Orómóar

Orómóar (orómó: Oromoo; ge'ez: ኦሮሞ) eru þjóðflokkur frá horni Afríku sem býr í Eþíópíu, aðallega á sambandssvæðinu Orómíu, en einnig í Sómalíu og í norðurhluta Keníu.^[1][2] Þeir eru fjölmennasti þjóðflokkurinn í Eþíópíu og á horni Afríku. Samkvæmt manntali frá árinu 2007^[3][4] eru þeir um 34,5 % af íbúum Eþíópíu en þeir kunna einnig að nema um 40 % landsmanna.^[2][5] Orómóar í Eþíópíu eru rúmlega 35 milljónir talsins af íbúafjölda sem nemur um 102 milljónum.^[6]

Orómóastúlkur í Eþíópíu.

Balcha Safo, eþíópískur herforingi af Orómó-þjóðerni. Hann tók meðal annars þátt í orrustunni við Adúa.

Orómóar tala orómó að móðurmáli, sem er kúsískt tungumál af ætt afróasískra mála. Orðið Orómó birtist fyrst í rituðum heimildum árið 1893 en var orðið algengt á seinni hluta 20. aldar.^[7][8]

Frá 8. öld til 19. aldar, á svokallaðri „öld prinsanna“ (Zemene Mesafent), voru Orómóar ríkjandi þjóð í norðurhluta Eþíópíu. Sumir þeirra háðu stríð gegn kristnum nágrönnum sínum í norðri og múslimum í suður- og austurhluta horns Afríku.^[9][10][11] Þótt meirihluti Orómóa hafi tekið upp kristni eða íslamstrú í gegnum aldirnar aðhyllast sumir þeirra enn hefðbundnu eingyðistrúna Waaqeffanna.

Nafnsifjar

Í ýmsum heimildum má finna önnur afbrigði af þjóðarheitinu Orómó: Ilma Orma, Oremon, Orma,^[12] Oromata, Oromo^[13] auk þess sem til eru eldri heiti sem nú þykja niðrandi (Khotis, Gala, Galla, Gallas, Gallinyas o.fl.).

Mál- og mannfræðirannsóknir benda til þess að Orómóar hafi sennilega komið frá svæðunum í kring um stöðuvötnin Chamo og Chew Bahir.^[7][14] Þetta voru Kússítar sem höfðu búið í austur- og norðausturhluta Afríku frá byrjun fyrsta árþúsundsins eða lengur. Í stríði Adal og Eþíópíu á 16. öld lögðu Orómóar undir sig landsvæði beggja stríðsaðila.^[15]

Fjöldi

Samkvæmt manntali árið 1994^[16] voru Orómóar þá 32,1 % af landsmönnum Eþíópíu, eða um 26 milljónir manns. Þeir voru þá fjölmennasti þjóðflokkur landsins á undan Amhörum (30,1 %).

Í manntali árið 2007 voru Orómóar 34,5 % landsmanna og Amharar 26,9 %.^[16] Af 73.750.932 manns í manntalinu sögðust 25.363.756 vera Orómóar.^[17]

Tungumál

Orómóar tala samnefnt tungumál (einnig kallað oromiffa), kúsískt tungumál sem á sér ýmsar mállýskur eftir landshlutum. Fólk með orómó að móðurmáli býr jafnframt í nokkrum öðrum löndum á horni Afríku, meðal annars Djíbútí, Sómalíu og Keníu.

Trúarbrögð

Um helmingur Orómóa aðhyllist íslamstrú, um fjórðungur er í eþíópísku rétttrúnaðarkirkjunni og hinir aðhyllast ýmist mótmælendatrú eða hefðbundna eingyðistrú.^[16]

Söguágrip

Abiy Ahmed, núverandi forsætisráðherra Eþíópíu, er fyrsti Orómóinn sem hefur stjórnað landinu.

Orómóar eru hugsanlega komnir frá norðurhluta Borena-svæðisins í Orómíu.^[18] eða frá héraðinu Bale.^[19] Bæði héruðin eru í suðurhluta Eþíópíu. Á 16. öld fluttust margir Orómóar búferlum til norðurhluta landsins vegna innrása Ahmeds Gragn í landið. Í flutningunum blönduðust Orómóar öðrum menningarhópum, sem tóku upp siði Orómóanna.^[20]

Frá árinu 2004 hefur stundum komið til ofbeldis milli Orómóa og Sómala við endimörk menningarsvæðanna.^[21] Í september árið 2017 leiddu bardagar milli þjóðflokkanna, sem tengdust baráttu um nytsamlegt ræktarland, til dauða og flótta fjölda fólks burt af svæðinu.^[22]