Самарий
From Wikipedia, the free encyclopedia
Самарий (лат. Samarіum; Sm) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 62, ат. м. 150,40; лантаноидтар қатарына жатады. Табиғатта тұрақты 6 изотопы бар. С-ді 1879 ж. француз химигі П.Э. Лекок де Буабодран (1838 – 1912) самарскит минералынан тапқан. Монацит, бастнезит, лопарит, самарскит, гадолинит, ортит минералдарының кристалдық торына изоморфты қоспа ретінде кіреді.
| |||||||||||||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
күміс ақ металл
| |||||||||||||||
Атом қасиеті | |||||||||||||||
Атауы, символ, нөмірі |
Самарий, 62 | ||||||||||||||
Топ типі | |||||||||||||||
Топ, период, блок |
ІІІ, 6, f | ||||||||||||||
Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
Электрондық конфигурация |
[Xe] 6s24f6 | ||||||||||||||
Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 24, 8, 2 | ||||||||||||||
Атом радиусы |
180 пм | ||||||||||||||
Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
Ковалентті радиус |
198±8 пм | ||||||||||||||
Ион радиусы |
(+3e) 96,4 пм | ||||||||||||||
Электртерістілігі |
1,17 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
Электродты потенциал |
Sm←Sm3+ −2,30 В | ||||||||||||||
Тотығу дәрежелері |
0, +2, + 3 (аз негізді оксид) | ||||||||||||||
Иондалу энергиясы |
1-ші: 544.5 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
Тығыздық (қ.ж.) |
7,520 г/см³ | ||||||||||||||
Балқу температурасы |
1350 K | ||||||||||||||
Қайнау температурасы |
2064 K | ||||||||||||||
Балқу жылуы |
8,9 кДж/моль | ||||||||||||||
Булану жылуы |
165 кДж/моль | ||||||||||||||
Молярлық жылусыйымдылық |
29,5 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
Тор құрылымы |
Ромбоэдрлік | ||||||||||||||
Тор параметрлері |
aH=3,621 cH=26,25 Å | ||||||||||||||
c/a қатынас |
7,25 | ||||||||||||||
Дебай температурасы |
166 K | ||||||||||||||
Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
Жылуөткізгіштік |
(300 K) (13,3) Вт/(м·К) | ||||||||||||||
Юнг модульі |
α формасы: 49,7 ГПа | ||||||||||||||
Жылжу модульі |
α формасы: 19,5 ГПа | ||||||||||||||
Пуассон коэффициенті |
α формасы: 0,274 | ||||||||||||||
Виккерс қаттылығы |
410–440 МПа | ||||||||||||||
Бринеллий қаттылығы |
440–600 МПа | ||||||||||||||
CAS нөмірі |
7440-19-9 |
Күміс тәрізді жұмсақ металл; тығызд. 7,54 г/см3, балқу t 1072°С, қайнау t 1800°С. 917°С-тан төмен температурада кристалдық торы ромбоэдрлық (Sm), ал температура одан жоғарыласа кубтық (Sm). Хим. активті, тотығу дәрежелері +2, +3. Ауада тұрақты, бөлме температурасында сумен, галогендермен, HCl, HNO3, H2SO4-пен әрекеттеседі. Самариді SmF3 тұзынан тотықсыздандырып алады. Магнит мен кобальт құймаларының негізгі құраушысы Самарий люминесценттік шамдардағы стартерлардың электродтары ретінде қолданылады.