ប្រីដី ព្នមយង្ស៍

ប្រីដី ព្នមយង្ស៍ ឬ ព្រីឌី ផាណមយ៉ុង ( ថៃ: ปรีดี พนมยงค์ ត្រូវបញ្ចេញសំឡេង [prīː.dīː pʰā.nōm.jōŋ] ; ថ្ងៃទី១១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩០០ ដល់ថ្ងៃទី២ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៨៣) ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរដោយងារដ៏ថ្លៃថ្នូរបស់គាត់ ហ្លួងប្រដិស្ឋម្នូធ៌ម ឬ លួងប្រៈឌីតម៉ានូថាំម ( ថៃ: หลวงประดิษฐ์มนูธรรม ) គឺជាអ្នកនយោបាយថៃ និងជាសាស្រ្តាចារ្យ។ ^{[២] :13}ក្នុង​នាម​ជាអ្នករាជានុសិទ្ធិថៃ នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី និង​ជារដ្ឋមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់​ប្រទេស​ថៃ លោក​ក៏​កាន់​តំណែង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ច្រើន​មុខ​ផង​ដែរ។ លោក​ជា​មេដឹកនាំ​បក្ស​ស៊ីវិល​របស់គណៈរាស្ត្រ ស្ថាបនិកសាកលវិទ្យាល័យសីលធម៌ និង​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ និង ​ធនាគារ​នៃ​ប្រទេស​ថៃ ។

ប្រីដី ព្នមយង្ស៍ NR PChW MPCh MWM GCMG KmstkVO
ปรีดี พนมยงค์
ប្រីដីនៅឆ្នាំ១៩៤៥
ទី៧ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ
ក្នុងការិយាល័យ ២៤ មិនា ១៩៤៦ – ២០ ធ្នូ ១៩៣៨
ព្រះមហាក្សត្រ	អានន្ទមហិតល ភូមិពលអតុល្យតេជ
មុន	ឃួង អភ័យវង្ស
បន្ទាប់	Thawan Thamrongnawasawat
រាជានុសិទ្ធិនៃថៃ
ក្នុងការិយាល័យ 16 December 1941 – 5 December 1945
ព្រះមហាក្សត្រ	អានន្ទមហិតល
នាយករដ្ឋមន្ត្រី	Plaek Phibunsongkhram Khuang Aphaiwong Thawi Bunyaket Seni Pramoj
ព័ត៌មានលម្អិតផ្ទាល់ខ្លួន
កើត	(1900-05-11)11 ឧសភា 1900 Ayutthaya, Siam
ស្លាប់	2 ឧសភា 1983(1983-05-02) (អាយុ 82 ឆ្នាំ) Paris, France
សញ្ជាតិ	Thai
គណបក្ស​នយោបាយ	Khana Ratsadon
ទំនាក់ទំនងនយោបាយ ផ្សេងទៀត	Free Thai Movement
ពន្ធភាព	Poonsuk Banomyong
កូន	6
សាលាមាតា	University of Paris (Ph.D) Thai Royal College of Law[១]
ហត្ថលេខា

កើតក្នុងគ្រួសារកសិករនៅខេត្តអយុធ្យា លោកនៅតែទទួលបានការអប់រំល្អ គាត់បានក្លាយជាមេធាវីវ័យក្មេងបំផុតរបស់ជាតិនៅឆ្នាំ១៩១៩ នៅអាយុ ១៩ ឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ១៩២០ លោកបានទទួលអាហារូបករណ៍ទៅសិក្សានៅប្រទេសបារាំង ជាកន្លែងដែលគាត់បានបញ្ចប់ការសិក្សាពី សាកលវិទ្យាល័យខែន ជាមួយនឹងសញ្ញាប័ត្រអនុបណ្ឌិត និងបានបញ្ចប់ថ្នាក់បណ្ឌិតរបស់លោកពី សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស នៅឆ្នាំ១៩២៧ ។ ក្នុង​ឆ្នាំ​ដដែល​នោះ លោកបានសហការបង្កើតខាណារ៉ាចសាដុន ជាមួយ​នឹង​និស្សិត​សៀម​នៅ​បរទេស​ដែល​មាន​ចិត្ត​ដូច​គ្នា។ ក្រោយ​ត្រឡប់​ទៅ​ប្រទេស​ថៃ​វិញ នៅ​តែ​ហៅ​ថា​សៀម​នៅ​ពេល​នោះ លោក​ធ្វើ​ការ​ជា​ចៅក្រម លេខាធិការដ្ឋាន​តុលាការ និង​សាស្ត្រាចារ្យ។ បន្ទាប់ពី បដិវត្តន៍សៀមឆ្នាំ១៩៣២ លោកបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញពីរនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូងរបស់ប្រទេស និងស្នើផែនការសេដ្ឋកិច្ចសង្គមនិយម។ ផែនការរបស់លោកគឺមិនល្អ ហើយប្រីដីបានចូលទៅក្នុងរយៈពេលខ្លីនៃការនិរទេសនយោបាយ។ នៅ​ពេល​ត្រឡប់​មក​វិញ លោក​បាន​កាន់​តំណែង​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ជា​ច្រើន​ក្នុង​រដ្ឋាភិបាល​របស់គណៈរាស្រ្ត ។ ការចូលរួមចំណែកសំខាន់ៗរបស់គាត់រួមមានការធ្វើទំនើបកម្មក្រមច្បាប់ថៃ មូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់របស់ប្រទេសថៃ ការចរចាលុបចោលសន្ធិសញ្ញាមិនស្មើភាព ជាមួយលោកខាងលិច និងកំណែទម្រង់ពន្ធ។

ប្រីដីបានបង្វែរចេញពី ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម បន្ទាប់ពីទំនោរជាក់ស្តែងសម្រាប់របបផ្តាច់ការក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៣០ ដែលជាការចាប់ផ្ដើមនៃការប្រកួតប្រជែងដ៏យូររវាងមេដឹកនាំទាំងពីរ ខាណារ៉ាចសាដុន ហើយប្រីដីបានឡើងរាជានុសិទ្ធិក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៥ ដែលជាតំណែងគ្មានអំណាចនៅពេលនោះ។ មិនយូរប៉ុន្មាន លោកបានក្លាយជាអ្នកដឹកនាំចលនាថៃសេរីក្នុងស្រុក ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ការផ្លាស់ប្តូររបស់លោកដើម្បីធ្វើឱ្យមានភាពស្របច្បាប់នៃការប្រកាសសង្រ្គាមប្រឆាំងនឹងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម បានបង្ហាញផ្លែផ្កាហើយបន្ទាប់ពីសង្រ្គាមហើយស្តេចបានគិតពីគាត់ជារដ្ឋបុរសជាន់ខ្ពស់។ លោកបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយរយៈពេលខ្លីក្នុងឆ្នាំ១៩៤៦ ប៉ុន្តែគូប្រជែងនយោបាយរបស់គាត់បានលាបពណ៌គាត់ថាជាមេក្លោងនៅពីក្រោយការសោយទិវង្គតដ៏អាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះមហាក្សត្រអានន្ទមហិតល ហើយរដ្ឋប្រហារនៅឆ្នាំ១៩៤៧ បានធ្វើឱ្យលោកបាត់បង់អំណាចនយោបាយរបស់លោក។ ការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនៅឆ្នាំ១៩៤៩ បានបរាជ័យ ហើយប្រីដី បានចំណាយពេលនៅសល់នៃជីវិតរបស់គាត់រស់នៅក្នុងនិរទេស។ លោកបានស្លាប់នៅទីក្រុងប៉ារីសក្នុងឆ្នាំ១៩៨៣ ហើយធាតុរបស់លោកត្រូវបាននាំយកទៅប្រទេសថៃវិញបីឆ្នាំក្រោយមក។

រូបភាពរបស់លោកមានរាប់ចាប់តាំងពីអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ​ប្រឆាំង​រាជា​និយម​រហូត​ដល់​របប​សាធារណរដ្ឋ។ ការដាក់ឈ្មោះលោក ប្រីដី ថាជាកុម្មុយនិស្ត និងជាមេក្លោងនៃការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះបាទអានន្ទមហិតល ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាហេតុផលនយោបាយ ^[៣] ដែលគូបដិបក្ខរបស់ទ្រង់នៅតែបន្តប្រើប្រាស់សូម្បីតែបន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះអង្គក៏ដោយ។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា លោក ប្រីដី បាន​ឈ្នះ​រាល់​បណ្តឹង ​ប្រមាថ ​ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ ដែល​បាន​ប្តឹង​អ្នក​ដែល​ផ្សព្វផ្សាយ​ទស្សនៈ​បែប​នេះ។ ^[៤] គាត់បានក្លាយជានិមិត្តរូបនៃការតស៊ូប្រឆាំងនឹងរបបផ្តាច់ការយោធា ក៏ដូចជានិមិត្តសញ្ញានៃលទ្ធិសេរីនិយម និងសកលវិទ្យាល័យធម្មសាស្ត្រ ។ ខួបមួយរយឆ្នាំនៃកំណើតរបស់លោកត្រូវបានប្រារព្ធឡើងដោយ អង្គការយូណេស្កូ ក្នុងឆ្នាំ២០០០។ ^[៥]