თბილისის მერი

თბილისის მერი — ხალხის მიერ არჩეული პოლიტიკოსი, რომელიც 1991 წლიდან საქართველოს პრეზიდენტის მიერ ინიშნებოდა. 2006 წლის 12 ოქტომბერს თბილისის მერი თბილისის საკრებულოს მიერ იქნა არჩეული. 2010 წლის 30 მაისს საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები გაიმართა, სადაც საქართველოს ისტორიაში პირველად, თბილისის მერი პირდაპირი წესით იქნა არჩეული.

თბილისის მერი
მოქმედი: კახა კალაძე  13 ნოემბერი, 2017 - დღემდე
თანაშემწე	ვიცე-მერი

კომპეტენციები

ქალაქის მერი პასუხისმგებელია ქალაქის ბიუჯეტსა და სამთავრობო საქმიანობების სტრატეგიულ დაგეგმარებასა და განვითარებაზე მთელი თბილისის მასშტაბით. ქალაქის მერის გეგმები დაწვრილებით განიხილება თბილისის საკრებულოს მიერ. აღნიშნული გეგმების განხორციელება ხდება თბილისის მუნიციპალიტეტის სხვადასხვა სამთავრობო ორგანიზაციების მიერ.

თბილისის მერები

№	სურათი	ქალაქ თბილისის მერი	უფლებამოსილების დასაწყისი	უფლებამოსილების დასასრული
1		თამაზ ვაშაძე	2 ოქტომბერი, 1991	6 იანვარი, 1992
2		ოთარ ლითანიშვილი	6 იანვარი, 1992	21 იანვარი, 1993
3		კოტე გაბაშვილი	21 იანვარი, 1993	16 ოქტომბერი, 1993
4		ნიკო ლეკიშვილი	16 ოქტომბერი, 1993	8 დეკემბერი, 1995
5		ბადრი შოშიტაიშვილი	8 დეკემბერი, 1995	8 აგვისტო, 1998
6		ვანო ზოდელავა	10 აგვისტო, 1998	19 აპრილი, 2004
7		ზურაბ ჭიაბერაშვილი	19 აპრილი, 2004	12 ივლისი, 2005
8		გიგი უგულავა	12 ივლისი, 2005	12 ოქტომბერი, 2006
			12 ოქტომბერი, 2006	30 მაისი, 2010
			30 მაისი, 2010	22 დეკემბერი, 2013
		სევდია უგრეხელიძე (მ/შ)	22 დეკემბერი, 2013	2 აგვისტო, 2014
9		დავით ნარმანია	2 აგვისტო, 2014	13 ნოემბერი, 2017
10		კახა კალაძე	13 ნოემბერი, 2017	30 ოქტომბერი, 2021
			30 ოქტომბერი, 2021[1]

თბილისის ყოფილი მმართველები

ტფილისის ამირები

ტფილისის საამირო — არაბთა სახალიფოს ვასალური პოლიტიკური ერთეული საქართველოში, არსებობდა 736 - 1122 წლებში. არაბი ამირები თავიდან მთელ აღმოსავლეთ საქართველოს მართავდნენ, მაგრამ ქართველი ხალხის ბრძოლის შედეგად მათი სამფლობელო ნელ-ნელა შემცირდა. IX საუკუნის დასაწყისში საამირო მოიცავდა მხოლოდ ქართლს, ხოლო XI საუკუნიდან — ქალაქ ტფილისს და მის მიმდებარე მიწებს ქვემო ქართლის ტერიტორიაზე. საამირო საკუთარი დამოუკიდებლობისათვის ებრძოდა ქართულ სამეფო-სამთავროებს, ასევე სახალიფოს ცენტრალურ ხელისუფლებას. საამიროს სამი დინასტიის — შუაბიანთა, შაბანიანთა და ჯაფარიანთა წარმომადგენლები მართავდნენ.

ტფილისის ამირები
სახელი	მმართველობის წლები
შუაბიანთა დინასტია
ისმაილ იბნ-შუაბი	736 - 813
მუჰამედ იბნ-ათაბი	813 – 829
ალი იბნ-შუაბი	829 – 830
საჰაკი	830 – 853
შაბანიანთა დინასტია
მოჰამედ იბნ-ხალიდა	853 – 869
ისე იბნ აშ-შეიხ აშ-შაბანი	869 – 875
აბრაჰამ შაბანი	875 – 878
გაბულოცი	878 – 882
ჯაფარიანთა დინასტია
ჯაფარ I იბნ-ალი	882 – 914
მანსორ იბნ-ჯაფარი	914 – 952
ჯაფარ II იბნ-მანსორი	952 – 981
ალი იბნ-ჯაფარი	981 – 1011
ჯაფარ III იბნ-ალი	1011 – 1045
აბულ-ჰეიჯა იბნ-ჯაფარი	1045 – 1062
სითილარაბი	1068 – 1080

1062 წლიდან 1068 წლამდე და ჯაფარიან ამირათა მმართველობის შემდეგ, თბილისის გაერთიანებული საქართველოს სამეფოსთან შეერთებამდე, 1080 წლიდან 1122 წლამდე, თბილისს ქალაქის ბერები განაგებდნენ. ამ პერიოდში, შოთა მესხიას აზრით, ტფილისში საქალაქო კომუნა („ქალაქის საბჭო“) არსებობდა.

1122 წელს დავით აღმაშენებელმა აიღო თბილისი, წერტილი დაუსვა თბილისის საამიროს არსებობას და ქალაქი გაერთიანებული საქართველოს დედაქალაქად აქცია.

ტფილისის მმართველები XII საუკუნიდან 1801 წლამდე

№	ტფილისის ქალაქის თავი	მმართველობის წლები
1	ამირა (შააპ) ვასაკ არცრუნი	(XII საუკუნის შუა წლები)
2	ამირა (შააპ) კურდ არცრუნი	(XII საუკუნის მეორე ნახევარი)
3	შადინ (ბადინ)	(XIII საუკუნის მეორე ნახევარი)
4	მელიქ ენალი	დაახლოებით 1646 - 1673
5	მელიქ ბაიანდური (XVII საუკუნე)	1650 წლიდან
6	მელიქ ხოჯა–ბეიბუდი (XVII საუკუნე)	1662 წლამდე
7	მელიქ აშხარბეკი (XVII საუკუნე)	1662 წლიდან
8	მელიქ ავთანდილი	დაახლოებით 1678 - 1698
9	მელიქ ამირ ბეიბუდიანცი	(XVII საუკუნე)
10	მელიქ ასლამაზ ამირიან ბეიბუდიანცი	(XVII - XVIII საუკუნეები)
11	მელიქ გიორგ ასლამაზიან ბეიბუდიანცი	1699 - 1711
12	მელიქ ზურაბ გიორგიან ბეიბუდიანცი	1712 - 1742
13	მელიქ აშხარბეკ II. ბეიბუდიანცი (XVIII საუკუნე)	1734 წლამდე
14	მელიქ აღა აშხარბეკიან ბეიბუდიანცი	1734 - 1768
15	მელიქ ანტონი	1746 - 1751
16	მელიქ სააკ შერგილიანცი	1751 - 1760
17	მელიქ ავეტიკ აღაიან ბეიბუდიანცი	1768 - 1795
18	მელიქ დარჩი ავეტიკიან ბეიბუდიანცი (1764 - 1832)	1795 - 1801

ტფილისის ქალაქის თავები რუსეთის იმპერიაში

1	ჰოვანეს (ივან) იზმირიანცი	1840 – 1843
2	სტეფან ხატისოვი	1844 – 1845
3	მოვსეს ტერ-გრიგორიანცი	1845 – 1846
4	ოვანეს სიმონიან შადინიანცი	1847 – 1848
5	ტოვმა დავთიან ფრიდონიანცი	1848 – 1849
6	ზაქარია სტეფანიან ამირაღიანცი	1850 – 1851
7	ოვსეპ აფანასიან მირიმანიანცი	1851 – 1852
8	ავეტიკ ასტვაცატრიან (ბოგდანოვიჩ) სვეჩნიკოვი	1853 – 1856
9	სოღომონ დავთიან სარაჯევი	1856 – 1857
10	ანდრეი დავთიან მანანოვი	1857 – 1858
11	ვარდან ასტვაცატრიან არშაკუნი	1858 – 1860
12	სოღომონ ზაქარიან აბისოღომიანცი	1860 – 1861 1865 – 1866
13	სოღომონ მირიმანიან მირიმანიანცი	1861 – 1862
14	გევორქ (ეგორ) გრიგორიან ფრიდონიანცი	1862 – 1864
15	გალუსტ არუთინიან შერმაზან-ვარდანიანცი	1864 – 1865
16	ერემია გევორქიან არცრუნი	1866 – 1868
17	ნიკოღაიოს ოვანისიან ალადატიანცი	1868 – 1869
18	დმიტრი თუმანიანცი	1869 – 1870
19	იაზონ დმიტრიან თუმანიანცი	1870 – 1874
20	დიმიტრი ყიფიანი	1875 – 1879
21	ანტონ სოღომონიან ყორღანიანცი	1879
22	ალექსანდრ სტეფანიან მატინიანცი	1879 – 1891
23	ნიკოღაიოს არღუტიან-დოლგორუკიი	1891 – 1893 1895 – 1896 1903 – 1904
24	პოღოს ალექსანდრიან იზმაილიანცი	1893 – 1895
25	გევორქ გრიგორიან ევანგულიანცი	1897 – 1901
26	ალექსანდრ მიქაელიან არღუტიან-დოლგორუკიი	1902
27	ქროსტოფორ ავაკუმიან ვერმიშიანცი	1904 – 1905
28	ვასილ ჩერქეზიშვილი	1907 – 1909
29	ალექსანდრე ხატისოვი	1910 – აგვისტო, 1917

რამდენადაც ქალაქის საბჭოს შეძლებული მოსახლეობა ირჩევდა, ხოლო თბილისში ასეთთა შორის უმრავლესობას არაქართველები შეადგენდნენ, თბილისის ქალაქის თავებიც ხშირად არაქართველები იყვნენ რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, როგორებიც იყვნენ დიმიტრი ყიფიანი და ვასილ ჩერქეზიშვილი. თბილისი შენდებოდა როგორც კავკასიის ადმინისტრაციის რუსული ცენტრი, ამიტომ თბილისის ხელისუფლებას რუსული იმპერიული პოლიტიკის გატარება ევალებოდა.

თბილისის მმართველები 1917-1921 წლებში

1917 წლის 30 ივლისს ჩატარდა დემოკრატიული არჩევნები, რომელიც პროპორციული სისტემით, საყოველთაო, თანასწორი, ფარული და პირდაპირი კენჭისყრის პრინციპით გაიმართა. ქალაქის თავად სათათბირომ აირჩია ნიკოლოზ ელიავა.

1919 წლის თებერვალში ჩატარდა თბილისის თვითმმართველობის პირველი არჩევნები დამოკიდებელ საქართველოში. ქალაქის თავის თანამდებობას ეწოდა მოურავი. 1919-1921 წლებში ქალაქის მოურავი იყო ბენიამინ ჩხიკვიშვილი.

№	ქალაქის თავი	მმართველობის წლები
1	ნიკოლოზ ელიავა	10 აგვისტო 1917 - 17 თებერვალი 1919
	ქალაქის მოურავი	მმართველობის წლები
1	ბენიამინ ჩხიკვიშვილი	17 თებერვალი 1919 - 25 თებერვალი 1921

საბჭოთა პერიოდი

1921-1991 წლებში საბჭოთა პერიოდში თბილისის მერის სახელწოდება იყო — თბილისის რევოლუციური კომიტეტისა და საქალაქო საბჭოს აღმასკომის ხელმძღვანელი.

№	ქალაქ თბილისის რევოლუციური კომიტეტისა და საქალაქო საბჭოს აღმასკომის ხელმძღვანელი	დანიშვნის თარიღი	განთავისუფლების თარიღი
1	სილიბისტრო თოდრია ესეს ძე	26 თებერვალი, 1921	10 ივნისი, 1921
2	ალექსანდრე გეგეჭკორი ალექსანდრეს ძე	10 ივნისი, 1921	14 დეკემბერი, 1921
3	ლევან ღოღობერიძე დავითის ძე	14 დეკემბერი, 1921	12 იანვარი, 1922
4	ვლადიმერ დუმბაძე ელიზბარის ძე	12 იანვარი, 1922	7 თებერვალი, 1923
5	ვლადიმერ სუხიშვილი პავლეს ძე	7 თებერვალი, 1923	10 თებერვალი, 1928
6	ივანე ბოლქვაძე ბეჟანის ძე	18 თებერვალი, 1928	14 ოქტომბერი, 1930
7	პავლე მელაძე გიორგის ძე	14 ოქტომბერი, 1930	30 ივლისი, 1931
8	ბაგრატ მაჩაიძე ტიმოთეს ძე	1 აგვისტო, 1931	4 ივნისი, 1934
9	ვალერიან ბაქრაძე მინას ძე	7 ივნისი, 1934	30 ნოემბერი, 1934
10	სიმონ ჯუღელი პილატეს ძე	1 დეკემბერი, 1934	15 მაისი, 1935
11	მიხეილ ნიორაძე ტროფიმეს ძე	15 მაისი, 1935	19 ივნისი, 1937
12	კოტე ბუჯიაშვილი დიმიტრის ძე	20 ივნისი, 1937	31 აგვისტო, 1937
13	მიხეილ გვიშიანი მაქსიმეს ძე	31 აგვისტო, 1937	19 სექტემბერი, 1938
14	იოსებ კოჭლამაზაშვილი დიმიტრის ძე	19 სექტემბერი, 1938	10 მაისი, 1943
15	გიორგი გოჩაშვილი ალქესანდრეს ძე	12 მაისი, 1943	15 იანვარი, 1949
16	მიხეილ ლელაშვილი მიხეილის ძე	16 იანვარი, 1949	15 ნოემბერი, 1951
17	გრიგოლ ზამბახიძე ნიკიფორეს ძე	15 ნოემბერი, 1951	9 სექტემბერი, 1952
18	გივი ჯავახიშვილი დიმიტრის ძე	9 სექტემბერი, 1952	29 აპრილი, 1953
19	გიორგი გეგეშიძე ანდრიას ძე	29 აპრილი, 1953	10 ოქტომბერი, 1953
20	მიხეილ მაღრაძე კონდრატეს ძე	10 ოქტომბერი, 1953	27 აგვისტო, 1956
21	ალექსანდრე მელაძე ერასტის ძე	27 აგვისტო, 1956	22 ოქტომბერი, 1965
22	შოთა ბუხრაშვილი ეფრემის ძე	22 ოქტომბერი, 1965	9 მარტი, 1973
23	თამაზ ჯანელიძე ბესარიონის ძე	10 მარტი, 1973	12 ნოემბერი, 1973
24	ბახვა ლობჟანიძე თევდორეს ძე	12 ნოემბერი, 1973	6 იანვარი, 1979
25	გურამ გაბუნია დიმიტრის ძე	6 იანვარი, 1979	1 დეკემბერი, 1982
26	ბორის სარალიძე ერასტის ძე	1 დეკემბერი, 1982	27 სექტემბერი, 1984
27	ზაურ მესხიშვილი შიოს ძე	27 სექტემბერი, 1984	9 მარტი, 1987
28	ირაკლი ანდრიაძე ონისიმეს ძე	9 მარტი, 1987	2 ოქტომბერი, 1991

ლიტერატურა

• ენციკლოპედია „თბილისი“, თბ., 2002. — გვ. 54, ISBN 99928-20-32-2.
• ჯანელიძე ო., დაუშვილი ა., ხოსიტაშვილი მ.,, „თავისუფალი საქართველოს დედაქალაქი თბილისი 1918-1921 წლებში“, თბ., 2019, ISBN 978-9941-9653-1-9.

რესურსები ინტერნეტში

• თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი