Монтана

Монтана (ингил. Montana, американ айтыу: [mɒnˈtænə]) — АБШ-ны шимал-кюнбатыш кесегинде орналгъан, 41-чи болгъан штат.

АБШ-ны штаты
Монтана ингил. State of Montana Монтана Штат
Монтананы байрагъы Монтананы мухуру
Монтана штат АБШ-ны картасында
Штатны девизи	«Алтын эмда кюмюш»
Штатны джыры: «Монтана»
Штатны чам аты	«Уллу кёкню къралы»
Демография билги
Ара шахар	Хелена
Эм уллу шахар	Биллингс
Уллу шахарла	Мизула, Грейт-Фолс, Бозмен, Бьютт
Халкъы	1 084 225 (2020 джыл) АБШ-да 44 орун
басыннганы	2,8 адам/км² АБШ-да 48 орун
География билги
Майдан	4 орун
• бютеулей	381154 км²
• суу юсю	3880 км²(1 %)
кенглик	44° 21′ ш. к. 49° кёре ш.к., 1015 км
узунлукъ	44° 21′ кб. к. 49° кёре кб.к., 410 км
Тенгиз дараджагъа кёре мийиклик
• эм уллу	3903,5 м
• орта	1040 м
• эм гитче	550 м
Тарих билги
Штат статусну алыуу	1889 8 ноябрь 41 штат
бусагъатдагъы статусуна дери	Монтана Территориясы
Политика билги
Губернатор	Грег Джанфорте
Вице-губернатор	Кристен Джурас
Закончыгъарыучу орган	Монтананы Легислатурасы
• огъары палата	Монтананы Сенаты
• тёбен палата	Келечилени Палатасы
Сенаторла	Стив Дайнс Джон Тестер
Келечилени Палатасы	Райан Зинке
Башха билги
Сагъат бёлге	-7/-6
Къысхартыу	MT
Официал сайт	http://mt.gov/

Къалгъан штатланы арасында Монтана майданы бла 4-чю (380 800 км²) эмда 2020 джылда халкъыны саны бла 44-чи (1,084 225), адам басыннганы бла 48-чи.

Ара шахары — Хелена, эм уллу шахар — Биллингс.

Географиясы

Монтана бла шималда Канаданы Британ Колумбия, Альберта эмда Саскачеван провинцияла, кюнчыгъышда Шимал Дакота эмда Къыбыла Дакота, къыбылада Вайоминг, кюнбатышда Айдахо штатла чеклешедиле. Штатны бютеулеу территориясы — 381 156 км². Монтада майданы бла АБШ-де эм уллу тенгизге чыкъмагъан штатды. Монтана сегиз Тау штатланы бириди.

Штатны кюнбатыш кесеги таулуду, ол тау сыртла Къаялы тауланы кесеклери. Монтананы 60% территориясы Уллу тюз джерни кесеги болгъан прерияладыла.

Монтананы территориясы бла Шош океанны эмда Атлантика океанны бассейинлени айыргъан Американ суу айырма барады. Аны эм уллу джери — Гранит-Пик (3901 м).

Климаты

Уллу территориясы эмда рельефи болгъаны ючюн Монтанада тюрлю-тюрлю климат барды. Американ суу айырма Шош океандан келген джылы хауаны эмда кюнчыгъыш Монтанадан келген континент къургъакъ хауаны тохтатыб аны бла штатны климатын бурургъады. Кюн орта температурасы январда −2 °C июлда 29,2 °С арасында тюрленеди. Джылгъа орта джауум - 380 мм. Кюнбатыш сыртла Шош океандан келген мылы хауаны тохтатыб кюнчыгъыш тюз джерлени къургъакъ этедиле. Аны ючюн Монтананы эм кюнбатыш Хермон шахарында (Сандерс округ) джылгъа джауум 881 мм болады, сыртны кюнчыгъыш джанында орналгъан Лонпайн шахарда уа (Сандерс округ) къуру 291 мм. Таулада джылгъа джауум 2 500—2 700 мм джетерге боллукъду.

Суулары эмда кёллери

Монтанада акъгъан суула Шош океанны, Мексикан эмда Гудзон богъазланы баджарадыла.

Американ суу айырмадан кюнбатышда Монтанада баргъан суула Колумбия сууну къошулгъан суулары болуб, аны бла бирге Шош океаннга тюшедиле.

Белгиле