ევკლიდე

ევკლიდე (ძვ. ბერძნ. Εὐκλείδης; დაახ. ძვ. წ. 325-265) — ძველი ბერძენი მათემატიკოსი.

ევკლიდე
ძვ. ბერძნ. Εὐκλείδης
დაბ. თარიღი	არაუადრეს ძვ. წ. 340 და არაუგვიანეს ძვ. წ. 315
დაბ. ადგილი	უცნობი[1]
გარდ. თარიღი	ძვ. წ. 285[2]
გარდ. ადგილი	უცნობი[1]
მოქალაქეობა	ძველი ათენი
საქმიანობა	მათემატიკოსი[3] და მწერალი[4]
განთქმული მოსწავლეები	Diocleides of Athens[5]
ევკლიდე ვიკისაწყობში

მის შესახებ ძალიან ღარიბი ბიოგრაფიული ცნობები გვაქვს. იყო ალექსანდრიის სკოლის პირველი მათემატიკოსი. ცხოვრობდა პტოლემე I-ის მეფობის ხანაში (ძვ. წ. 323-283). ხშირად მოიაზრება, როგორც „გეომეტრიის მამა“. მისი ყველაზე მთავარი ნაშრომია „საწყისები“, რომელიც ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ სახელმძღვანელოდ ითვლება მათემატიკის ისტორიაში. ამ თხზულებაში მან შეაჯამა ძველი ბერძნული მათემატიკის განვითარების ადრინდელ პერიოდში მიღებული შედეგები და საფუძველი ჩაუყარა მათემატიკის შემდგომ განვითარებას. ეს ნაშრომი შეიცავს პლანიმეტრიის, სტერეომეტრიის და რიცხვთა თეორიის მრავალ საკითხს (მაგალითად ევკლიდეს ალგორითმს). მასში გეომეტრიულ ფიგურათა თვისებები განსაზღვრულია ხუთი აქსიომით, რამაც საფუძველი ჩაუყარა მათემატიკის აქსიომატიზაციას.

მისი სხვა მათემატიკური ნაშრომებიდან აღსანიშნავია 4 წიგნი — „კონუსური კვეთები“, რომლის მასალა შევიდა აპოლონიოს პერგელის ამავე სახელწოდების თხზულებებში, „ფიგურათა დაყოფის შესახებ“ (შემონახულია არაბული თარგმანი) და „პორიზმები“. ევკლიდეს აქვს შრომები ასტრონომიაში, ოპტიკასა და მუსიკაშიც.

ევკლიდეს ეკუთვნის ნაშრომები პერსპექტივებზე, კონუსურ კვეთებზე, სფერულ გეომეტრიასა და შესაძლოა მეორე რიგის ზედაპირებზე. მისი დაბადების წლის ან ადგილის ან თუნდაც გარდაცვალების პირობების განსაზღვრა ვერ მოხერხდა.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 33.
• DeLacy, Estelle Allen (1963). Euclid and Geometry. New York: Franklin Watts.
• Knorr, Wilbur Richard (1975). The Evolution of the Euclidean Elements: A Study of the Theory of Incommensurable Magnitudes and Its Significance for Early Greek Geometry. Dordrecht, Holland: D. Reidel. ISBN 90-277-0509-7.
• Mueller, Ian (1981). Philosophy of Mathematics and Deductive Structure in Euclid's Elements. Cambridge, MA: MIT Press. ISBN 0-262-13163-3.
• Reid, Constance (1963). A Long Way from Euclid. New York: Crowell.
• Szabó, Árpád (1978). The Beginnings of Greek Mathematics, A.M. Ungar, trans, Dordrecht, Holland: D. Reidel. ISBN 90-277-0819-3.