ចូសេហ្វ ហិនរី

ចូសេហ្វ ហិនរី (Joseph Henry) (១៧ ធ្នូ ១៧៩៧ - ១៣ ឧសភា ១៨៧៨) ជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអាមេរិក​ដែលបានធ្វើជាអគ្គលេខាធិការទី១នៃស្ថាប័ន Smithsonian Institution។ នៅក្នុងឆាកជីវិតរបស់គាត់ គេតែងចាត់ទុកគាត់ជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអាមេរិក​ដ៏អស្ចារ្យបំផុត បន្ទាប់ពីបេនចាមីន ហ្វ្រែងឃ្លីន (Benjamin Franklin)។ នៅពេលកំពុងធ្វើអេឡិចត្រូមេដែក ហិនរីបានរកឃើញបាតុភូតអូតូអាំងឌុចស្យុង។ គាត់ក៏បានរកឃើញ​បាតុភូតអាំងឌុចស្យុងមុយទុយអែល ដាច់ដោយឡែកពីម៉ៃឃើល ហ្វារ៉ាដេយ ប៉ុន្តែហ្វារ៉ាដេយជាអ្នកបោះផ្សាយលទ្ធផលរបស់គាត់មុន។ ស្នាដៃរបស់គាត់លើរ៉ឺឡេអេឡិចត្រូម៉ាញ៉េទិច បានក្លាយជាគ្រឹះរបស់ទូរសារអគ្គីសនីដែលក្រោយមកផលិតដោយ សាម៉ុយអែល ម៉កស៍ (Samuel Morse) និង ឆាលស៍ វៀតស្តូន (Charles Wheatstone)។

ចូសេហ្វ ហិនរី

Joseph Henry
ចូសេហ្វ ហិនរី , ឆ្នាំ១៨៧៩
កើតនៅ	ថ្ងៃ​ទី ១៧ ធ្នូ ១៧៩៧ អាល់បានី, ញូយ៉ក, អាមេរិក
មរណភាព	ថ្ងៃ​ទី ១៣ ឧសភា ១៨៧៨ (អាយុ៨០ឆ្នាំ) វ៉ាស៊ីងតុនឌីស៊ី, អាមេរិក
សញ្ជាតិ	សហរដ្ឋអាមេរិក
ស្នាដៃសំខាន់ៗ​	អាំងឌុចស្យុងអេឡិចត្រូម៉ាញ៉េទិច

ខ្នាតរបស់អាំងឌុចតង់នៅក្នុងSI គឺ ហង់រី ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះជាកិត្តិយសដល់គាត់។

ជីវប្រវត្តិ

ចូសេហ្វ ហិនរី បានចាប់កំនើតនៅថ្ងៃទី១៧ ធ្នូ ១៧៩៧ នៅ អាល់បានី(ញូយ៉ក) ទៅក្នុងគ្រួសារ​ធ្វើអន្តោរប្រវេសន៍មកពីស្កត់លែន មួយ។ ឪពុករបស់គាត់ឈ្មោះ វិល្លៀម ហិនរី(William Henry) និងម្ដាយរបស់គាត់ឈ្មោះ អាន អាឡិចសេនដឺ ហិនរី(Ann Alexander Henry)។ ឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ក្រណាស់ ហើយឪពុករបស់គាត់បានស្លាប់ចោល​តាំងពីគាត់នៅក្មេង។ ពេលនៅកុមារ ហិនរី រស់នៅជាមួយយាយរបស់គាត់នៅ ហ្គលវេយ(ញូយ៉ក)។ គាត់ចូលរៀននៅសាលាមួយដែលក្រោយមក​ដាក់ឈ្មោះជា «សាលាបឋមសិក្សាចូសេហ្វ ហិនរី» ជាកិត្តិយសដល់គាត់។ បន្ទាប់ពីសាលា គាត់ធ្វើការនៅហាងទំនិញសព្វមុខមួយកន្លែង ហើយក្រោយមកគឺនៅអាយុ១៣ឆ្នាំ គាត់បានទៅធ្វើជាកូនជាងធ្វើនាឡិកានិងជាងដែក។ ចូសេហ្វ ហិនរី ចាប់ចិត្តដំបូងជាមួយនឹងរោងមហោស្រព​រហូតដល់គាត់គិតចង់ធ្វើជាតារាសំដែងអាជីព​ទៀតផង។ គាត់ចាប់ផ្ដើមចាប់អារម្មណ៍នឹង​វិទ្យាសាស្ត្រនៅអាយុ១៦ឆ្នាំ ពេលដែលគាត់បានអានសៀវភៅ​សិក្សា​វិទ្យាសាស្ត្រមួយក្បាល​មានចំនងជើងថា Popular Lectures on Experimental Philosophy (មេរៀនពេញនិយមស្ដីពីទស្សនវិជ្ជាបែបពិសោធ)។ នៅឆ្នាំ១៨១៩ គាត់បានចូលរៀននៅ The Albany Academy ដោយមិនចាំបាច់បង់ថ្លៃចូលរៀនឡើយ។ ទោះជាបែបនេះក្ដី គាត់ត្រូវតែរកប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់ខ្លួនឯង​ដោយបង្រៀនជាឯកជន​​ ដោយសារតែគាត់ក្រពេក។ គាត់មានបំនងបន្តចូលវៀនផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រ ប៉ុន្តែនៅឆ្នា១៨២៤ គាត់ត្រូវគេចាត់អោយធ្វើជាវិស្វករជំនួយការ​ក្នុងការត្រួតពិនិត្យផ្លូវរដ្ឋ​ដែលកំពុងសាងសង់ពី Lake Erie។ ចាប់ពីពេលនោះមក គាត់បែរជាចាប់អារម្មណ៍នឹង វិស្វកម្មស៊ីវិល​ឬមេកានិចទៅវិញ។

ហិនរី​រៀនបានពូកែ រហូតដល់មានលទ្ធភាពជួយគ្រូគាត់បង្រៀនមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រជាញឹកញាប់។ នៅឆ្នាំ១៨២៦ គាត់ត្រូវបានគេតែងតាំងអោយធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យគណិតវិទ្យានិងទស្សនវិជ្ជាធម្មជាតិ​នៅ The Albany Academy។ គាត់ចាប់ផ្ដើមធ្វើការស្រាវជ្រាវ​ធំដុំតាំងពីពេលនោះមក។ ដោយសារតែចង់ដឹងពីម៉ាញ៉េទិចផែនដី គាត់បានធ្វើការពិសោធតាំងពី​ម៉ាញ៉េទិចជាទូទៅ។ គាត់ជាមនុស្សទី១ដែលបានរុំរបុំខ្សែចំលងរុំដោយអ៊ីសូឡង់ ជាប់ៗគ្នាជុំវិញរបារស្នូលដែកមួយដើម្បី​បង្កើតអេឡិចត្រូមេដែកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ។ គាត់បានបង្ហាញផងដែរថា ពេលគេផលិតអេឡិចត្រូមេដែក​ដោយប្រើអេឡិចត្រូត២​ភ្ជាប់ទៅនឹងបាត់តឺរី១ គេគួរតែរុំរបុំខ្សែចំលងយ៉ាងច្រើនស្របៗគ្នា ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ បើគេប្រើបាត់តឺរីច្រើន គេគួរតែប្រើតែរបុំវែងមួយបានហើយ។ គំនិតចុងក្រោយនេះហើយដែលជួយអោយទូរសារដំនើរការបាន។

នៅឆ្នាំ១៨៣១ គាត់បានផលិតម៉ាស៊ីនដើរដោយអេឡិចត្រូម៉ាញ៉េទិច ដែលជាបុព្វបុរសរបស់​​ម៉ូទ័រចរន្តជាប់។ នៅពេលនេះដែរគាត់បានរកឃើញលក្ខណៈរបស់អូតូអាំងឌុចស្យុង ដំនាលគ្នានឹងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអង់គ្លេស ម៉ៃឃើល ហ្វារ៉ាដេយ ដែរ។ ដោយសារហ្វារ៉ាដេយបានបោះផ្សាយលទ្ធផលនេះបានមុន ហ្វារ៉ាដេយ​ត្រូវគេទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថាបានរកឃើញបាតុភូតអូតូអាំងឌុចស្យុងនេះ។

នៅឆ្នាំ១៨៣២ ហិនរីបានចូលធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យទស្សនវិជ្ជាធម្មជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យព្រីនស្តុន។ នៅឆ្នាំ១៨៤២ ហិនរីបានរកឃើញលំយោលម៉ាញ៉េទិច​បង្កើតដោយក្រលឡៃដិន។

នៅឆ្នាំ១៨៤៨ ហិនរីបានធ្វើការជាមួយសាស្ត្រាចារ្យ ស្តេហ្វេន អាឡិចសេនដឺ (Stephen Alexander) ដើម្បីកំនត់ទំនាក់ទំនងរវាងសីតុណ្ហភាពធៀប​រវាងផ្នែកផ្សេងៗលើផ្ទៃព្រះអាទិត្យ។ ដើយប្រើថ្មពិលទែរម៉ូ ពួកគេទាំង២បានបញ្ជាក់ថាចំនុចខ្មៅលើផ្ទៃព្រះអាទិត្យ ត្រជាក់ជាងតំបន់ដែរនៅជុំវិញវា។

ក្នុងនាមជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនិងជានាយកស្ថាប័ន ​Smithsonian Institution ហិនរីតែងទទួលការមកលេងរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនិងអ្នកបង្កើតរបស់ថ្មី​ដទៃទៀត ដែលមករកដំបូន្មានពីគាត់។ ហិនរីជាមនុស្សមានការអត់ធ្មត់ ចិត្តល្អ ស្លូតបូត មានរបៀប និងកំប្លែង។ សូម្បីអ្នកបិតាទូរស័ព្ទ អេឡិចសេនដឺ ហ្គ្រាហាំ បែល (Alexander Graham Bell) ក៏បានមកសុំដំបូន្មានពីហិនរីនៅឆ្នាំ១៩៧៥ដែរ។

ផ្នូររបស់ហិនរីនៅ Oak Hill Cemetery

ហិនរីទទួលមរភាពនៅថ្ងៃទី១៣ ឧសភា ១៨៧៨ និងត្រូវបានបញ្ចុះនោះឈាបនដ្ឋានអូកហ៊ីល (Oak Hill Cemetery) ខាងជើងឈៀងខាងលិចរដ្ឋធានី វ៉ាស៊ីងតុនឌីស៊ី។

រូបសំនាករបស់ហិនរី​នៅពីក្រៅSmithsonian Institution