From Wikipedia, the free encyclopedia
Ọnụ ọgụgụ bụ ikike ịghọta, iche echiche, na itinye echiche ọnụ ọgụgụ dị mfe n'ọrụ. [1]Ọrụ ebere National Numeracy na-ekwu, sị: "Nọmba pụtara ịghọta etu esi eji mgbakọ na mwepụ eme ihe n'ụwa n'ezie na inwe ike itinye ya n'ọrụ iji mee mkpebi kachasị mma... Ọ bụ maka iche echiche na iche echiche dịka maka 'ime ngụkọta'". Nkà mgbakọ na mwepụ bụ isi gụnyere ịghọta ọrụ mgbakọ na mwepụta dị ka mgbakwunye, mwepu, ịba ụba, na nkewa. Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na mmadụ nwere ike ịghọta usoro mgbakọ na mwepụ dị mfe dịka 2 + 2 = 4, mgbe ahụ, a ga-ewere mmadụ dị ka onye nwere ma ọ dịkarịa ala ihe ọmụma ọnụ ọgụgụ. Akụkụ dị ukwuu nke mgbakọ na mwepụ gụnyekwara ọnụọgụ, ọgụgụ ọrụ, mgbakọ, nha, geometry, ohere na ọnụ ọgụgụ. Onye gụrụ akwụkwọ n'ọnụ ọgụgụ nwere ike ijikwa ma meghachi omume na mgbakọ na mwepụ nke ndụ.[citation needed][2][3]
N'ụzọ dị iche, ọnụ ọgụgụ (enweghị mgbakọ na mwepụ) nwere ike inwe mmetụta na-adịghị mma. Ọnụ ọgụgụ nwere mmetụta na omume dị mma, ịgụ na ide ego, na mkpebi ọrụ. Ya mere, ọnụ ọgụgụ na-enweghị ọnụ ọgụgụ nwere ike imetụta nhọrọ akụ na ụba, nsonaazụ ego, nsonaị ahụike, na afọ ojuju ndụ. [3][4][5]Ọ pụkwara imebi echiche ihe ize ndụ na mkpebi ahụike. [6]A na-ejikọta ọnụ ọgụgụ buru ibu na mbelata mmetụta nke usoro, obere mmetụta nke ozi na-abụghị ọnụ ọgụgụ dị ka ọnọdụ uche, na mmetụta dị ukwuu na ọkwa dị iche iche nke ihe ize ndụ ọnụ ọgụgụ. [7]Ellen Peters na ndị ọrụ ibe ya na-arụ ụka na inweta uru nke ịgụ na ide, Otú ọ dị, nwere ike ịdabere na ikike onwe onye ma ọ bụ ntụkwasị obi na nkà mmadụ.[8]
Ụmụ mmadụ agbanweela iji nọchite anya ọnụ ọgụgụ n'ụzọ abụọ dị mkpa site na nyocha (ọ bụghị mgbakọ na mwepụ). [9]A na-eche na ihe nnọchianya ndị a bụ ihe e bu pụta ụwa (lee ọgụgụ ọgụgụ ọgụgụ), ka a na-ekerịta ya n'ofe ọdịbendị mmadụ, ka ọ bụrụ ihe a na-ahụkarị n'ọtụtụ ụdị, ọ bụghịkwa nsonaazụ mmụta onwe onye ma ọ bụ nnyefe ọdịbendụ. [10][11][12]Ha bụ:
Nkọwapụta nke ọnụọgụ ọnụọgụ na-egosi na mmadụ nwere ike ịtụle ma ghọta ego ma ọ bụrụ na ọnụọgụ ahụ buru ibu (lee Usoro ọnụọgụ). Dịka ọmụmaatụ, otu nnwale gosipụtara ụmụaka na ndị okenye ọtụtụ ntụpọ. [11]Mgbe ha nyochachara ha n'ụzọ dị mkpirikpi, ìgwè abụọ ahụ nwere ike ịkọwa ọnụ ọgụgụ ntụpọ n'ụzọ ziri ezi. Otú ọ dị, ịmata ọdịiche dị n'etiti ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ntụpọ gosipụtara na ọ bụ ihe ịma aka karị.[11]
Nkọwa ziri ezi nke ihe dị iche iche na-egosi na ndị mmadụ ziri ezi karị na atụmatụ na ịmata ọdịiche mgbe ọnụọgụ dị obere (lee Subitizing). [11]Dịka ọmụmaatụ, n'otu nnwale, onye na-eme nnwale gosipụtara nwa ọhụrụ nwere ụyọkọ crackers abụọ, otu nwere crackers abụọ nke ọzọ nwere atọ. Onye na-eme nnwale ahụ jiri iko kpuchie ụyọkọ ọ bụla. Mgbe a hapụrụ ya ka ọ họrọ iko, nwa ọhụrụ ahụ na-ahọrọ iko ahụ nwere ọtụtụ crackers n'ihi na nwa ọhụrụ ahụ nwere ike ịmata ọdịiche dị.[11]
Usoro abụọ ahụ - ihe nnọchianya nke oke na ihe nnọchi anya nke ihe ọ bụla - nwere ike dị nta. Dịka ọmụmaatụ, ọ dịghị nke na-enye ohere nnọchiteanya nke fractions ma ọ bụ nọmba na-adịghị mma. Ihe ngosi ndị dị mgbagwoju anya chọrọ agụmakwụkwọ. Otú ọ dị, ihe ịga nke ọma na mgbakọ na mwepụ ụlọ akwụkwọ na-ejikọta ya na ọnụ ọnụọgụ mmadụ na-amaghị.[13]
Nkà mgbakọ na mwepụ bụ isi (ma ọ bụ nke na-enweghị isi) gụnyere nghọta nke ezigbo ọnụọgụ, oge, nha, na atụmatụ. [6]Nkà ndị bụ isi gụnyere nkà ndị bụ isi (ikike ịchọpụta na ịghọta nọmba) na nkà mgbakọ na mwepụ (ikike ịrụ ọrụ arithmetical dị mfe ma jiri ọnụ ọgụgụ tụnyere).
Nkà mgbakọ na mwepụ ndị ọzọ dị mgbagwoju anya gụnyere nghọta nke echiche nke oke (karịsịa akụkụ, oke, pasentị, na ohere), na ịmara mgbe na otu esi arụ ọrụ ọtụtụ nzọụkwụ. [6]A na-agụnye ụdị nkà abụọ na ọkwa dị elu: nkà nyocha (ikike ịghọta ozi ọnụọgụ, dị ka achọrọ ịkọwa eserese na chaatị) na nkà ọnụ ọgụgụ (ikike itinye ọnụ ọgụgụ dị elu na ọnụ ọgụgụ, dị ka ohere nwere ọnọdụ).
E mepụtara ọtụtụ ule maka ịtụle mgbakọ na mwepụ na mgbakọ na mwepụta ahụike. [6][7][14][15][16][17][18]E mepụtara ule dị iche iche iji nyochaa mgbakọ ahụike. Abụọ n'ime ule ndị a achọpụtara na ha "kwesịrị ntụkwasị obi ma dị mma" bụ GHNT-21 na GHNT-6.[19]
A na-ewere afọ abụọ mbụ nke nwata dị ka akụkụ dị mkpa nke ndụ maka mmepe nke mgbakọ na mwepụ na ịgụ na ide. [20]E nwere ọtụtụ ihe ndị na-arụ ọrụ dị mkpa na mmepe nke mgbakọ na mwepụ na nwata, dị ka ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze (SES), nne na nna, gburugburu ebe obibi (HLE), na afọ.[20]
Ụmụaka a zụlitere n'ezinụlọ nwere SES dị elu na-etinye aka na ọrụ ịkwalite mmepe. [20]Ụmụaka ndị a nwere ike ịzụlite ikike dị mkpa iji mụta ihe na ịbawanye mkpali ịmụta ihe. [20]Karịsịa, a na-ewere ọkwa agụmakwụkwọ nne dị ka nke nwere mmetụta na ikike nwatakịrị nwere inweta na mgbakọ na mwepụ. Nke ahụ bụ, ndị nne nwere agụmakwụkwọ dị elu ga-enwekarị ụmụ ndị na-enwe ihe ịga nke ọma na mgbakọ na mwepụ.[20]
Ọtụtụ nnyocha, kwa, egosila na ọkwa agụmakwụkwọ nke nne nwere njikọ siri ike na nkezi afọ nke ịlụ di. N'ikwu ya n'ụzọ doro anya, ụmụ nwanyị ndị batara n'alụmdi na nwunye ahụ mgbe e mesịrị, na-enwekarị ikike dị ukwuu, ohere maka nkà dị elu na ọkwa agụmakwụkwọ (ya bụ, mgbakọ na mwepụ). N'ihi ya, o yikarịrị ka ha ga-eso ụmụaka kerịta ahụmahụ a.[21]
A na-adụ ndị nne na nna ọdụ ka ha na nwa ha rụkọọ ọrụ n'ihe omume mmụta dị mfe, dị ka ịgụ akwụkwọ, ise ihe, ise ihe na iji nọmba egwu. N'ihe edeturu nke ọma, a na-atụ aro ka ndị nne na nna jiri asụsụ dị mgbagwoju anya mee ihe, na-emeghachi omume n'ebe nwatakịrị nọ, na ịmepụta mmekọrịta dị mma. [20]Mgbe ị na-atụle omume nne na nna bara uru, a na-emepụta nzaghachi n'ihi na ndị nne na nna nwere obi ụtọ dị njikere iso nwa ha na-emekọrịta ihe, nke na-akwalite uto ka mma n'ime nwatakịrị ahụ.[20]
Tinyere ịzụlite nne na nna na SES, ebe mmụta siri ike n'ụlọ na-eme ka ohere nke nwatakịrị na-akwadebe maka ịghọta agụmakwụkwọ mgbakọ na mwepụ dị mgbagwoju anya. [22]Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na ọtụtụ ihe mmụta n'ime ụlọ na-emetụta nwatakịrị, dị ka ihe mgbagwoju anya, akwụkwọ na-acha, mazes, ma ọ bụ akwụkwọ nwere ihe omimi, mgbe ahụ ha ga-adịkwu njikere ịnagide ihe omume ụlọ akwụkwọ.[22]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.