ប្រីដី ព្នមយង្ស៍
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ប្រីដី ព្នមយង្ស៍ ឬ ព្រីឌី ផាណមយ៉ុង ( ថៃ: ปรีดี พนมยงค์ ត្រូវបញ្ចេញសំឡេង [prīː.dīː pʰā.nōm.jōŋ] ; ថ្ងៃទី១១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩០០ ដល់ថ្ងៃទី២ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៨៣) ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរដោយងារដ៏ថ្លៃថ្នូរបស់គាត់ ហ្លួងប្រដិស្ឋម្នូធ៌ម ឬ លួងប្រៈឌីតម៉ានូថាំម ( ថៃ: หลวงประดิษฐ์มนูธรรม ) គឺជាអ្នកនយោបាយថៃ និងជាសាស្រ្តាចារ្យ។ [២] :13ក្នុងនាមជាអ្នករាជានុសិទ្ធិថៃ នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេសថៃ លោកក៏កាន់តំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីច្រើនមុខផងដែរ។ លោកជាមេដឹកនាំបក្សស៊ីវិលរបស់គណៈរាស្ត្រ ស្ថាបនិកសាកលវិទ្យាល័យសីលធម៌ និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និង ធនាគារនៃប្រទេសថៃ ។
 | អត្ថបទនេះ ត្រូវការការដកស្រង់ ឬ ឯកសារយោងបន្ថែមសម្រាប់ការផ្ទៀងផ្ទាត់ (November 2018) |
កើតក្នុងគ្រួសារកសិករនៅខេត្តអយុធ្យា លោកនៅតែទទួលបានការអប់រំល្អ គាត់បានក្លាយជាមេធាវីវ័យក្មេងបំផុតរបស់ជាតិនៅឆ្នាំ១៩១៩ នៅអាយុ ១៩ ឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ១៩២០ លោកបានទទួលអាហារូបករណ៍ទៅសិក្សានៅប្រទេសបារាំង ជាកន្លែងដែលគាត់បានបញ្ចប់ការសិក្សាពី សាកលវិទ្យាល័យខែន ជាមួយនឹងសញ្ញាប័ត្រអនុបណ្ឌិត និងបានបញ្ចប់ថ្នាក់បណ្ឌិតរបស់លោកពី សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស នៅឆ្នាំ១៩២៧ ។ ក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ លោកបានសហការបង្កើតខាណារ៉ាចសាដុន ជាមួយនឹងនិស្សិតសៀមនៅបរទេសដែលមានចិត្តដូចគ្នា។ ក្រោយត្រឡប់ទៅប្រទេសថៃវិញ នៅតែហៅថាសៀមនៅពេលនោះ លោកធ្វើការជាចៅក្រម លេខាធិការដ្ឋានតុលាការ និងសាស្ត្រាចារ្យ។ បន្ទាប់ពី បដិវត្តន៍សៀមឆ្នាំ១៩៣២ លោកបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញពីរនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូងរបស់ប្រទេស និងស្នើផែនការសេដ្ឋកិច្ចសង្គមនិយម។ ផែនការរបស់លោកគឺមិនល្អ ហើយប្រីដីបានចូលទៅក្នុងរយៈពេលខ្លីនៃការនិរទេសនយោបាយ។ នៅពេលត្រឡប់មកវិញ លោកបានកាន់តំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីជាច្រើនក្នុងរដ្ឋាភិបាលរបស់គណៈរាស្រ្ត ។ ការចូលរួមចំណែកសំខាន់ៗរបស់គាត់រួមមានការធ្វើទំនើបកម្មក្រមច្បាប់ថៃ មូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់របស់ប្រទេសថៃ ការចរចាលុបចោលសន្ធិសញ្ញាមិនស្មើភាព ជាមួយលោកខាងលិច និងកំណែទម្រង់ពន្ធ។
ប្រីដីបានបង្វែរចេញពី ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម បន្ទាប់ពីទំនោរជាក់ស្តែងសម្រាប់របបផ្តាច់ការក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៣០ ដែលជាការចាប់ផ្ដើមនៃការប្រកួតប្រជែងដ៏យូររវាងមេដឹកនាំទាំងពីរ ខាណារ៉ាចសាដុន ហើយប្រីដីបានឡើងរាជានុសិទ្ធិក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៥ ដែលជាតំណែងគ្មានអំណាចនៅពេលនោះ។ មិនយូរប៉ុន្មាន លោកបានក្លាយជាអ្នកដឹកនាំចលនាថៃសេរីក្នុងស្រុក ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ការផ្លាស់ប្តូររបស់លោកដើម្បីធ្វើឱ្យមានភាពស្របច្បាប់នៃការប្រកាសសង្រ្គាមប្រឆាំងនឹងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម បានបង្ហាញផ្លែផ្កាហើយបន្ទាប់ពីសង្រ្គាមហើយស្តេចបានគិតពីគាត់ជារដ្ឋបុរសជាន់ខ្ពស់។ លោកបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយរយៈពេលខ្លីក្នុងឆ្នាំ១៩៤៦ ប៉ុន្តែគូប្រជែងនយោបាយរបស់គាត់បានលាបពណ៌គាត់ថាជាមេក្លោងនៅពីក្រោយការសោយទិវង្គតដ៏អាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះមហាក្សត្រអានន្ទមហិតល ហើយរដ្ឋប្រហារនៅឆ្នាំ១៩៤៧ បានធ្វើឱ្យលោកបាត់បង់អំណាចនយោបាយរបស់លោក។ ការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនៅឆ្នាំ១៩៤៩ បានបរាជ័យ ហើយប្រីដី បានចំណាយពេលនៅសល់នៃជីវិតរបស់គាត់រស់នៅក្នុងនិរទេស។ លោកបានស្លាប់នៅទីក្រុងប៉ារីសក្នុងឆ្នាំ១៩៨៣ ហើយធាតុរបស់លោកត្រូវបាននាំយកទៅប្រទេសថៃវិញបីឆ្នាំក្រោយមក។
រូបភាពរបស់លោកមានរាប់ចាប់តាំងពីអ្នកប្រជាធិបតេយ្យប្រឆាំងរាជានិយមរហូតដល់របបសាធារណរដ្ឋ។ ការដាក់ឈ្មោះលោក ប្រីដី ថាជាកុម្មុយនិស្ត និងជាមេក្លោងនៃការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះបាទអានន្ទមហិតល ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាហេតុផលនយោបាយ [៣] ដែលគូបដិបក្ខរបស់ទ្រង់នៅតែបន្តប្រើប្រាស់សូម្បីតែបន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះអង្គក៏ដោយ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោក ប្រីដី បានឈ្នះរាល់បណ្តឹង ប្រមាថ ក្នុងប្រទេសថៃ ដែលបានប្តឹងអ្នកដែលផ្សព្វផ្សាយទស្សនៈបែបនេះ។ [៤] គាត់បានក្លាយជានិមិត្តរូបនៃការតស៊ូប្រឆាំងនឹងរបបផ្តាច់ការយោធា ក៏ដូចជានិមិត្តសញ្ញានៃលទ្ធិសេរីនិយម និងសកលវិទ្យាល័យធម្មសាស្ត្រ ។ ខួបមួយរយឆ្នាំនៃកំណើតរបស់លោកត្រូវបានប្រារព្ធឡើងដោយ អង្គការយូណេស្កូ ក្នុងឆ្នាំ២០០០។ [៥]
Remove ads
ឯកសារយោង
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads