Якутму
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Яку́тму нето Саха́му (сах. Саха сирэ, рочӧнжык Яку́тия) – якут отирлӧн горт му, асъюралан республика, Роч Федерация видзантор, пырӧ Ылісь Асыввыв федерал кытшӧ.

Канкарыс – Якутск.
Якутму – Рочмуын ыжда сьӧрті медыджыт регион. Татӧн тыр ресурссэз экономика зорӧтӧм понда.
Асъюралӧм якуттэзлӧн аркмис 1922' годӧ апрель 27' лунӧ.
Remove ads
География
Куйланін
Якут республикаыс 3103,2 сюрс км² ыжда. Сія куйлӧ ойвыв-асыввыв Сибирын. Канмуыс межаасьӧ Чукотка кытшкӧт да Магадан лапӧвкӧт асыввылын, Хабаров ладоркӧт лунвыв-асыввылын, Амур лапӧвкӧт да Байкалсай ладоркӧт лунвылын, Иркут лапӧвкӧт лунвыв-рытвылын да Краснояр ладоркӧт рытвылын. Ойвылас республика паськыта петӧ океан дорӧ. Асчужӧм дорресӧ татӧн аркмӧтӧны Лӧпта саридз да Асыввыв Сибир саридз. Быдсӧн вадӧр визьыс матӧ 4,5 сюрс км кузя.
Мувывторсис 2/5-ся унажык куйлӧ ойвыв полюс кытш сайын. Параллель пӧлӧн Якутму нюжалӧ 2500 км кузя, меридиан пӧлӧн 2000 км кузя.
Медрытвывся чутсӧ адззам Краснояр ладор бердын (105° а.к.), медасыввывсясӧ — Чукотка кытш бердын (165° а.к.). Лунвылас меддорись чут куйлӧ Стан мусюр вылын (55°30' о.п.), Амур лапӧв бердын, а меддорись чутыс ойвылас — Нордвик нӧрыс йылын (74° о.п.), а лыддьыны кӧ и діэсӧ, сэк Генриетта ді вылын (77°о.п.).
Мувевдӧр
Мувевдӧрыс республикаас 2/3 тор – керӧссэз да джуджытіннэз, 1/3 – лажымытіннэз. Медвылын чутсӧ – Победа керӧс (3147 нето 3003 м вылына), адззӧмась Черскӧй мусюр вылын. Мукӧдыс бӧра шуӧны, Мус Хая керӧс пӧ сысся вылынжык (сія сулалӧ Сунтар Хаята мусюр вылын да лэбӧ 2959 нето 3011 м вылына). Якутмуын нюжалӧ сідзжӧ Янайыв мусюр.
Канму рытвылын сулалӧ ыджытся ыжыт джуджытін – Сибир шӧрисьыс.
Лажмытіннэзісь медпаськытӧсь Медшӧр Якут лажмытін, Колыма лажмытін да асыввыв тор Ойвыв Сибир лажмытінсис.
Ваэз
Якутмуын 700 сюрсся унажык ю да 800 сюрсся унажык ты. Юэслӧн ӧтласа кузяныс 2 млн км мымда. Вермана гидроэнергоресурссэс 700 млрд кВт. Медкузь юэз:
- Лена — 4400 км
- Вилюй — 2650 км
- Оленёк — 2292 км
- Алдан — 2273 км
- Колыма — 2129 км
- Индигирка —1726 км
- Олёкма — 1436 км
- Анабар — 939 км
- Яна — 872 км
Медпаськыт тыэз — Бустах, Лабынкыр дмд.
Климат
Колана шедтассэз
Вӧр-ва дорьяніннэз
Remove ads
История
Отир
Чужанвуж сьӧрті тэчас
1939—2002 воэзӧ отирӧс гижӧтикӧ тӧдісӧ, кин да кин оліс Якутмуын:
Янсалӧм
Муниципал районнэз
Кар кытшшез
Оланіннэз
Ыстісяннэз
Ӧшмӧссэз
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads