Адыгэбзэ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Адыгэбзэ (ин-бз. Circassian language, урбз. Адыгский; адыгейский; кабардино-черкесский) — адыгэхэм я бзэ, абазэ-адыгэбзэхэм я унагъуэм хэхьэ. Къаукъазым бзэр здызэрахьэр: Урысейм (Адыгеим, Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Ишъхъэрэ Осетиэм, Краснодар крайм, Ставропол крайм), Тыркум, Шамым, пэмыкӀэ къэралхэм.
Адыгэбзэ | |
---|---|
Къэралхэр: | Урысей, Тырку, Йордан, |
Ирипсалъэхэм я бжыгъэр: | ~1,632,500[1] |
Классификациэ | |
Категориэ: | Еуразиэм и бзэхэр |
Ишъхъэрэкъаукъаз унагъуэшхуэ (псом къамылъыта)
| |
Тхыбзэр: | кирилл хьэрыф |
Бзэ кодхэр | |
КъэралСтандарт 7.75–97: | каа 250 |
ISO 639-1: | — |
ISO 639-2: | kbd |
ISO 639-3: | kbd |
Бзэм зезыхьэхэм я бжыгъэм хэшъыкӀыгъуэ тэрэзу езыт къуэдейр къэралитӀ — Урысей (788,300[2]); Исраэл (5,000[3]).
Адыгэбзэр шъэныгъэмкӀэ тӀууэ захэгъэкӀауэ щыт:
- КӀахыбзэ (ин-бз. West Circassian, урбз. Западночеркесский язык, урбз. Адыгейский язык) — шапсыгъхэм, абдзэххэм, натхъуэджхэм, бжъэдыгъухэм, кӀэмыгуейхэм я тхыбзэр зэрзэфӀэтыр. Езы тхыбзэр кирилл хьэрыфылкӀэ, кӀэмыгуей бзэмкӀэ зэхэгъэхьауэ щыт.
КӀэмгуэй хьэрыфылъэ (КӀах тхыбзэр зытет)
А а
а |
Б б
бы |
В в
вы |
Г г
гы |
Гу гу
гуы |
Гъ гъ
гъы |
Гъу гъу
гъуы |
Д д
ды |
Дж дж
джы |
Дз дз
дзы |
Дзу дзу
дзуы |
Е е
йэ |
(Ё ё)
йо |
Ж ж
жы |
Жъ жъ
жъы |
Жъу жъу
жъуы |
Жь жь
жьы |
З з
зы |
И и
йы |
Й й
йы кӀакӀыу |
К к
кы |
Ку ку
куы |
Къ къ
къы |
Къу къу
къуы |
КӀ кӀ
кӀы |
КӀу кӀу
кӀуы |
Л л
лы |
Лъ лъ
лъы |
ЛӀ лӀ
лӀы |
М м
мы |
Н н
ны |
О о
уэ |
П п
пы |
ПӀ пӀ
пӀы |
ПӀу пӀу
пӀуы |
Р р
ры |
С с
сы |
Т т
ты |
ТӀ тӀ
тӀы |
ТӀу тӀу
тӀуы |
У у
уы |
Ф ф
фы |
Х х
хы |
Хъ хъ
хъы |
Хъу хъу
хъуы |
Хь хь
хьы |
Ц ц
цы |
Цу цу
цуы |
ЦӀ цӀ
цӀы |
Ч ч
чы |
ЧӀ чӀ
чӀы |
Ш ш
шы |
Шъ шъ
шъы |
Шъу шъу
шъуы |
ШӀ шӀ
шӀы |
ШӀу шӀу
шӀуы |
Щ щ
щы |
(Ъ ъ)
пытэ тамыгь |
Ы ы
ы |
(Ь ь)
шъэбэ тамыгь |
Э э
э |
(Ю ю)
йыу |
(Я я)
йа |
Ӏ
Ӏы |
Ӏу
Ӏыу |
- Къэбэрдеибзэ (ин-бз. East Circassian, урбз. Кабардино-черкесский, урбз. Восточночеркесский язык) — къэбэрдейхэмрэ, беслъэнейхэмрэ я тхыбзэр зэрзэфӀэтыр. Езы тхыбзэр кирилл хьэрыфылкӀэ, къэбэрдей бзэмкӀэ зэхэгъэхьауэ щыт.
А а
а |
Э э
э |
Б б
бы |
В в
вы |
Г г
гы |
Гу гу
гуы |
Гъ гъ
гъы |
Гъу гъу
гъуы |
Д д
ды |
Дж дж
джы |
Дз дз
дзы |
Е е
йэ |
(Ё ё)
йо |
Ж ж
жы |
Жь жь
жьы |
З з
зы |
И и
йы |
Й й
йы кӀэщӀу |
К к
кы |
Ку ку
куы |
Къ къ
къы |
Къу къу
къуы |
Кхъ кхъ
кхъы |
Кхъу кхъу
кхъуы |
КӀ кӀ
кӀы |
КӀу кӀу
кӀуы |
Л л
лы |
Лъ лъ
лъы |
ЛӀ лӀ
лӀы |
М м
мы |
Н н
ны |
О о
уэ |
П п
пы |
ПӀ пӀ
пӀы |
Р р
ры |
С с
сы |
Т т
ты |
ТӀ тӀ
тӀы |
У у
уы |
Ф ф
фы |
ФӀ фӀ
фӀы |
Х х
хы |
Ху ху
хуы |
Хъ хъ
хъы |
Хъу хъу
хъуы |
Хь хь
хьы |
Ц ц
цы |
ЦӀ цӀ
цӀы |
Ч ч
чы |
Ш ш
шы |
Щ щ
щы |
ЩӀ щӀ
щӀы |
(Ъ ъ)
быдэ дамыгъэ |
Ы ы
ы |
(Ь ь)
щабэ дамыгъэ |
(Ю ю)
йыу |
(Я я)
йа |
Ӏ
Ӏы |
Ӏу
Ӏуы |