La Latinida lingui esas omna lingui qui originis de la Latina linguo vulgare parolita en regioni del anciena Romana imperio qui ne konquestesis dal Mohamedani – exemple, nordal [[Afrika –, kontraste kun klasika e literatula Latina. Li formacas subdividuro di la Italika linguaro, ol ipsa fako del Indo-Europana linguaro. La fako qua studias Latinida lingui esas Latinida filologio. Ca lingui parolesas en teritorio konocata kom Romania, qua nun okupas precipue sudal e westal Europa, ma anke Rumania.
| Latinida lingui | |
|---|---|
| Geografiala distributado: | Eurazia, Afrika, Amerika e Oceania |
| Nombro di parolanti: | 1 000 milioni |
| Subdividuro: | Ibero-Latinida linguaro Ocitano-Latinida linguaro Galo-Italiana linguaro Galo-Latinida linguaro Ocitano-Latinida linguaro Galo-Latinida linguaro Reto-Latinida linguaro Balkano-Latinida linguaro Sardiniana linguaro |
| Kodexi | |
| ISO 639-2 | roa |
| ISO 639-3 | roa |
 | |
| Videz anke: Linguaro | |
Ca lingui evolucionis de la Latina linguo inter la 6ma e la 9ma yarcenti. Nun li havas plu kam 1 000 milion nativa parolanti, nome en Europa ed Amerika, ed anke havas granda nombro di ne-nativa parolanti e granda uzo kom helpolingui. Pro la desfacileso pri distingar inter linguo e dialekto, l'exakta nombro di Latinida lingui nun parolata esas nekonocata, ma l'ordinara kontado mencionas 25 (tamen l'exakta nombro esas plu granda).
La kin precipua Latinida lingui segun quanto di parolanti esas: Hispana (500 milioni), Portugalana (220 milioni), Franca (74 milioni), l'Italiana (59 milioni) e Rumana (24 milioni). Multa ek ca lingui havas multa ne-nativa parolanti, nome la Franca, tre uzata en Ocidental Afrika.
Artikli remplasas deklini.
Latinida lingui evolucionis de Latina linguo. Pos la falio di Romana imperio, la Latina parolita en vasta teritorii di Europa recevis diferanta influi dum lua evoluciono en diferanta regioni, qui originis moderna lingui, exemple Hispana od Italiana.
Historio
On povas subdividar l'evoluciono di la Latina e l'evoluciono di Latinida lingui en tri periodi:
- inter 200 aK e 400: diferanta formi di precipue parolata Latina pro influi lokala,
- inter 400 e 600: l'imperio falas, Roman institucuri lente desaparas sub Germana guvernado,
- poka pose 800: lua existi esas agnoskar (Tours-sinodo) e ye 842 unesma texto en protofranca, Strasbourg-juri.
De la klasika Latina a la vulgara Latina
Tra longa procedi qui komencis longatempe ante nun, en diferanta epoki segun la regiono (nome pos la 4ma yarcento, durinta til la 10ma yarcento), la kontato di la Latina kun la diversa lingui uzita dal habitanti di Romana imperio, nome en lua ocidentala parto, developesis to quo esos la lingui qui esos denifita kom Latinida.
Komence la Latina linguo parolita da la Romana funcioneri, dal soldati e dal komercisti qui vivis en certa provinco, recevis influi de la lingui (precipue la Kelta lingui) parolita en la regiono dal ndijena habitantaro. Latina parolita per ta Romani, sive de regionala perspektivo (to esas, dil provinco di origino, sive ne-evitabla diferi di acento e vorti, derivita dil procedo di latinigado plu o min intensa di ta provinco) kam de kulturala perspektivo (la soldati ne parolis kulta linguo kom la funcionari dil stato). Tala kontamino ne esis decisiva nam l’Imperio restis unionita kom politikala uniono pro la granda kulturala influo pro la granda kulturala influo: la pruvo esas la transvivo di poka Keltida vorti en la Latinida lingui.
La genezo-proceso di la nova lingui komencis acelerar forte en omna kazi kun la falo dil Imperio e la masiva enmigro di populi qui parolis Germana lingui en kurta periodo di tempo. Pos diversa invadi en multa regioni dil anciena imperio, l'existanta equilibro rasala e linguala modifikesis, pro l'anciena populi qui parolis Latina ekmigris vers altra regioni, dum ke la regiono koloniigesis da altra populi, exemple en Britannia, ube la habitanti (militisti, oficisti) qui parolis Latina abandonis la regiono dum la 5ma yarcento por kombatar invadi en altra regioni dil imperio, exemple Gallia ed Italia.
De De Vulgari Eloquentia til nun
L'unesma teoriala dokumento pri Latinida lingui, skribita en Latino, esas "De Vulgari Eloquentia" (l'eloquenteso dil vulgaro), da Dante (13ma yarcento), ube aparas la difero en lingua d' oïl e lingua d' oc ed anke linguo dil si (Italo-Latinida) referanta al formo dil parolo 'yes' en plura Latinida lingui.
Nune la maxim parolata Latinida linguo esas la Hispana, pose la Franca e la Portugalana e pose l'Italiana e la Rumana.
La Latina influis multe l'Angla, e cirkume 60% de la vortaro di Angla originis de la Latina ed anke kontributis por la kreado di multa auxiliara lingui, exemple Interlingua.
Interna historio
Fonetikala chanji
ordinare
En antiqua Roma ol havas diglosio: Latina di literala texti o sermo urbanus trovis stagnata per gramatiko. Do, omnadia linguo ne esis klasika Latina ma diferanta forma quankam proxima, en divelopada procedo plu libera, sermo plebeius. Ica linguo esis omnadiala por la populo, la komercisti e la soldati e oni povas identifigar lo kam vulgara latino.
Inter la texti qui censuris le formi judikita kom dekadanta ed eroroza, on mustas remarkar l'"Appendiz Probi", kompilado di ofta "erori" kompilita da Probus qua datas dil 3ma yarcento. Ta formi, e no lia equivalanta en Klasika Latina, qua trovas e l'origino dil vorti uzati en la Latinida lingui. Hike ni skribas kelka exempli da Probus (segun la modelo A ne B, "[dicez] A, ne B"), klasifikata segun la tipo di finetikla evoluado ed akompanita da komentari qui permesas signalar precipa diferi inter Klasikala e Vulgara Latina. Ol nes esas posibla esar exhaustanta en ta materio ed inkluzar omna diferi inter amba Latini, ma l'Appendix Probi povas konstitucar introduko pri la temo:
- 1. calida non calda, masculus non masclus, tabula non tabla, oculus non oclus, etc.
- Ta exempli mostras ke postonikala vokali o pretonikala tornis muta. Fakte, Latina vorti achentas calida, masculus, tabula ed oculus, e sequanta vokalo esis breva. Ta mutado provas anke ke tonal acento di Klasikala Latina tornis en intenses acento en Vulgara Latina (nam tonikal acento ne havus tenita influo sur netonika vokali di l'entorno).
- 2. vínea non vinia, solea non solia, lancea non lancia, etc.
- On vidas en ica frazo ke en Vulgara Latina di /e/ breva ante voaklo tornas en semikonsonanto /j/ (inicialo di "yod"); fenomeno nomizita "konsonantado" e konsistas, pose konsonanto, en la palatizado; ta konsonanti palatalizata (qui povas venar ek altra fonti), esas importanta en l'evoluciono di la Latina lingui pro deficito ke la Latina havis di palatala soni, desequilibro qua al fino originis transformado di granda parto dil primitiva konsonati dil Latino, per ta elemento palatala nomizita "yod". Ta transformado explikas pro quo obtenas, exemple, vinya en la Kataluniana ("viteyo") (kon /nj/, skribita en Latinida lingui kun nesama grafii: la digrafo ny en la Kataluniana, gn en la Franca ed Italiana, ñ en la Hispana ed en la Galisiana, nh en la Portugala ed en l'Okcitana e.c.).
- 3. auris non oricla.
- Probus observas en ica exemplo plura fenomeni: unesme, monoftongado o rekto di anciena diftongi: /au/ monoftongas en /o/, i en Vulgara Latina /ae/ facas ol en aperta /e/, kom /oe/ divenas fermita /e/. Pose, uzado di diminutiva sufixo -culus unionita ad auris (orelo) donacas auricula, (mikra orelo). Fakte, l'okupado di diminutivi en Vulgara Latina esas frequanta.
- 4. auctor non autor.
- Remarkas simplifikado o redukto di konsonantala grupi; tale /kt/ divenas /t/, e donacas autor en la Hispana ed en la Kataluniana, ed auteur en la Franca; pro sama kauzo /pt/ /t/ (septem, scriptum, ruptum), qua evolucionis en set, escrit ed la Hispana roto. En la Rumana /kt/ divenas /pt/ e /pt/ konservesas.
- 5. rivus non rios, sibilus non sifilus.
- La sono /w/ dil Latina, skribita per letro u (o v en moderna edicioni) evolucionis di nesama formi; vice surdinta til disaparo inter vokali (ri(v)us, qua donacas riu en la Kataluniana, pa(v)or qua donacas peur en la Franca o paura en l'Italiana), o en espirant bilabial sonora després reforçada en /v/ (en majoritato di Latinida lingui); /p/ e /b/ en intervokalika posiciono evolucionis same, qua explikas ke sibilus donacis sifilus, savanta ke /f/ esas surda varianto di /v/; tale explikas siffler en la Franca (ek sibilare, qua tornas sifilare e pose siflare) o la Franca savoir (ek sapere, pose sabere, savere; la Kataluniana saber montras, per lua ortografia, qua restisen meza stato, e.c.).
- 6. pridem non pride.
- Ica lasta exemplo (la listo ne esas exhaustiva) montras ke /m/ al fino di parolo ne pronuncis (quo ja eventis en Klasika Latina: Latina verso montras to). Ta silencado esas, inter altri, l'origino dil disaparo dil flexioni; Latinida lingui ne uzas, fakte, ja latina deklinadi ed uzas preposizioni qua naskis kom auxiliara sistemo e gradope remplasis flexiono.
Ica listo ne esas exhaustiva ed esus necesara abordar la questiono dil pan-Latinida diftongado (qua konocas omna Latinida lingui) ed signalar qua numero di vokalis naskis kam konsequo di duesma diftongadi.
Konsonanti
Signifikanta sono chanji afektis la konsonanti di Latinida lingui.
Morfo-sintaxala chanji
Kazo-sistemo
La maxim signifikiva diferi inter Klasikala Latina e la prim-Latinida (en omna Latinida lingui) esas la diminutajo e perdajo dil Latinia kazala sistemo, e la korespondanta sintaxala chanji qua esis prenita.
La kazala sistemo esis reduktita ek la sis-kazala sistemo dil Latino. Quankam quar kazi povas kontrustesar por prim-Latinida nomi (nominativo, akuzativo, genitivo e dativo kombinita e vokativo), la vokativo esas marginala ed existas en la Rumana (ube ol esus kompleta novigo), e por l’altra kazi, ne pluse existas en altra lingui.
Linguistikala traiti
Precipua traiti
Latinida lingui havas numero di kompartita traiti inter omna lingui:
- Latinida lingui esas modereme inflektita, c.e. ol existas modera komplexa sistemo di afixi (precipue sufixi) qui atachesas a vorti por expresar gramatikala informo kom numero, genero, persono, tempo, e.c. Verbi havas plu da inflexo kam nomi.
- Latinida lingui havas a pasable strikta subjekto-verbo-objekto parolo-ordino, kun predonimanta uzo di kapo-unesma konstrukti. Adjektivi, genitivi e relativa klauzi omna sequas olia nukleo, quankam (ecepte la Rumana) determinanti ordinare precedas.
Fonologio
Konsonanti
La majoritato dil Latinida lingui havas sama konjunto di konsonanti. La sequanta esas la kombinata tablo dil konsonanti dil precipua Latinida lingui (Franca, Hispana, Italiana, Portugalana e Rumana).
| Bilabialo | Labial- dentalo |
Inter- dentalo |
Dental/ Alveolar |
Post- alveolar |
Palatalo | Velar/ Uvular |
Glotalo | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Senvoca | Voca | Senvoca | Voca | Senvoca | Voca | Senvoca | Voca | Senvoca | Voca | Senvoca | Voca | Senvoca | Voca | Senvoca | |
| Nazalo | m | n | ɲ | ||||||||||||
| Klusilo | p | b | t | d | k | ɡ | |||||||||
| Afrikato | (ts) | ((dz)) | tʃ | (dʒ) | |||||||||||
| Frikativo | f | v | ((θ)) | s | z | ʃ | ʒ | ((x)) | ((h)) | ||||||
| Rhotic | ɾ,r | (ʁ) | |||||||||||||
| Lateralo | | | (ʎ) | |||||||||||||
| Aproximanto | j | w | |||||||||||||
Omna Latinida lingui havas muta /h/.
Nomala morfologio
Substantivi, adjektivi e pronomi povas havar gramatikala genro, numero e kazo. Adjektivi e pronomi mustas akordar pri omna traiti kun la nomo a qua esas ligita.
Numero
Latinida lingui heredis dil Latino du gramatikala numeri, singularo e pluralo; ne existas traco dil duala numero.
Genro
Maxim Latinia lingui havas du genri: maskulala e feminalo. La genro di animata nomi esas ordinare naturala (c.e. nomi qui referas a homi esas ordinare maskulala ed inverse), ma por ne animata nomi esas arbitrala.
Quankam la Latina havis tri genri (neutra), ol esas mikra traco di to en la maxim lingui. La maxim granda ecepto esas la Rumana, ube existas produktiva klaso di "neutra" nomi, qua inkluzas la decendanti du multa Latina nuetra nomi e qua konduktesas kom maskulala en singularo e kom feminala en pluraro, amba en la finali akordata kun adjektivi e pronomi (exemple un deget "un fingro" vs. două degete "du fingri", komparar kun la Latina digitum, pl. digita).
| Infinitive | Indicative | Subjunctive | Imperative | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Present | Preterite | Imperfect | Present | Present | ||
| Latina | dīcere | dīcit | dīxit | dicēbat | dīcat/dīcet | dīc |
| Aragonana | dicir | diz | dició | deciba/diciba | diga | diz |
| Asturiana | dicir | diz | dixo | dicía | diga | di |
| Kataluniana | dir | diu/dit | digué/va dir/dit | deia | digui/diga | digues |
| Korsikana | dì | dice/dici | disse/dissi | dicia | dica/dichi | dì |
| Emilian | dîr | dîs | l'à détt / dgé | dgeva | dégga | dì |
| Franco-Provençal | dire | di | dè | djéve | dijisse/dzéze | dète |
| Franca | dire | dit | dit | disait | dise | dis |
| Galisiana | dicir | di | dixo | dicía | diga | di |
| Italiana | dicere/dire | dice | disse | diceva | dica | dì |
| Judaeo-Hispana (Ladino) | dezir | dize | disho | dezía | diga | dezí |
| Leonana | dicire | diz | dixu | dicía | diga | di |
| Milanese | dì | dis | ha dit | diseva | diga | dì |
| Mirandolese | dir | diś | à dit | dgiva | diga | dì |
| Napolitana | dicere | dice | dicette | diceva | diche | dije |
| Okcitana | díser/dire | ditz | diguèt | disiá | diga | diga |
| Picard | dire | dit | - | disoait | diche | - |
| Piedmontese | dì | dis | dìsser1, l'ha dit | disìa | disa | dis |
| Portugalana | dizer | diz | disse | dizia | diga | diz2 |
| Rumana | a zice, zicere3 | zice | zise | zicea | zică | zi |
| Romancha | dir | di | ha ditg | discheva4 | dia | di |
| Sardiniana | narrer5 | narat[1] | at naradu[2] | naraiat[3] | narat[1] | nara[4] |
| Siciliana | dìciri | dici | dissi | dicìa | dica6 | dici |
| Hispana | decir | dice | dijo | decía | diga | di |
| Veneziana | dir | dise | - | disea | diga | dì/disi |
| Waloniana | dire | dit | a dit | dijheut | dixhe | di |
| Basic meaning | to say | he says | he said | he was saying | he says | say [thou] |
Motivi por la granda quanto e diverseso di Latinida lingui
Naturala fonetikala evoluciono dil lingui, a qua la Latina nature ne likis, explikas la maxim multa diferi inter kelka Latinida lingui. A ta procedo anke adjuntas lexikala diverseso di quo nominesas Vulgara Latina: la grandeso di Roman imperio e absenso di literaturala e gramatikala normo rezultis en lokala linguo ne fixita. Tale singl areo di l'Impero uzis partikulara Vulgara Latino kom ja ante videsis, linguo preferinta dicar "casa" (en la Hispana, la Kataluniana, l'Italiana, la Portugalana e la Rumana) ed altra linguo preferinta la termo "mansio" (kom la Francia maison). A ta du kauzi adjuntesas presenso di substrakti: lingui parolita komence en un areo e tegita di altra, lasanta kelka traiti en vortaro ed en gramatiko o en pronuncio en la linguo qua arivis. Tale, Galliana substrakto en la Franca lasis 180 vorti ed esas l'origino dil chanjo ek la Latina /u/ al Francia /y/.
Naturale, l'influo de Galliana ne restriktesis a Franca, Portugalana o la dialekti de la nordo di Italia, exemple, prenas anke kelka termini. Egale ula ciencisti konsideras ke lingui qui servis di substrakto per ula Ibero-Latinida lingui esis la Baska o la Baskiano-Iberiana. La Baska forsan aportis la chanjo di /f/ a /h/ en komenco di vorti en la Hispana e la Gaskoniana (Latine farina donacis harina en la Hispania ed haria en la Gaskoniana) ed vorti kom izquierda en la Hispana o esquerra en la Kataluniana (ezker en la Baskiana). Altra subtrakti dil Latina en Katalunia esas la Kelta, di Indo-Europana tipo, ne kom la Baskiana.
Ank existis influo dil Etruriana per l'Italiana dialekto dil Toskaniana, kom la pronuncado di /k/ kom /h/ o /χ/. On mustas dicar ke nun la teorii pri la substrakti Baska ed Etruriana deskredesas.
Fine, la superstrakto anke esas importanta por diferencialigo inter Latinida lingui: ol esas la lingui dil populi qui, instalanta su en la teritorio, ne povis impozar lua linguo ma lasis importanta traiti. La Francika superstrakto (to esas, Germana) en Gallia esas grava; la medievala vortaro esas plena, precipue en vorti pri milito ed rurala vivo.
La Franca e l'Okcitana havas multa vorti ek Germana lingui. Anke la Kataluniana e la Hispana havas Germana vorti ek la Gotiana en la kazo di ambi, ed anke ek la Franka en la kazo dil Kataluniana.
En la Hispana la superstrakto plu importanta esas l'Arabiana: ek ta linguo devenas 4000 paroli, inter li toponimi ed kompozata vorti. La maxim importanta karakterizivo esas la manteno quasi sistematikala di Arabian artiklo en la parolo, quankam en altra Latinida lingui qui prenis la sama parolo perdis lo. Tale eventas kun la Hispana vorto algodón, cotó en la Kataluniana ed coton en l'Okcitana, qua devenas el l'Arabiana al quṭun.
Fine, Rumana prenis vokativo, kelka vorti e procedi di palatalizado de Slava lingui, diferanta de altra Latinida lingui.
On povas donacar hike la rezulti di studio da M. Pei ye 1949, quon komparas grado di evoluciono di plura lingui rispekto al matrala linguo; por la maxim importanta Latinida lingui, si nun judikesas kom tonikala vokali, obtenas, rispekto al Latina, ta koeficenti di evoluciono:
- Sardiniana: 8 %;
- Italiana: 12 %;
- Hispana: 20 %;
- Rumana: 23,5 %;
- Okcitana: 25 %;
- Portugalana: 31 %;
- Franca:44 %.
Tale esas posibla vidar kon facileso la grado di variebleso dil konservadurismo dil Latinida lingui. La maxim proxima al Latina (fonetikale e nun judikata kom tonikala vokali) esas la Sardiniana, e la maxim fora esas la Franca.
Klasifikuro
Skribo-sistemi
| Precipua artiklo: Latina alfabeto |
La maxim multa Latinida lingui mantenis Latina alfabeto, kun adapti a lia evoluciono. L'unika eceptajo esis la linguo Rumana, qua depos la retreto di Romani, ed ante la 19ma yarcento uzis Kirila alfabeto. La Kirila anke uzesis en Sovietia por skriptar Moldovana dialekto de Rumaniana. En Hispania dum la Mezepoko uzesis Araba alfabeto por skribar Mozaraba dialekto, e Hebrea literi por skribar Ladino.
Mutuala komprenebleso inter Latinida lingui
Segun Ethnologue [5]
| % | Franca | Kataluniana | Italiana | Portugalana | Romancha | Rumana | Hispana | Sardiniana | Okcitana |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Franca | 85 | 89 | 75 | 78 | 75 | 75 | 80 | 75 | |
| Kataluniana | 85 | 87 | 85 | 76 | 73 | 85 | 75 | 95 | |
| Italiana | 89 | 87 | 73 | 78 | 77 | 82 | 85 | 78 | |
| Portugalana | 75 | 85 | 73 | 74 | 72 | 89 | 78 | 73 | |
| Romancha | 78 | 76 | 78 | 74 | 72 | 74 | 74 | 75 | |
| Rumana | 75 | 73 | 77 | 72 | 72 | 71 | 74 | 78 | |
| Hispana | 75 | 85 | 82 | 89 | 74 | 71 | 76 | 74 | |
| Sardiniana | 80 | 75 | 85 | 78 | 74 | 74 | 76 | 76 | |
| Okcitana | 75 | 95 | 78 | 73 | 75 | 78 | 74 | 76 |
Komparo inter la precipua Latinida lingui
| Ido | Latina | Sardiniana | Siciliana | Italiana | Korsikana | Kastiliana | Portugalana | Galisiana | Okcitana | Katalaniana | Friulana | Franca | Rumana |
| fromajo | caseus | casu | furmanciu | formaggio / cacio | casgiu / furmagliu | queso | queijo | queixo | formatge | formatge | formadi | fromage | caş |
| kantar | cantare | cantai | cantari | cantare | cantà | cantar | cantar | cantar | cantar | cantar | cjantâ | chanter | cînta |
| kapro | capra | craba | crapa | capra | capra | cabra | cabra | cabra | cabra | cabra | cjavre | chèvre | capra |
| klefo | clave | crai | chiavi (ciavi) | chiave | chjave | llave | chave | chave | clau | clau | clâf | clé | cheie |
| eklezio | ecclesia | crèsia | chiesa | chiesa | chjesa | iglesia | igreja | igrexa | glèisa | església | glesie | église | bisericǎ |
| hospitalo | hospitalis | spidali | spidali | ospedale | ospidale | hospital | hospital | hospital | espitau | hospital | ospedâl | hôpital | spital |
| linguo | lingua | lingua | lingua | lingua | lingua | lengua | lingua | lingua | lenga | llengua | lenghe | langue | limbǎ |
| placo | platea | prazza | chiazza | piazza | piazza | plaza | praça | praza | plaça | plaça | place | place | piaţǎ |
| ponto | pons | ponti | ponti | ponte | ponte | puente | ponte | ponte | pònt | pont | puint | pont | pod |
| nokto | nocte | notti | notti | notte | notte | noche | noite | noite | nuèit / nuèch | nit | gnot | nuit | noapte |
Nombri
Rikonstruktado di nombri de 1 til 10 en Latinida grupi:
| GLOSA | Ibero- Latinida |
Ocitano- Latinida |
Galo- Latinida |
Galo- Italiana |
Reto- Latinida |
Italo- Latinida |
Balkano- Latinida |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| '1' | *un/*una | *un/*una | *ɶ̃~*ɔ̃/*ynə | *yŋ/*yna | *uŋ/*una | *uno/*una | *un/*una |
| '2' | *dos/*duas | *dos/*duas | *do/*due | *dui/*due | *dui/*duas | *due | *doi / *dowə |
| '3' | *tres | *tres | *treis | *trei/*trɛ | *treis/*trei | *tre | *trei |
| '4' | *kwatro | *kwatre | *katre | *kwatr(o) | *kwater | *kwattro | *patru |
| '5' | *ʦinko | *sink | *sẽk | *ʦinkwe | *ʧiŋk | *ʧiŋkwe | *ʦinʦe |
| '6' | *seis | *sieis | *sis | *sei | *seis | *sei | *sæse |
| '7' | *sɛte | *sɛt | *sɛt | *sɛt(e) | *sɛt | *sɛtte | *sæpte |
| '8' | *oito | *ueit | *uit | *øt(o)~ɔt(o) | *ɔt | *otto | *optu |
| '9' | *nɔβe | *nɔu | *nɶf | *nɶv | *noʊv | *nɔve | *nowə |
| '10' | *dɛʦ | *dɛʦ | *dis | *dɛʒ(e) | *deʃ | *dɛʧi | *ʣæʦe |
Exempli
Hike on montras exempli pri frazi en diversa Latinida lingui.
Ido (Elu) sempre klozas la finestro antee dineo. Latina (Ea) semper antequam cenat fenestram claudit. Aragonana (Ella) zarra siempre a finestra antes de cenar. Aromaniana (Ea/Nâsa) încljidi/nkidi totna firida ninti di tsinâ. Asturian (Ella) pieslla siempres la ventana enantes de cenar. Bergamoana (Lé) la sèra sèmper sö la finèstra prima de senà. Bolognana dialekto (Lî) la sèra sänper la fnèstra prémma ed dsnèr. Kataluniana (Ella) sempre tanca la finestra abans de sopar. Korsikana (Ella/Edda) chjode sempre u purtellu nanzu di cenà. Emiliana (Lē) la sèra sèmpar sù la fnèstra prima ad snàr. Extremadurana linguo (Ella) afecha siempri la ventan antis de cenal. Franco-Provencala (Le) sarre toltin/tojor la fenétra avan de goutâ/dinar/sopar. Franca Elle ferme toujours la fenêtre avant de dîner/souper. Friulana (Jê) e siere simpri il barcon prin di cenâ. Galisiana (Ela) pecha/fecha sempre a fiestra/xanela antes de cear. Italiana (Ella/Lei) chiude sempre la finestra prima di cenare. Juda-Hispana Eya serra syempre la ventan antes de senar. Ladina (Ëra) stlüj dagnora la finestra impröma de cenè. (badiot) (Ëila) stluj for l viere dan maië da cëina (gherdëina) Leonana (Eilla) pecha siempre la ventana primeiru de cenare. Liguriana (Le) a saera sempre u barcun primma de cenà. Milanana (Le) la sara semper sü la finestra prima de disnà. Mirandana (Eilha) cerra siempre la bentana/jinela atrás de jantar. Mozarabiana Ella cloudet sempre la fainestra abante da cenare. (rikonstruktita) Napolitana Essa nzerra sempe 'a fenesta primma 'e magnà. Normanda Lli barre tréjous la crouésie devaunt de daîner. Occitan (Ela) barra sempre/totjorn la fenèstra abans de sopar. Pikardiana Ale frunme tojours l’ creusèe édvint éd souper. Piedmontese Chila a sara sèmper la fnestra dnans ëd fé sin-a/dnans ëd siné. Portuguese Ela fecha sempre a janela antes de jantar/cear. Rumana Ea închide totdeauna fereastra înainte de a cina. Romansh Ella clauda/serra adina la fanestra avant ch'ella tschainia. Sardiniana Issa serrat semper sa bentana innantis 'e chenare. Sasariana Edda sarra sempri lu balchoni primma di zinà. Sicilian Idda chiui sempri la finestra prima di pistiari/manciari. Hispana (Ella) siempre cierra la ventan antes de cenar. Umbriana Essa chjude sempre la finestra prima de cena'. Veneziana Eła ła sara/sera sempre ła fenestra vanti de xenàr/disnar. Waloniana Ele sere todi li finiesse divant di soper.
Referi
Bibliografio
Extera ligili
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
