրված անկում տեղի չունեցավ։ Նա մահացավ Կոստանդնուպոլիսի Տոպկապի պալատում։
Մուհամմեդ III-ն անգամ տխրահռչակ է Օսմանյան պատմության մեջ, քանի որ, իր իշխանությունը պահպանելու նպատակով, արյունակից տասնինը եղբայրներին սպանեց։ Նրանց բոլորին խեղդել են իր խուլուհամրերը։ Մուհամմեդը ծույլ իշխան էր, կառավարական գործերը թողնում էի մորը՝ Վալիդե սուլթան Սաֆիե սուլթանին։ Իր առաջին խոշոր խնդիրն էր իր երկու վեզիրների՝ Սերդար Ֆերհադ Փաշայի և Կոջա Սինան Փաշայի, և նրանց աջակիցների պայքարը։ Նրա մայրը և փեսան՝ Դամաթ Իբրահիմ Փաշան, Կոջա Սինան Փաշայի կողմից էին և թույլ չտվեցին Մուհամմեդին իր վերահսկողության տակ վերցնել այդ հարցը։ Խնդիրը ընդլայնացավ և շատ անհանգստություն պատճառեց ենիչերիներին։ 1595 թվականի հուլիսի 7-ին վերջապես պաշտոնազրկեց Սերդար Ֆեհրադ Փաշային Վալախիայի պարտության համար և նրա պաշտոնին նշանակեց Սինանին։
Իր կառավարման օրոք տեղի ունեցած ամենախոշոր իրադարձությունը Հունգարիայի տասներեքամյա պատերազմն էր, 1593-1606։ Օսմանյան կորուստները այդ պատերազմում ստիպեցին Մուհամմեդին բանակի հրամանատարությամբ զբաղվել․ նման դեպք նրանից առաջ եղել էր Սուլեյման I-ի օրոք 1566 թ․-ին։ Սուլթանի ուղեկցությամբ օսմանյան բանակը 1596 թ․-ին գրավեց Էգերը։ Լսոլեվ Հաբսբուրգի բանակի մոտեցման մասին՝ Մուհամմեդը ցանկացավ բանակը ազատ արձակել և վերադառնալ Ստամբուլ։ Այնուամենայնիվ, օսմանյան բանակը որոշեց դիմակայել թշնամուն և հաղթեց Հաբսբուրգի և Տրանսիլվանիայի ուժերը Կերեսցեսյան ճակատամարտում, որի ընթացքում սուլթանին համոզում էին կեսից չլքել պայքարի դաշտը։ Հաղթանակած վերադառնալով Ստամբուլ՝ Մուհամմեդը հայտնեց իր Վեզիրին, որ կրկին է մասնակցելու կռվի։ Հաջորդ տարի Վենետիկյան Բայլով հայտարարեց, որ «բժիշկները Սուլթանին թույլ չեն տալիս պատերազմի մասնակցել չափազանց շատ ուտելու և խմելու պատճառով հետևանքով վատթարացած առողջության պատճառով»։ Պատերազմի ընթացքում կատարած ծառայությունների համար Չիկալազադ Յուսուֆ Թաշան 1596 թ․-ին արժանացավ Ավագ Վեզիրի պաշտոնի։ Այնուամենայնիվ, դատարանի և իր մոր ճնշման հետևանքով մի փոքր ուշ այդ պաշտոնին նշանակեց Դամաթ Իբրահիմ Փաշային։ Կերեսցեսյան ճակատամարտի հաղթանակը շուտով ծածկվեց խոշոր կորուստներով՝ ներառյալ Դյոռի (թուրքերեն՝ Yanıkkale) կորուստը և Հաֆիզ Ահմեդ Փաշայի ղեկավարած բանակի պարտությունը Վալախիայի Միքայել Խիզախի առաջնորդած բանակի դեմ կռվում Նիկոպոլում 1599 թ․-ին։ 1600 թ․-ին Տիրյակի Հասան Փաշայի ղեկավարած բանակը գրավեց Նադյականիժան 40-օրյա պաշարումից հետո և ավելի ուշ ավելի ուժգին հարված հասցրեց նրանց Նադյականիժայի բլոկադայում։
Մուհամմեդի կառավարման մի այլ ուրիշ կարևոր իրադարձություն էր Ջալալիններ Անատոլիայում։ Կարայաժիչի Աբդուլհալիմը, նախկին Օսմանյան պաշտոնյա, գրավեց Ուռհան և ինքն իրեն Սուլթան նշանակեց 1600 թ․-ին։ Աբդուլհալիմի՝ գահի պահանջի մասին խոսակցությունները տարածվեցին մինչը Կոսնանդնուպոլիս և Մուհամմեդը հրամայեց ապստամբերին վերացնել դրանք։ 1601 թ․-ին Աբդուլհալիմը Բաղդադի մարզապետ Շոկուլուժադե Հասան Փաշայի բանակի կողմից պարտություն կրելուց հետո փախավ Սամսուն (քաղաք) մերձակա տարածքներ։ Աբդուլհալիմի եղբայրը սպանեց Շոկուլուժադե Հասան Փաշային և հաղթեց Հադիմ Հուրշեվ Փաշայի զորքերին։ Հետո նա շարծվեց Քյոթահիա, գրավեց և այրեց այն։
1599 թ․-ին՝ Մուհամմեդ III-ի կառավարման երրորդ տարում, Եղիսաբեթ I-ը նվերներ է ուղարկել Օսմանյան դատարանին։ Ի սկզբանը այդ նվերները ուղղված են եղել Մուհամմեդին նախորդով Մուրադ III Սուլթանին, ով մահացավ մինչև նվերների ժամանելը։ Այդ նվերների մեջ կար մեծ գոհարապատ ժամացույցի մեխանիզմ, որի վրա Տոպկապի Պալատի Թագավորական անձնական Պալատում աշխատել են մի խումբ ինժեներներ, այդ թվում Թոմաս Դալլամը։ Մեխանիզմը շատ երկար են պատրաստել, վրան պատկերել են պարող քանդակներ, օրինակ՝ երգող և երգի վերջում թևերը թափահարող սև կեռնեխների երամ։ Մուհամմեդին հաջորդող Ահմեդ I-ը ոչնչացչեց այդ երաժշտական ժամացույցը։ Անգլիական նվերների մեջ կար նային նաև հանդիսավոր կառք և Թագուհւոց Մուհամմեդի մորը ուղղված նամակ։ Այս նվերները նախատեսված էին երկրների միջև հարաբերությունները ամրապնդելու և 1581 թ․-ին ստորագրված առևտրական համաձայնագիրը, որի համաձայն անգլիական վաճառականները առաջատարություն էին ստանում Օսմանյան տարածքներում, գործի անցկացնելու համար։ Իսպանական զորքի սպառնալիքի համաձայն՝ Անգլիան ցանկանում էր պահպանել Օսմանյան կայսրության հետ դաշինքը։ Եղիսաբեթի նվերները տեղ հասան մեծ առևտրական նավով, որը Մուհամմեդը անձամբ է ստուգել։ Թվում էր՝ անգլո-օսմանյան դաշինքը երբեք չի ավարտվի, սակայն նրանց հարաբերությունները վատթարացման գնացին Ավստրո-Հունգարիական պատերազմի հետևանքով Օսմանյան կայսրության՝ հակաեվրոպական տրամադրվածության և Սաֆիե Սուլթանի ու Հասան Փաշայի մահերի պատճառով։
Մուհամմեդ III-ը ծնվել է Մանիսայի Պալատում։ Նրա հայրը Մուրադ III-ն էր, իսկ մայրը՝ Սաֆիե Սուլթանը, երնթադրաբար Դուգաջինի իշխանությունից եկած ալբանացի էր։ Ամուսնացել է Հանդան Սուլթանի հետ, ով ծագումով հույն էր և նախկինում կրում էր Հելենա անունը։ Համդանի և Մուհամմեդի որդին Ահմեդ I-ն էր։ Մուհամմեդը նաև ամուսնացել է Հալիմե Սուլթանի հետ, ով ուներ աբխազական ծագում և Ակուչ Բեյի ու Մոստաֆա I-ի դուստրն էր։ Նրա մյուս ամուսինն էր Տրապիզոնից Բյուզանդական Կոմնենոս գերդաստանի արքայադստեր հետ։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.