ប្រព្រឹត្តិ

--ព្រឹត សំ.; បា. ( ន. ) (ប្រវ្ឫត្តិ; បវត្តិ) ការធ្វើតាម, ការកាន់វត្តប្រតិបត្តិ; ដំណឹង; ហេតុ, ដើមហេតុ; រឿងរ៉ាវ; ពង្សាវតារ : ការប្រព្រឹត្តិ, សេចក្ដីប្រព្រឹត្តិ ។ ប្រព្រឹត្ត នេះជានាមសព្ទចេញពីកិរិយាសព្ទថា ប្រព្រឹត្ត ដោយផ្សំជាមួយនឹង តិ-បច្ច័យ តម្រួតគ្នាជា ត្តិ (ជា ប្រព្រឹត្តិ) មានលក្ខណាការដូចជា បញ្ញត្ត កិ., បញ្ញត្តិ ន. នោះដែរ : រាជរដ្ឋាភិបាលបញ្ញត្តហើយថា...; មានបញ្ញត្តិរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលថា...; មិនមានបង្គាប់ឲ្យប្រើពាក្យ ការ, ក្ដី, ដំណើរ, សេចក្ដី ផ្សំជាមួយផងជា សេចក្ដីបញ្ញត្តិ ទេ ពីព្រោះ បញ្ញត្តិ ជានាមសព្ទចេញពីកិរិយាសព្ទថា បញ្ញត្ត (ឲ្យជានាមសព្ទថា បញ្ញត្តិ ស្រេចទៅហើយ); គួរតែប្រើ ប្រព្រឹត្តិ នេះឲ្យដូច បញ្ញត្តិ នោះដែរ គឺប្រើថា : អ្នកនុះមានប្រព្រឹត្តិត្រឹមត្រូវណាស់, ប្រព្រឹត្តិរបស់គេជាទិដ្ឋានុគតិ គួរអ្នកផងយកតម្រាប់តាម; កុំប្រើថា ការប្រព្រឹត្តិ, ក្ដីប្រព្រឹត្តិ, ដំណើរប្រព្រឹត្តិ, សេចក្ដីប្រព្រឹត្តិ ដូច្នេះឡើយ, ប៉ុន្តែដោយមានទម្លាប់ប្រើផ្សំជាមួយនឹង ការ, ក្ដី, ដំណើរ, សេចក្ដី ផងដូច្នេះយូរណាស់មកហើយ, ទោះបីខុសពីបែបវេយ្យាករណ៍ខ្មែរយ៉ាងនេះក៏ដោយ អ្នកអក្សរសាស្រ្តក៏គួរពិចារណាឲ្យហ្មត់ចត់ល្អិតល្អចុះ ។ តាមបែបវេយ្យាករណ៍ថា បើត្រូវការបង្វែរកិរិយាសព្ទខ្លះឲ្យជានាមសព្ទ ដោយប្រើពាក្យ ការ, ក្ដី, ដំណើរ, សេចក្ដី មកផ្សំផងនោះ គួរផ្សំជាមួយនឹង កិ. ថា ប្រព្រឹត្ត ជា ការប្រព្រឹត្ត, ក្ដីប្រព្រឹត្ត, ដំណើរប្រព្រឹត្ត, សេចក្ដីប្រព្រឹត្ត ដូច្នេះវិញ ដូចជា ចំណង់, ចំណេះ, បំណង, អំណរ ដែលគេត្រូវការប្រើក្នុងកាព្យថា សេចក្ដីចង់, ការចេះ, ក្ដីប៉ង, សេចក្ដីអរ... ដូច្នោះដែរ ។ល។ (ម. ព. បវត្តិ, ប្រវត្តិ និង សេចក្ដី ទៀតផង) ។ ប្រព្រឹត្តការណ៍ ឬ ប្រព្រឹត្តិហេតុ; ប្រព្រឹត្តកាល; ប្រព្រឹត្តិសាស្ត្រ ដូចគ្នានឹង បវត្តិការណ៍ ឬ បវត្តិហេតុ; បវត្តិកាល; បវត្តិសាស្ត្រ ដែរ (ម. ព. ទាំងនេះ ទៀតផង) ។