ប្រាសាទចារ

រូបភាពតូច ប្រាសាទនេះស្ថិតនៅភូមិចារ ប្រហែល៥គីឡូម៉ែត្រទិសពាយព្យនៃក្លោងទ្វារដីឆ្នាំងនៃរាជធានីអង្គរធំ។ តួប្រាសាទទាំងមូលដួលរលំដោយកត្តាធម្មជាតិ និងមនុស្ស។ សព្វថ្ងៃយើងឃើញមាននៅសល់តែស៊ុំទ្វារដែលមានសិលាចារឹកពីរផ្ទាំង។ សិលាចារឹកជាភាសាខ្មែរទាំងពីរផ្ទាំងនេះ គេចុះលេខ K-២៥៧។ តាមសិលាចារឹកនេះ មានចុះកាលបរិច្ឆេទឆ្នាំ៩០១ (គ.ស៩៧៩)ដែលសរសេរថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥បានបង្គាប់ដល់វ្រះគ្រូ និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បីនាក់ទៀតមានឈ្មោះវិរិន្ទ្រវរ្ម័ន វិរិន្ទ្រធិបតិវរ្ម័ន និងមហិធរវរ្ម័ន ឲ្យមានសន្តានចិត្តផ្ដល់ដីដល់ព្រះអង្គម្ចាស់៤អង្គ ដើម្បីបង្កើតភូមិ និងដម្កល់រូបព្រះ។ លោក ហ្ស៊ស ដែស យល់ថាព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងបួនអង្គមានជាប់ខ្សែស្រឡាយទៅនឹងព្រះបាទឧទយាទិត្យវរ្ម័នទី១ ដែលគ្រោងរាជ្យនៅគ.ស១០០១ ដែលមាននិយាយនៅសិលាចារឹកប្រាសាទខ្នារលេខK-៣៥៦។ ខាងក្រោមនេះជាអត្ថន័យសំខាន់ៗរបស់សិលាចារឹក៖

១- នាមហាសករាជឆ្នាំ៩០១ ត្រូវនឹងគ្រិស្ដសករាជឆ្នាំ៩៧៩ ថ្ងៃអាទិត្យ ទី៥កើត ខែជេស្ឋ មានព្រះរាជបញ្ជារបស់ព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៥ បានត្រាស់ដល់កំស្ដែងព្រះគ្រូ និងមន្ត្រីសែស្រឡាយរាជវង្ស៣នាក់ គឺកំស្ដែងស្រីវីរេន្ទ្រវម៌្ម កំស្ដែងវី-រេន្ទ្រាធិបតីវម៌្ម កំស្ដែងស្រីមហីធរវម៌្ម ឱ្យទៅប្រទានដីនៅឯស្ទឹងដល់មន្ត្រី៤នាក់ ដើម្បីចាត់ចែងបង្កើតជាស្រុក តម្កល់ព្រះ និងឱ្យក្រុមគ្រួសារអ្នកទាំងនោះរស់នៅ។

២- ព្រះដែលតម្កល់មានដូចជា ព្រះសិវលិង្គ ព្រះបរមេសូរ ព្រះភគវតីចំនួន២ ដាក់អាស្រ័យផលរួមជាមួយនឹងប្រាសាទព្រះគម្ដែងជគតស្រីភទ្រេសូរ ក្នុងសហ-គមន៍ប្រាសាទលិង្គបុរ ត្រូវនឹងតំបន់កោះកេរសព្វថ្ងៃ។ ចំណែកឯប្រាសាទព្រះនារា-យណ៍ ត្រូវដាក់រួមអាស្រ័យផលជាមួយប្រាសាទព្រះគម្ដែងអញស្រីចាម្បេសូរ។ រូបប្រតិមាព្រះដែលសាងតម្កល់នោះ មានព្រះបរមេសូរ(ឥសូរ) និងព្រះភគវតី(ឧមា) ឆ្លាក់ក្នុងទម្រង់រូបរាងមុខមាត់របស់មនុស្ស គឺព្រះបរមេសូរ មានមុខមាត់ជាកំស្ដែងស្រីរាជបតីវម៌្ម ព្រះភគវតី១មានមុខមាត់ជាតាញគម្ដែងអញ ព្រះភគវតីមួយទៀតមានមុខមាត់ជាតេងដូន ដែលជាជីដូនរបស់កំស្ដែងអញស្រីនរបតីវីរវម៌្ម និងម្រតាញខ្លោញស្រីជយាយុធវម៌្ម។ អ្នកទាំងនោះ សុទ្ធតែជាអ្នកជាប់សែស្រឡាយរាជវង្ស។ ទំនៀមបែបនេះ យើងសង្កេតឃើញមានតាំងពីបុរាណ រហូតមកដល់សម័យទំនើប ដូចជាព្រះបាទនរោត្តមត្រាស់បង្គាប់ឱ្យសាងព្រះពុទ្ធស្រីអារ្យមៃត្រីមួយអង្គ យកលំនាំតាមកម្ពស់កម្ពរបស់ទ្រង់។ ដូចគ្នាដែរ គំនូរនៅតាមវត្តមួយចំនួនក៏មានគូរគំនូរព្រះបាទបរមរតនៈកោដ្ឋ នៅក្នុងសាច់រឿងពុទ្ធប្រវត្តិផងដែរ។ នេះជារបៀបមួយ ដែលភ្ជាប់ខ្លួនមនុស្សទៅនឹងទេព។

៣- សេចក្ដីចុងក្រោយ គឺជាការកំណត់ពីព្រំដីដែលត្រូវថ្វាយទៅប្រាសាទទាំងនោះ ដោយមានបញ្ជាក់អំពីប្រភពដែលទទួលបានដីនោះ ដូចជាបានមកដោយព្រះរាជប្រទាន ការដោះដូរ និងការជាវជាដើម។