ქემალფაშა (ართვინი)

ქემალფაშა (თურქ. Kemalpaşa; ძვ. სახელწოდება — მაკრიალი,^[2] ადგილობრივი ლაზები ნოღედსაც უწოდებენ) — ქალაქი თურქეთში, ართვინის პროვინციის ქემალფაშის რაიონში რაიონში. მდებარეობს შავი ზღვის სანაპიროზე, სარფის სასაზღვრო-გამშვები პუნქტიდან 5 კილომეტრში. მოსახლეობა 4 894 ადამიანი (2011 წ.)^[3]. 2017 წელს გახდა ართვინის პროვინციის რაიონი.^[4]

ქალაქი
ქემალფაშა Kemalpaşa
ქემალფაშის ხედი
ქვეყანა	თურქეთი
პროვინცია	ართვინიართვინი
რაიონი	ქემალფაშის რაიონი (ართვინი)
კოორდინატები	41°29′00″ ჩ. გ. 41°31′00″ ა. გ.
ადრეული სახელები	მაკრიიალი
ამჟამინდელი სტატუსი	1987
ცენტრის სიმაღლე	10 მ მ
მოსახლეობა	4 894 კაცი (2011)
სასაათო სარტყელი	თურქეთის დრო[1] და UTC+3[1]
სატელეფონო კოდი	466
საფოსტო ინდექსი	08610
საავტომობილო კოდი	08
ოფიციალური საიტი	kemalpasa.bel.tr
ქემალფაშა ვიკისაწყობში

ისტორია

სასაზღვრო ზონაში მდებარე მაკრიალი სხვადასხვა ეპოქაში მოიაზრებოდა ჭანეთსა და კლარჯეთში, ზღვისპირისა და გონიას მიკროპროვინციებში.

არის მოსაზრება, რომ მაკრიალი არის პტოლემაიოსთან (II ს.) დამოწმებული პუნქტი ქსილინე. ტოპონიმი, რომელიც შესაძლოა მაკრონების ტომის სახელწოდებასთან იყოს დაკავშირებული. წერილობით წყაროებში პირველად გვხვდება მიქელ პანარეტოსთან (XIV ს.) მაკროსეგიალოსი/მაკრეგიალუსი („გრძელი სანაპირო“) ფორმით, რაც ადგილ. სახელის ბერძნულად გადააზრების გზით უნდა იყოს მიღებული. ავტორის მიხედვით, ამ ადგილს ორი დინასტიური ქორწინების ფაქტი უკავშირდება: 1367 ივნისში ლაზიკეში, მაკრიალში, „ხმელეთითა და ზღვით“ ჩავიდა ტრაპიზონის იმპერატორის, ალექსი III-ის ამალა, რ-მაც საქართველოს მეფე ბაგრატ V-ს იმპერატორის ქალიშვილი ანა მიათხოვა (კონტექსტიდან ჩანს, თითქოს ჯვრისწერა/ქორწილი აქვე შედგა); 1377 მაკრიალში გაატარა ზაფხული იმავე ალექსი III-მ. გონიიდან დავით IX-ის ასულის (ბაგრატის დის), გულქან-ხათუნის ჩასვლის შემდეგ ამალა ტრაპიზონისკენ დაიძრა, სადაც მას ევდოკია უწოდეს და უფლისწულ მანუელზე (შემდგომში – იმპერატორი მანუელ III) დააქორწინეს. აღნიშნული ცნობებიდან ირკვევა, რომ მაკრიალი არა მხოლოდ სასაზღვრო ზონაა ტრაპიზონის იმპერიასა და საქართველოს სამეფოს შორის (ამ უკანასკნელის შემადგენლობაში), არამედ პრაქტიკული საგზაო კვანძია რეგიონის სახმელეთო და საზღვაო მიმოსვლაში.

საქართველოს სამეფოს დაშლის შემდეგ მაკრიალი შედიოდა იმერეთის სამეფოში, სამცხე-საათაბაგოსა და გურიის სამთავროებში; ხოლო 1551 წელს ოსმალეთის მიერ მისი დაპყრობის შემდეგ – ტრაპიზონის ვილაიეთის არქაბეს კაზას გონიოს ნაჰიეში. მაკრიალის თემში შედიოდა სოფლები მაკრიალი, სარფი, ლიმანი და კარაშარვარი. 1878 წლიდან გადაეცა რუსეთის იმპერიას და შევიდა ბათუმის ოკრუგის გონიოს უბანში. დასახლებული იყო ლაზებით. მუჰაჯირობის გამო მცხოვრებთა რიცვხი შემცირდა 189-დან 75-მდე.^[5]

1920-1921 წლებში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის შემადგენლობაში, 1921-იდან კი თურქეთის შემადგენლობაშია. ქალაქის სტატუსი მიიღო 1987 წელს^[6].

ღირსშესანიშნაობები

ეკლესია

მაკრიალის კომპლექსი

მაკრიალის სიძველეებიდან აღსანიშნავია ზღვის სანაპიროზე მდებარე კომპლექსი, რომელიც შედგება დარბაზული ტიპის ეკლესიისაგან და მასზე დასავლეთიდან მიყრდნობილი 3-სართულიან ოთხკუთხა კოშკისგან (სიმაღლე – 12 მ). სართულები კამარებითაა გადახურული. ნაგებია ძირითადად რიყის ქვით. კუთხეებში გამოყენებულია აგური, აგრეთვე კერამიკული ფრაგმენტები – ამფორები, დოქები, წყალგაყვანილობის მილები და სხვა, რომლებიც უფრო ადრეული (სავარაუდოდ, გვიანრომაული) პერიოდისაა. კოშკის ქვედა დონეზე შეინიშნება ქვიშაქვის კვადრები, ასევე მეორადი გამოყენების შედეგად მოხვედრილი. სავარაუდოდ, კოშკი თავდაცვითი ნაგებობის გარდა ერთგვარი ორიენტირიც („შუქურა“) უნდა ყოფილიყო.

ხიდი

გალერეა

• 
  ძველი ხიდი ქემალფაშაში
  ჯაბა ლაბაძის ფოტო
• 
  ქემალფაშის მეჩეთი
  ჯაბა ლაბაძის ფოტო
• 
  სასტუმრო სარფი ქემალფაშაში
  ჯაბა ლაბაძის ფოტო
• 
  ქემალფაშის ერთ-ერთი დასახლების ხედი
  ჯაბა ლაბაძის ფოტო

ლიტერატურა

• მიქელ პანარეტოსი, ამბავი ტრაპიზონის მეფეების დიდი კომნენოსებისა..., გეორგიკა, ბიზანტიელი მწერლების ცნობები საქართველოს შესახებ, ს. ყაუხჩიშვილმა გამოც., ტ. 7, თბ., 1967.
• ისტორიული ჭანეთის აღმოსავლეთ ნაწილში დაცული კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები, რედ. შ. მამულაძე, ე. კახიძე, ბათ., 2014;
• ტაო-კლარჯეთი, ისტორიისა და კულტურის ძეგლები, კატალოგი, რედ. ბ. კუდავა, თბ., 2018.

რესურსები ინტერნეტში

• ქალაქის ოფიციალური საიტი
• ბ. კუდავა, ენციკლოპედია „საქართველო“