Republika ti Irlanda

Ti Irlanda^[8] (/ˈaɪərlənd/ wenno /ˈɑːrlənd/; Irlandes: Éire, ilawlawag a kas ti Republika ti Irlanda (Irlandes: Poblacht na hÉireann),^[9] ket maysa a naturay nga estado idiay Europa a nakasakup ti agarup a makalima iti isla iti addaan iti isu met laeng a nagan. Ti kapitolio na daytoy ket ti Dublin. Ti populasion ti estado ket 4.76 riwriw idi 2016. Daytoy ket maysa a batay-linteg a republika a tinurayan ti maysa a parlamentario a demokrasia, nga addaan iti nabutosan a presidente nga agserserbi a kas ti daulo iti estado. Kameng daytoy iti Kappon ti Europa. Ti Irlanda ket maysa a naparang-ay a pagilian nga addan ti maikapito a kangtuan a Pagsurotan ti Panagrangrang-ay ti Nagtagitaoan.^[10] Daytoy a pagilian ket nangato a nairanggo para iti nawaya a pagladditan, nawaya nga ekonomia ken demokrasia ken nawaya a politika. Ti Irlanda ket kameng pay ti Konseho ti Europa, tie Organisasion para itir Ekonomia Pagtitinnulongan ken Panagrangrang-ay, ti Organisasion ti Komersio ti Lubong ken ti Nagkaykaysa a Pagpagilian.

Irlanda[a] Éire
Wagayway Eskudo
Nailian a kanta: Amhrán na bhFiann   (Ilokano: Ti Kanta ti Soldado)
Lokasion ti  Irlanda  (nangisit a berde, iti isla iti Irlanda) – idiay Europa  (berde ken nangisit a kolordapo) – idiay Kappon ti Europa  (berde)  —  [Leyenda]
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Dublin 53°20.65′N 6°16.05′W
Opisial a sasao	Irlandes[1] Ingles
Grupgrupo ti etniko (2006)	87% Irlandes, 13% dadduma pay ken saan a nainaganan[2][3]
Nagan dagiti umili	Irlandes
Gobierno	Batay-linteg Parlamentario a republika
• Presidente	Michael D. Higgins
• Taoiseach	Micheál Martin
• Tánaiste	Leo Varadkar
Lehislatura	Oireachtas
• Akinngato a kamara	Seanad Éireann
• Akinbaba a kamara	Dáil Éireann
Pannakawayawayas  Manipud ti Nagkaykaysa a Pagarian
• Nairangarang	24 Abril 1916
• Napasingkedan	21 Enero 1919
• Mabigbigan	6 Didiembre 1922
• Batay-linteg	29 Disiembre 1937
• Simmina ti Mankomunidad	18 Abril 1949
Kalawa
• Dagup	70,273 km2 (27,133 sq mi) (Maika-120)
• Danum (%)	2.00
Populasion
• Senso idi 2016	4,761,865 (Maika-120)
• Densidad	67.7/km2 (175.3/sq mi) (Maiak-142)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$175.185 bilion[4] (Maika-55)
• Tunggal maysa a tao	$39,312[4] (Maika-15)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$212.792 bilion[4] (Maika-42)
• Tunggal maysa a tao	$47,751[4] (Maika-14)
Gini (2011)	29.8[5] ababa
HDI (2013)	0.899[6] nangato unay · Maika-11
Kuarta	Euro (€)[paammo 1] (EUR)
Sona ti oras	UTC+0 (WET)
• Kalgaw (DST)	UTC+1 (IST (WEST))
Pormat ti petsa	dd/mm/yyyy
Pagmanehuan	kanigid
Kodigo ti panagtawag	353
TLD ti internet	.ie[b]
a. ^ Artikulo 4 iti Batay-linteg ti Irlanda ket iparangarang na a ti nagan ti Estado ket Irlanda; Paset 2 iti Tignay Republika ti Irlanda 948 ket iparangarangna a ti panangipalpalawag ti estado ket ti Republika ti Irlanda.[7] b. ^ Ti .eu a pagturayan ket maususar pay, maibingbingayan daytoy kadagiti estado a kameng iti Kappon ti Europa.

Daytoy nga artikulo ket maipanggep iti naturay nga estado. Para iti isla, kitaen ti Irlánda.

Paammo

1. Sakbay idi 2002, ti Irlanda ket agus-usar ti punt (libra ti Irlandes) nga isu daytoy ti kuarta a maus-usar. Ti euro ket immuna a maus-usar idi 1999.

Dagiti nagibasaran

1. "Tignay dagiti Opisia a Pagsasao 2003". Opisina iti Abogado Heneral. Naala idi 18 Pebrero 2012.
2. "Ireland". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-05-06. Naala idi 28 Agosto 2011.
3. "CSO 2006 a Senso – Volume 5 – Etniko wenno Kultural a Likud a lugar (a mairaman dagiti Irlandes nga agbanbaniaga a komunidad)" (PDF). 2006. Naala idi 9 Hulio 2009.
4. "Ireland". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Naala idi 29 Abril 2011.
5. "Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-04. Naala idi 13 Agosto 2013.
6. "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
7. John Coakley (20 Agosto 2009). Ti Politika idiay Republika ti Irlanda. Taylor & Francis. p. 76. ISBN 978-0-415-47672-0. Naala idi 2 Mayo 2011.
8. Gobierno ti Irlanda (1937). "Artikulo 4". Batay-linteg iti Irlanda. Dublin: Opisina ti Papeleria. Ti nagan ti Estado ket Éire, wenno, iti Ingles a pagsasao, Ireland.
9. Gobierno iti Irlánda (1948). "Artikulo 2". Tignay ti Republika ti Irlanda, 1948. Dublin: Gobierno iti Irlanda. A daytoy ket mairangarang a ti pannakaipalpalawag ti Estado ket isun to ti Republika ti Irlanda.
10. Magkaykaysa a Pagpagilian (2011). "Tabla 1" (PDF). Panagrangrang-ay ti Nagtagitaoan ken dagiti komponente na. Programa a Panagrangrang-ay ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Naala idi 26 Nobiembre 2011.