Электрокъууат

Электрокъууат (неда электрикалы къууат, электрикалы энергия, электроэнергия) — физикалыкъ терминди, техникада эмда турмушда кенг джайылгъанды, генераторну электрикалыкъ аугъа берген къууатны неда аудан алыучугъа келген къууатны белгилейди. Электрокъууатны чыгъарыууну эмда хайырланыууну баш ёлчелеу бирим бирими киловатт-сагъат эмда къатлы биримледиле. Электроэнергияны кескин ачыкълауу ючюн кючениу, фреканс эмда фазаланы саны (тюрленме ток), номинал эмда максимум электрикалы ток.

Электрикалы къууат товаргъа да саналады, аны электрикалыкъ къууатны опт саудасында, генерация этген компанияладан опт электрокъууат сатыучу компанияла сатыб алыб, андан ары халкъгъа сатадыла. Электрокъууатны багъасы халкъла арасы сатыу-алыуда киловатт-сагъатха берилген центле неда минг киловат сагъатлагъа берилген долларла бла саналады. Электрикалы къууат (электрокъууат): Юсюне басхан кючениую болгъан электромагнит къырны чыгъарыу, бериу, юлешиу эмда джоюу технологиялыкъ процессде ишлеялгъаныды.

Электрокъууатны дунияда чыгъарылыуу

Электрокъууатны дунияда чыгъарыууну динамикасы (Джыл — млрд кВт*сагъат):

• 1890 — 9
• 1900 — 15
• 1914 — 37,5
• 1950 — 950
• 1960 — 2300
• 1970 — 5000
• 1980 — 8250
• 1990 — 11800
• 2000 — 14500
• 2005 — 18138,3
• 2007 — 19894,9
• 2013 — 23127^[1]
• 2014 — 23536,5^[2]
• 2015 — 24255^[3]
• 2016 — 24816^[4]

Дунияда эм кёб электрокъууат чыгъаргъан эки кърал барды: Къытай бла АБШ, ала дуния чыгъарыуну 24 % эмда 18 % баджарадыла.

2012-чи джылдан башлаб, Къытай дунияда алчы орунну алгъанды (6,14 трлн кВт⋅сагъ. 2016 дж.)^[5].

Электрокъууатны чыгъарыу

Индустриализацияны кёзюуюнде электрокъууатны асламысы электростанциялада чыгъарылады.

Электростанцияны тюрлюсю	Россияда чыгъарылгъан электрокъууатны юлюшю (2000 дж. [6])	Россияда чыгъарылгъан электрокъууатны юлюшю (2016 дж. [7])	Дунияда чыгъарылгъан электрокъууатны юлюшю (1973 дж. [3])	Дунияда чыгъарылгъан электрокъууатны юлюшю (2015 дж. [3])	Электрикалыкъгъа айландырылгъан энергияны юлюшю	Чыгъарылгъан заманда тас болгъан энергияны юлюшю
Джылыу электростанцияла (ТЭС)	67 %; 582,4 млрд кВт·сагъ.	64,2 %; 687,8 млрд кВт·сагъ.	75,2 %;	66,3 %;
Гидроэлектростанцияла (ГЭС)	19 %; 164,4 млрд кВт·сагъ.	17,3 %; 186,7 млрд кВт·сагъ.	20,9 %	16,0 %
Атом станцияла (АЭС)	14 %; 128,9 млрд кВт·сагъ.	18,6 %; 196,4 млрд кВт·сагъ.	3,3 %	10,6%

Арт заманда экология проблемала, къазылгъан отлукъну дыккылыгъы эмда география джаны бла тенг джайылмагъаны себебли джел къууат къурулушла, кюн батареяла, гитче газ генераторла джайыла башлагъандыла.

Бир къауум къралда, сёз ючюн, Германияда, юй мюлклени кеслерини электрокъууат чыгъарыуларына дагъан болур ючюн энчи болушлукъ программала алыннгандыла.

Электрокъууатны дуния саудасы

2017-чи джылда электрокъууатны дуния саудасы 5,61 млрд. АБШ долл. багъасы болгъанды^[8]. Электрокъууатны сатыу-алыууну 9/10 Европаны къралларындады. Эм уллу экспортчула: Франция (1,75 млрд. долл.), Германия (731 млн. долл.), Нидерландла (410 млн. долл.), Испания (358 млн. долл.), Босния эм Герцеговина (294 млн. долл.). Эм уллу импортчула - Италия (2,21 млрд. долл.), Уллу Британия (1,07 млрд. долл.), Марокко (360 млн. долл.), Греция (328 млн. долл.).

Дагъыда къара

• Электроэнергетика
• Электрокъууатны багъасына кёре къралланы тизмеси