Черкесск

Черке́сск — Россияда шахарды, Къарачай-Черкес Республиканы ара шахарады.

Черкесск орус. Черкесск
Орналгъаны
Координатлары:	44.222222, 42.057544°13′20″ N 42°03′27″ E44.222222° N 42.0575° E (G) (O) (Я)
Тенгизден мийиклиги:	900 метр т. м.
Сагъат бёлгеси:	UTC+3, UTC+4 джай
Къралы:	Россия
Федерацияны субъекти:	Къарачай-Черкесия
Шахар бёлгеси:	Черкесск шахар бёлге
Къуралгъанды:	1804 джыл
Шахар болгъанды:	1931 джыл
Картада кёрюнюмю: Черкесск (Россия) Черкесск (Къарачай-Черкесия)
Статистика билгиле
Халкъыны саны:	▼ 112 782 (2024)
Миллет къурамы:	оруслула, таўлула, черкеслиле, абазалыла, ногъайлыла, украинлиле эм башхала
Дин къурамы:	муслиманла, христианла
Административ билгиле
Статусу:	Шахар
Башчысы:	Лайпанов Расул Хамитбиевич
Телефон коду:	+7 8782
Почта индекси:	3690xx
Автомобиль коду:	09
тюрлендириу

Кавказ тауланы этеклеринде, Къобан сууну онг джагъасында орналгъанды.

Тарихи

XIX ёмюр

1804 джыл 4-чю Хопёр полкну къазакълары бла, Къобан чек сызда аскер бетджан кибик къуралгъанды. Алайда 1790 джыл орус аскерле Германны башчылыгъы бла Батал-Пашаны башчылыгъында 40 минглик тюрк аскерлени къаушатхандыла.

1825 джылны къачында редутдан узакъ болмай Ставрополь губерниядан къазакъла стансеге тамал саладыла, атында да Баталпашинская атайдыла (къарачайча Пашинка ат джюрюгенди), джерлешим хорлагъанны тюл. хорланнганны аты бла аталгъаны бек сейирди.

1880 джылда Баталпашинская стансе уездни аралыгъы болады, 1886 джылдан башлаб а уа бёлюмге аралыкъ этедиле. Станседе мюрзеу сатыу айныйды, агъаз санагъатла къураладыла.

XX ёмюр

1918 джыл Баталпашинскаяны инарал Шкуро кючлейди. Станицаны къолгъа алгъандан сора ол мобилизация баямлайды. 1919 джылны 5-чи январында Шкурону аскерлери Нарсананы кючлейдиле, анда техника бла усталаны джыйыб, Шкуро Баталпашинскаяда Акъ аскерге кереклени чыгъарыуну башлайды. Деникинчилени къолларында Къарачай бла Черкес 1920 джылны джазына дери къаладыла. ^[1].

1922 джылдан башлаб стансе Къарачай-Черкес автоном областха аралыкъ болады. Область эки юлешиннгенинден сора, 1926 джылдан башлаб  — центр Черкес миллет округга, 1928 - 1957 джыллада уа — Черкес автоном областха аралыкъ этеди.

1931 джыл стансе шахар статусну алыб Баталпашинск атха ие болады.

1934 джыл Баталпашинск Сули́мов атны алады, ол заманда РСФСР-ни Совнаркомуну председатели Д. Е. Сулимовха аталыб. 1937 джылда Сулимовну тутадыла эмда ёлтюредиле, андан сора шахаргъа ол заманда СССР-ни ич ишлерини наркомуну аты бла Ежово-Черкесск ат бериледи, 1939 джыл Н. И. Ежов да туталыда, ол заманда шахарны атындан аны тукъумун къоратыб, бусагъатдагъы атын къоядыла.

1957 джыл къарачайлыла кёчкюнчюлюкден къайтхандан сора, алгъыннгы Къарачай автоном область бла Черкес автоном областны джерлеринде джангыдан Къарачай-Черкес автоном область къуралады, Черкесск да аннга аралыкъ болады. 1991 джылдан бери уа Къарачай-Черкес Республика ара шахарыды.

Халкъы

2010 джылда баргъан бютеуроссия тергеуге кёре, Черкесскеде 121, 4 минг адам джашайды ^[2].

Джашагъанланы саны, адам
1926	1939	1959	1970	1979	1989	2002	2009 джылны январына[3]	2010 джылны январына [4]	2010[2]
19 355	28 645	41 709	67 186	90 833	113 060	116 244	116 733	116 455	121 439

Миллет къурамы:

Миллет	2002 джыл, адам[5]	2010 джыл, адам[6]
оруслула	64 530 (55,5 %)	▲69 785 (54,7 %)
къарачайлыла	16 011 (13,8 %)	▲20 954 (16,4 %)
черкеслиле	14 672 (12,6 %)	▲16 836 (13,2 %)
абазалыла	9 473 (8,1 %)	▲10 505 (8,2 %)
ногъайлыла	1 755 (1,5 %)	▲1 872 (1,5 %)
украинлиле	1 520 (1,3 %)	билги джокъ
тегейлиле	702 (0,6 %)	билги джокъ
греклиле	470 (0,4 %)	билги джокъ
башха миллетле	7 111 (6,1 %)	▲7 592 (6,0 %)

Шахарда 80 миллетни келечиси джашайды.

Экономикасы

• Химия производство объединение
• Заводла:
  • сууукълатыучу мешиналаны заводу
  • резин-техника затланы заводу
  • гитче-вольт аппаратураны заводу
  • цемент завод
  • Derways автомобиль завод