From Wikipedia, the free encyclopedia
Джеймс Прескотт Джоуль (ағылш. James Prescott Joule; 24 желтоқсан 1818 жыл, Солфорд, Ланкашир, Англия, Ұлыбритания — 11 қазан 1889 жыл, Сэйл, Чешир, Англия, Ұлыбритания) — ағылшын физик, термодинамиканың қалыптасуына үлкен үлес қосқан XIX ғ-дың ұлы ғалымы. Тәжірибе түрінде Энергияның сақталу заңын дәлелдеген, электр тогының жылу әсерін айқындайтын заңды ашқан, газдың молекулаларының қозғалысының жылдамдығын есептеп және оның температурамен айланыстылығын анықтаған. Ғалымның құрметіне энергияның өлшем бірлігін Джоуль (Дж) деп атаған.
Джеймс Прескотт Джоуль | |
James Prescott Joule | |
Туған күні | |
---|---|
Туған жері |
Солфорд, Ланкашир, Англия, Ұлыбритания |
Қайтыс болған күні | |
Қайтыс болған жері |
Сэйл, Чешир, Англия, Ұлыбритания |
Азаматтығы | |
Ғылыми аясы | |
Ғылыми дәрежесі |
физик |
Атақты шәкірттері |
Джон Дальтон, Джон Дэвис |
Несімен белгілі |
Термодинамиканың бірінші заңы |
Марапаттары |
|
Жылудың табиғатын зерттеп, механикалық жұмыспен байланысын тапқан. Нәтижесінде Майермен бір уақытта бір тұжырымдамаға келіп, жалпы энергия сақтандыру құқықтарын байқап, бірінші термодинамиқалық заңын тұжырымдаған. Томсонмен бірге абсолюттік шәкіл температурамен жұмыс істеген, магнитострикция құбылысты бейнелеп түсіндірген, өткізгіштің ішінде белгілі кедергімен ағып жатқан токтың байланысын тапқан және бұл процессте шығып жатқан жылылық энергиясын зерттеген (Джоуль-Ленц заңы). Физикалық эксперименттің техникасына маңызды үлес қосқан, көп өлшеу аспаптардың құрылымындарын жақсартқан.
Джеймс Джоуль Манчестердің қасындағы Солфорд қаласындағы сыра өндіретін зауыты бар дәулетті отбасында өмірге келген, Ол үйден білім алу жүйесі бойынша ғылым салаларына оқытылған. Айтарлықтай жағдай - бірнеше жыл оның элементардық математика, бастапқы химия және физика пәндерін үйреткен мұғалімі Джон Дальтон болған. Оқумен бірге қоса 1833 жылдан бастап (15 жастан) сыра зауытында жұмыс істеген, 16 жасынан сыра зауыты жабылғанынша 1854 жылға дейін кәсіпорынды басқаруға көмек берген[1].
Алғашқы эксперементалдық зерттеулерді жас ғалым 1837 жылы бастады: ол сыраханадағы бумен жұмыс істейтін машиналардың электр қозғалтқышымен істейтін машыналарға алмастырып көрген. 1838 жылы Джон Дэвис (ағыл. John Davies) мұғалімінің ұсынысы бойынша Джеймс Джоуль өзінің бірінші электрқуатқа байланысты жұмысын «Annals of Electricity» ғылыми журналында шығарған. Бұл мақалада Джоуль электромагниттік қозғалтқыштарын жұмысы туралы жазған. 1840 жылы ол магниттің қаныққандықтан магнитталған ферромагнетиктерді әсерін тауып, 1840–1845 жылдар аралығында осы құбылысты эксперимент жолымен зерттейді.
Электротоктарды өлшеу туралы ең жақсы әдістерді іздеп, 1841 жылы Джеймс Джоуль өз атымен атанған заңды ашты, квадраттік тәуелділікті ток күшімен және бұл токтағы шыққан жылылық энергиясымен быйланыс болғандығын дәлелдеген (орыс әдебиетінде бұл заң Джоуль – Ленцтің деп саналады, өйткені бұл заң Ленц орыс физигімен 1842 жылы тәуелсіз Джоульға қарай ашылған еді). Бұл заңды ашылғандығы Лондон патшайымдық қауммен бағалаңбаған еді, сонымен ол жұмысты Манчестер әдебий және философиялық қаум журналында жарияланды (ағылш. Manchester Literary and Philosophical Society).
1840 жылы Манчестірге Стерджен келеді және де практиқалық білімдер Галереясын көзбасшысы болады (ағылш. Royal Victoria Gallery for the Encouragement of Practical Science) — коммерциялық шығарма білім беретін мекеме, 1841 жылы сол жерге Джоульді бірінші лектор ретінде шақырылады.
1840 жылдарғы жұмыстарда Джоуль экономикалық электромагниттік қозғалтқыштардың маңыздылығын зерттеу жұмысында мынадай ойға келеді: "Мүмкін электромагниттердің қайнар көзі бітпейтін сандардардың механикалық жұмысы болуы мүмкін". Бірақ зерттеулердең соң ол ренжиді, өйткені бұмен жұмыс істейтін мәшинелер пайдалы қасиеттері көбірек болып шығады.
1842 жылы Джоуль магнитострикций құбылыстарын тауып және бейнелеп түсіндіреді, магниттану күйін өзгерістерге кездесіп өз мөлшерін және көлемін өзгеретінін.[2][3]
Джеймс Джоуль 97 ғылыми жұмыстың авторы, оның ішінде 20-сы Томсонмен және Лайон Плэфэрмен бірге жазылған. Барлық шығармалары 1884-1887 жылдары Лондондық физикалық қоғамымен 2 томдық баслымда шығарылған[4]
Ең маңызды жұмыстары:
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: James Prescott Joule |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.