Viðeyjarklaustur
From Wikipedia, the free encyclopedia
Viðeyjarklaustur var munkaklaustur í Viðey á Kollafirði og var af Ágústínusarreglu. Það er ýmist talið stofnað 1225 eða 1226 og er oftar miðað við síðara árið því að það ár var klaustrinu settur máldagi. Þorvaldur Gissurarson stofnaði klaustrið með tilstyrk Snorra Sturlusonar og hvatningu Magnúsar biskups, bróður síns. Það var fyrsta klaustrið í Sunnlendingafjórðungi og má gera ráð fyrir að einn hvatinn til klausturstofnunar hafi verið sá að menn vildu halda sáluhjálpargjöfum og áheitum í heimahéraði.
Þorvaldur keypti Viðey, lagði hana til stofnunar klaustursins og settist sjálfur í það og var forstöðumaður en kallaðist þó ekki ábóti eða príor. Fyrsti príor klaustursins var Styrmir Kárason hinn fróði en fyrsti ábótinn var Arnór Digur-Helgason.
Viðey var menntasetur, vitað er að þar var ágætur bókakostur, eins og kemur m.a. fram í bókaskrá í Vilkinsmáldaga. Þar voru líka skrifaðar ýmsar bækur. Algengt var að aldraðir höfðingjar gengju í klaustur síðustu æviár sín og vitað er að Gissur Þorvaldsson hafði hug á að gerast munkur í Viðey en entist ekki aldur til.
Þegar Magnús biskup vígði klaustrið gaf hann því tekjur sínar af svæðinu milli Botnsár og Hafnarfjarðar. Viðeyjarklaustur var ekki ríkt í fyrstu en auðgaðist fljótt, eignaðist margar jarðir, einkum í nágrenni klaustursins og á Suðurnesjum, og varð eitt ríkasta klaustur landsins. Í Viðey var rekið stórbú og klaustrið hafði einnig tekjur af æðarvarpi, af laxveiði í Elliðaám og af útgerð, en það átti marga báta í ýmsum verstöðvum.
Jón Sigurðsson Skálholtsbiskup aflagði Ágústínusarreglu í Viðey 1344 og klaustrið varð aðsetur Benediktsmunka til 1352 en þá tók Ágústínusarreglan aftur við.
Klaustrið starfaði með blóma til 1539 en á hvítasunnudag það ár kom Diðrik frá Minden, umboðsmaður hirðstjóra konungs á Íslandi, og hertók klaustrið með mönnum sínum, sem rændu og rupluðu, misþyrmdu munkunum og ráku þá burt. Jón Arason biskup á Hólum fór suður í herför 1550, lagði Viðey undir sig og rak burt hirðstjórann. Laurentius Mule, endurreisti klaustrið og lét reisa virki í kringum það. Endurreisnin stóð þó ekki lengi því Jón biskup var handtekinn um haustið og tekinn af lífi ásamt sonum sínum. Klaustrið var endanlega lagt af við siðbreytinguna. Viðey komst í eigu konungs eins og aðrar klaustureignir.