Мариму
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Мариму (мариöн да роч. Марий Эл) – мари отирлӧн горт му, асъюралан республика, Роч Федерация видзантор, пырӧ Волгадор федерал кытшӧ.
Канкарыс – Ёшкар.
Remove ads
Ним
Мариму шусьö сідз мари отир сьöрті, кöда татöн важысянь олöм и кöда понда татöн вöлі лöсьöтöм автономия.
Статус
Республика Мариму — Роч Федерация видзантор.
География
Мариму куйлӧ Асыввыв-Европа волькытін асыввыв торын.
Ордча муэз: ойвылын да асыввылын — Киров лапӧв, лунвыв-асыввылын — Тотарму, лунвыв-рытвылын — Чувашму, рытвылын — Макарья лапӧв.
Республика куйлӧ Волга шӧр визывтӧмын. Республика ыджытжык торнас куйлӧ Волга шульга вадӧрын. Ю везыс тэчӧм 19 бассейнісь. Быдсӧн республикаын 10 км-ся кузьжык 179 ю. Юэз котӧртӧны унажыксӧ вӧрӧттяс да вердчӧны быднёжа (ныись 50 % — сылӧм ваэзӧн). Ювезлӧн шӧрӧт тшӧкыта 0,47 км2, медучӧт — 0, 36 км2 Ветлуга ю бассейнын, а медыджыт — 0,85 км2 Учӧт Юнга ю бассейнын. Быдӧс юэз (Илеть-ся) бура йысялӧны. Ваыс ыждывлӧ медбура апрель мӧд джынын, ваыс содӧ 2 до 5,5 м-ӧдз. Ямӧны юэз — май помӧдз, мукӧдкоста юнь пондӧтчанын[1].
Шульга вадӧрись рытвыв торын паськалӧ нюрья Мари лыжмытін. Рытвылас Волгаӧ усьӧ гырись вож — Ветлуга. Лажмытінся асыввылынжык котӧртӧны Волгалӧн шульга вожжез, кӧдна пондӧтчӧны Ятка мыссэз лунвыв покаттэзын: Учӧт Кокшага вожжезӧн Учӧт Кундыш да Ыджыт Ошла, Ыджыт Кокшага вожнас Ыджыт Кундыш, Рутка. Ны оллезын уна вӧртыэз.
Муввывторлӧн асыввыв тор куйлӧ Ятка мыссэз гӧгӧр (275 м вылынаӧдз), татӧн пантасьлӧны рельефлӧн карстчужӧма формаэз, вевдӧрыс кырӧтӧм юэзӧн да кырассэзӧн. Ны коласісь Яткаӧ усьӧны: Немда вожжезӧн Лаж, Толмань, Шукшан дмд, Буй, Уржумка; Волгалӧн шульга вож Илеть вожжезӧн Шора, Ировка да Юшут.
Волга веськыт вадӧрын республика 14 кундеммезісь куйлӧ токӧ ӧтік — Курыкмари, кӧда босьтӧ Волгадор вылынінлісь ойвыв тор. Татӧн Волгаӧ усьӧны Сура, Сумка, Юнга, Учӧт Юнга, Сундырь.
Волга вылын лӧсьӧтӧмӧсь Шубашкар вавидзан да Куйбышев вавидзан.
Колана шедтассэз
Ресурссэз: торф, сёй, строитчан из, известняккез, стеклоа да силиката лыаэз, минерал ваэз.
Климат
Климат шӧркодя континентвывся: кузь кӧдзыт тӧв, шоныт гожум. Шӧрӧт шонтӧгыс гожумнас +18…+20 °C. Меджар погоддя — юль шӧрын. Руыс шоналӧ +24…+28 °C-ӧдз. Арнас погоддя кӧдзыт да мускыт, пыржык вына лэчыт тӧӧввезӧн да зэррезӧн. Нечшоча одз кынтывлӧ да пуксьывлӧ лым. Нояб — медтӧла тӧлісь. Тӧвся кад, унажыксӧ, пондӧтчӧ нояб коста. Шӧрӧт шонтӧгыс тӧвнас −18… −19 °C. медкӧдзыт тӧлысь — январ. Республикаын ӧддьӧн лӧсьыт тӧвся спорт понда: татӧн ысласьӧны лямпаэзӧн, конёккезӧн. Тулыс пыржык ыркыт да кӧс.
Быдмӧт да пода олан
Мариму куйлӧ тагадорись зонаын. Мусиннэс унажыксӧ ежаа-шаргунаӧсь, нюрвывсяӧсь, вӧрись рудӧсь. Сора вӧррез (пожум, ньывпу, кӧз, кыдз) вевттьӧны мувывторсис 50 %-ся унажык (нія унажыксӧ рытвыв да шӧрӧт районнэзын. Юэз пӧлӧн — тыпуа-нинпуа вӧррез. Вӧрын олӧны кӧин, ош, руч, вӧрмӧс, вӧркань, мой, мукань да кин да. Эм ягись да ваись пӧтка.
Маримуын эм национал парк Марий Чодра, заповедник Кугу Кокшага.
Remove ads
История
Янсалом
Республика Мариму веськӧтлӧм могись янсӧтӧм сiдз: куим каркытш да 14 муниципал кундем.
Remove ads
Оланiннэз
Оланiннэз, кытӧн олӧны 3 сюрс мортся унажык (2010 вося гижӧтӧм дырни) (14 октября 2010 года)[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|

Remove ads
Отир
Ёшкарын да Юлсерын, а сэсся кынымкӧ посадын Ёшкар гӧгӧр да республика рытвылын олӧны унажыксӧ рочччез. Посадын олӧны унажыксӧ мариэз, Курыкмари кундемын — курыкмариэз, кӧдна невна неӧткодьӧсь олык мариэзкӧт. Провой кундемын эм кынымкӧ чуваш посад.
Мыччалӧмась чужанвужжез 1000 мортся унажык
Remove ads
Веськöтлан
2000' восянь республикаын юралӧ Леонид Маркелов.
Отир нимсянь баитан орган — Кугыжаныш Погын (каналан ӧксян). Медбӧрьяись Кугыжаныш Погынӧ бӧрйисьлӧмась 2009' октяб 11' лунӧ.
Кöзяйство да быт
Культура
Лыддьöтан
Ыстöттэз
Ыстісяннэз
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads