Хачыпсы

43.016667, 41.05

Хачыпсы Республика

Аҧсны Аҳәынҭқарра

Гимн	Аиааира («Хорлам»)

Административ билги

Оноу формасы	Президент-парламент республика
Президент Вице-президент Биринчи-министр	Рауль Хаджимба Виталий Габния Беслан Бутба
Тил(лер)и	хачыпсы, орус
Ара шахары	Согъум[1]

География билги

Уллу шахар(лар)ы	Согъум[2], Гагра, Гудаута
Бютеу территориясы	8665 км² км2 (дунияда 163-чю)
Сууну юсю	аз %
Сагъат бёлгеси	+4

Тарих билги

Эркинлиги	26 ноябрь 1994 джылда[3] (Гюрджюден)
Къуралгъаны	VIII ёмюр: Хачыпсы патчахлыкъ 1491 джыл: Хачыпсы бийлик 4 март 1921 джыл: Хачыпсы ССР

Демография билги

Бютеу халкъы (2011)	240 705[4] адам (дунияда -)
Къалынлыгъы	40 адам/км2

Экономика билги

БИП (номинал) (2009)	$ 494,006 млн (-)
БИП (ном.) адам башына	$ 2286
Валютасы	сом[5] (RUB, код 643)

Башха билги

Домен(лер)и	джокъду
Телефон коду	+7 840 эм +7 940[6][7]

тюрлендириу

    «Абхазия» соруу да бу бетге келтиреди; башха магъаналарына да къарагъыз: Абхазия (магъаналары).

Хачыпсы^[8] (хач. Аҧсны [Апсны́], гюрдж. აფხაზეთი [Апхазе́ти]) — Тау Артыны кюнбатыш кесегинде, Къара тенгизни къыбыла-кюнчыгъыш джагъасында орналгъан регионду. Хачыпсы властланы юрисдикциясына кёре — Хачыпсы Республика (хач. Аҧсны Аҳәынҭқарра), Гюрджюню юрисдикциясына кёре — Хачыпсы Автоном Республика (гюрдж. აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა). Алгъада — Хачыпсы Социалист Совет Республика эм Хачыпсы Автоном Совет Социалист Республика (Гюрджю ССР-ге кирген) болгъанды.

Гюрджюню Конституциясына кёре Гюрджюню бир бёлюмюдю. Алай а 1992—1993 джыллада баргъан къазауатдан сора Хачыпсыны Гюрджю властла контролда тутмайдыла.

Хачыпсыны бойсунмаулугъун Россия Федерация (26 август 2008), Никарагуа (5 сентябрь 2008), Венесуэла (10 сентябрь 2009), Науру, Къыбыла Тегей эмда Преднестровье таныгъанды.

Географиясы

Хачыпсыны физика картасы

Хачыпсы, Тау Артыны шимал-кюнбатыш кесегинде, Псоу бла Ингури сууланы орталарында орналыбды. Шималда Россия бла, кюнчыгъышда уа Гюрджю бла чеклери барды, къыбыла-кюнбатышда Къара тенгизде джагъасы барды (узунлугъу — 210 км-ден кёб).

Халкъы

Хачыпсыда 240,7 минг чакълы бир адам джашайды. Аладан кёбюсю (51,5 %) шахарлада. Ара шахары эмда эм уллу шахары — Согъумду (43,7 минг адам).

Уллу шахарлары

• Согъум
• Гагра
• Гудаута
• Джангы Афон

Миллетлери

Джыл	Гюрджюлюле	Хачыпсылыла	Оруслула	Эрменлиле	Греклиле	Бютеу
1926	36.3% (67,494)	30.1% (55,918)	6.7% (12,553)	13.8% (25,677)	7.6% (14,045)	201,000
1939	29.5% (91,967)	18.0% (56,197)	19.3% (60,201)	15.9% (49,705)	11.1% (34,621)	311,885
1959	39.1% (158,221)	15.1% (61,193)	21.4% (86,715)	15.9% (64,425)	2.2% (9,101)	404,738
1970	41.0% (199,596)	15.9% (77,276)	19.1% (92,889)	15.4% (74,850)	2.7% (13,114)	486,959
1979	43.9% (213,322)	17.1% (83,087)	16.4% (79,730)	15.1% (73,350)	2.8% (13,642)	486,082
1989	45.7% (239,872)	17.8% (93,267)	14.3% (74,913)	14.6% (76,541)	2.8% (14,664)	525,061
2003	21.3% (45,953)	43.8% (94,606)	10.8% (23,420)	20.8% (44,870)	0.7% (1,486)	215,972

Галерея

• 
  Джангы Афон монастырь
• 
  Гагра шахарда
• 
  Гег чучхур
• 
  Согъумну кёрюмю
• 
  Согъумну кёрюмю
• 
  Согъумну джагъасында
• 
  Согъум ботаника терек бачха