From Wikipedia, the free encyclopedia
Նեոֆաշիզմ, արմատական կազմակերպություն և շարժում, որը գաղափարական և քաղաքական առումով ժառանգել է 1920-1940-ականների ֆաշիստական կազմակերպությունների գործունեությունը, որոնք լուծարվել են Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո։ Նեոֆաշիստները ունեն քաղաքական ծայրահեղականության հակում, կիրառում են գործունեության ահաբեկչական ձևեր[1]։
Ձգտելով հաճախ մեկուսանալ անցյալի ֆաշիստական շարժումներից, նեոֆաշիստները գործնականում, այնուամենայնիվ, բացահայտում են իրենց գաղափարական և քաղաքական կապը ֆաշիզմի ձևերի հետ, որոնք զարգացել են երկու համաշխարհային պատերազմների միջև։ Շատ նեոֆաշիստական քաղաքական շարժումների և կազմակերպությունների ամենակարևոր տարբերակիչ առանձնահատկություններն են՝ ազգայնականություն, շովինիզմ, այլատյացություն, քննադատություն խորհրդարանական համակարգի շրջանակներում գործող կառավարությունների ծայրահեղ աջ դիրքերից, քաղաքական պայքարի բռնի, ահաբեկչական մեթոդների կիրառում։ Նեոֆաշիզմը թշնամաբար է վերաբերվում հումանիզմին, մշակում է իռացիոնալիզմ, հաճախ օգտագործում է ֆաշիստական պահեստամասեր (սև համազգեստ, ֆասիա և այլն)։ Օգտագործելով սոցիալական և ազգայնական դեմագոգիայի փոփոխված (զարգացող քաղաքական իրավիճակի հետ կապված) մեթոդներ՝ նեոֆաշիստները փորձում են իրենց ազդեցությամբ ընդգրկել բնակչության մի մասին (առաջին հերթին՝ փոքր ձեռներեցներ, միջին չինովնիկներ, երիտասարդության որոշ շերտեր և այլն)[2][3]։ Սոցիալական հասկացությունները պահպանվում են համերաշխությանը համահունչ։
Առաջին անգամ նեոֆաշիզմ տերմինը հայտնվել է Իտալիայում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո և կապված էր ֆաշիստական շարժումը այս կամ այն ձևով վերակենդանացնելու փորձերի հետ։ Երկար ժամանակ իտալացի արմատականների ամենամեծ կազմակերպությունը «Իտալական սոցիալական շարժում» կուսակցությունն էր (ISD), որը ստեղծվել է 1946 թվականին և այդպես է կոչվել ի հիշատակ պատերազմի ավարտին Մուսոլինիի կողմից ստեղծված Իտալական Սոցիալական Հանրապետության։ Դրա առաջնորդներն էին մուսոլինյան ռեժիմի նախկին ֆունկցիոներներ Արտուրո Միկելինին և Ջորջո Ալմիրանտեն։ Կուսակցությունը ձգտում էր հասնել ֆաշիստական ռեժիմի վերականգնմանը՝ իր կազմում ընդգրկելով նախկին ֆունկցիոներներին։ 1994 թվականից այս կուսակցությունը ստացել է «Ազգային դաշինք» անվանումը և աստիճանաբար հեռացել ծայրահեղ ծայրահեղականությունից՝ զարգանալով պահպանողական ուղղությամբ։ Ջորջիո Ալմիրանտեն նույնիսկ ճանաչվում է որպես ժամանակակից իտալական ժողովրդավարության ստեղծողներից մեկը։
Արտահամակարգային նեոֆաշիզմի առաջատար գործիչներն էին Ստեֆանո Դելե Կիայը[4], Մարիո Մերլինոն[5], Պինո Ռաուտին, Պիերլուիջի Կոնկուտելին, Ֆրանկո Ֆրեդան։ Նեոֆաշիստների ավելի երիտասարդ սերնդին էին պատկանում 1978-1982 թվականների ծայրահեղ աջ ահաբեկչական «Հեղափոխական զինված բջիջները»․ Ալեսանդրո Ալիբրանդի, Վալերիո Ֆիորավանտի, Ֆրանչեսկա Մամբրո, Ջիլբերտո Կավալինի, Մասիմո Կարմինատի։ Նեոֆաշիստները ահաբեկչական պայքար էին մղում կոմունիստների, ձախերի և լիբերալ պետության դեմ։ Որպես դրական գաղափար նրանք առաջարկում էին ֆաշիստական կորպորատիզմի սինթեզ մաֆիոզ-պոպուլիստական համակարգի հետ՝ «հեղափոխական ավազակության բներ»[6]։
Նեոֆաշիստական «լարվածության ռազմավարության» շրջանակներում իրականացվել են ահաբեկչությունների շարք։ Այսպիսով, 1969 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Միլանի Պիացցա Ֆոնտանայում բանկի տարածքում պայթյուն է տեղի ունեցել, որի զոհ է դարձել 16 մարդ, 1974 թվականի օգոստոսին Բրեշիայում ձախ կուսակցությունների ցույցի մասնակիցների վրա նետված ռումբից զոհվել է 9 մարդ, նույն ամսին ևս 12 մարդ զոհվել է «Իտալիկուս» երկաթուղային էքսպրեսի պայթյունի հետևանքով առաջացած վթարի հետևանքով։ Իտալացի նեոֆաշիստների ամենամեծ հանցագործությունը համարվում է 1980 թվականի օգոստոսին Բոլոնիայի երկաթուղային կայարանի պայթյունը։ Այս ահաբեկչական գործողությունը խլել է 80 մարդու կյանք, ավելի քան 200 մարդ վիրավորվել է (Աջ ուժերը առաջ էին քաշում այս ահաբեկչության համար պատասխանատվության այլընտրանքային վարկածներ։ Դատապարտված նեոֆաշիստներ Ֆիորավանտին և Մամբրոն չեն ընդունել իրենց մեղքը)։
1990-2000-ական թվականների ընթացքում իտալական նեոֆաշիզմը նկատելի վերափոխման է ենթարկվել։ Ծայրահեղ աջերի զգալի մասը (օրինակ՝ 1922-1943 թվականների ֆաշիստական բռնապետի թոռնուհին՝ Ալեսանդրա Մուսոլինին) միացել է Սիլվիո Բեռլուսկոնիի շարժմանը։ Այնուամենայնիվ, այնպիսի կուսակցություններում, ինչպիսիք են «Աջերը» (La Destra; Ֆրանչեսկո Ստորաչե), «Սոցիալական ազգային ճակատը» (Ադրիանո Թիլգեր), «Fiamma Tricolore» (Պինո Ռաուտի, որին հաջորդում են Լյուկա Ռոմանյոլին և Ատիլիո Կարելին), «Նոր ուժը» (Forza Nuova; Ռոբերտո Ֆիորե), «Ֆաշիզմ և ազատություն» (Fascismo e Libertà; Կառլո Գարիլո) հավատարիմ են մնում ֆաշիստական ավանդույթներին։
Արևմտյան Եվրոպայի այլ երկրներում նեոֆաշիզմը (չպետք է շփոթել գերմանական նեոնացիզմի և իսպանական նեոֆալանգիզմի հետ) առավել նկատելի զարգացում ստացավ Ֆրանսիայում։ Ամենավառ օրինակը «Ազգայնական հեղափոխական երիտասարդությունն է» (JNR; Սերժ Այուբ)[7]։
1950-ականների և 1980-ականների սկզբի Լատինական Ամերիկայի որոշ երկրներում (Պարագվայ, Արգենտինա, Ուրուգվայ, Գվատեմալա, որոշ չափով Չիլի) հաստատվել են ֆաշիստական և նեոֆաշիստական առանձնահատկություններով ռեժիմներ։ Այս միտումն առավել դրսևորվեց Բոլիվիայում 1980-1981 թվականներին՝ գարսիամեսիզմի ռազմա-քրեական ռեժիմը բացահայտ համագործակցում էր Եվրոպական նեոֆաշիզմի նշանավոր գործիչների հետ։ Նեոֆաշիստական բնույթը կրում էին ծայրահեղ աջ պարամիլիտար կազմավորումները Չիլիում (Patria y Libertad), Արգենտինայում (Triple A), Կոլումբիայում (AUC), Գվատեմալայում (Mano Blanca), Սալվադորում (մահվան ջոկատներ), Մեքսիկայում (Tecos):
Բացահայտ նեոֆաշիստական բնույթ ունի Թուրքիայի ազգային շարժում կուսակցությունը (Պատմական առաջնորդը Ալփարսլան Թյուրքեշն է, այժմյան՝ Դևլեթ Բահչելին)՝ իր ռազմականացված թևով մոխրագույն գայլեր (այլ անվանումներ՝ «իդեալիստների կորպուս», «իդեալիստական օջախներ»)։ 1950-ականների սկզբին Իրանում նշանավոր դերակատարում ունեցավ Իրանի ազգային սոցիալիստական աշխատավորական կուսակցությունը՝ Դավուդ Մոնշիզադեի գլխավորությամբ։ Նրա անդամները ակտիվ մասնակցություն են ունեցել Մոսադեղի կողմնակիցների և Իրանի ժողովրդական կուսակցության դեմ փողոցային բռնություններին։
«Մոդեռնիստական» (ռևիզիոնիստական) նեոֆաշիզմը հեռանում է ոչ միայն «դասական» ձևերից, այլև 20-րդ դարի երկրորդ կեսի նեոֆաշիզմից։ Այս տեսակի կազմակերպությունները դեկլարատիվ կերպով ճանաչում են ժողովրդավարական ինստիտուտները և հատկապես ազատ շուկայի տնտեսական սկզբունքները, դիրքավորվում են որպես ազգային-պահպանողական և նույնիսկ ազգային-ժողովրդավարական շարժումներ։ Բայց այս տեսակի ժողովրդավարությունը զուգորդվում է ավտորիտար-պոպուլիստական և կորպորատիվ գծերի հետ։
Հակակոմունիզմը շարունակում է մնալ նեոֆաշիստական գաղափարախոսության կարևոր տարր։ Այնուամենայնիվ, ժամանակակից նեոֆաշիզմը առաջնահերթություն է տալիս միջազգային ֆինանսական կապիտալի և պետական բյուրոկրատիայի քննադատությանը։ Այս զարգացումով նեոֆաշիստական գաղափարախոսության մեջ ուժեղանում են ձախ տարրերը, որոնք սկիզբ են առնում դասական ֆաշիզմի սինդիկալիստական աղբյուրներից[8]։ Այս միտումները հատկապես նկատելի էին իտալացի ծայրահեղ աջ և բոլիվիացի գարսիամեսիստների մոտ։ Ներկայումս նրանք առաջին պլան են մղվում՝ ստեղծելով անարխիզմի ֆենոմենը աջ կողմում[9]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.