From Wikipedia, the free encyclopedia
МҮЧӨЛ – 1. кең мааниде: 12 жаныбардын аты менен аталган Чыгыш жыл санагы. 2. тар мааниде: кыргыздарда жана башка түрк калктарында адам жашын аныктоо ыкмасы. 12 жаныбардын аты менен аталган Чыгыш жыл санагы боюнча бир цикл 12 жылда бүтүп, экинчиси башталганда мүчөл жылы деп эсептелет. Биринчи мүчөл 13, эки мүчөл. 25, үч мүчөл 37, төрт мүчөл 49 жыл жана башка.
Жыл сүрүү менен байланыштуу бул салт жалпы түрк-монгол көчмөн цивилизациясынын орток башатына байланыштуу.
Кыргыз элинин уламыштарынын биринде анын келип чыгуу себеби төмөндөгүдөй баяндалат: чыгып келаткан күндү биринчи көргөн жандын атынан жыл эсеби башталат дегенди угуп, таң аткыча уктабай чыгыш тарапты карап турган төөдөн акылдуулук кылып, анын төбөсүнө (кулагына) чыгып алган чычкан таңкы күндү биринчи көргөндүктөн, жыл эсеби анын атынан аталып калган; буга ачууланган төө жыл эсебине таптакыр кирбей койгон имиш.
Жыл сүрүүнүн 12 жылдык циклинин биринчи жылы “чычкан”, экинчиси “уй”, үчүнчүсү “барс”, төртүнчүсү “коён”, бешинчиси “улуу” (кытайча “лу” – “ажыдаар”), алтынчысы “жылан”, жетинчиси “жылкы”, сегизинчиси “кой”, тогузунчусу “мечин” (“маймыл”), онунчусу “тоок”, он биринчиси “ит”, он экинчиси “донуз”аталат.
Кыргызча жыл сүрүүнүн азыркы календарь б-ча берилиши
Бул макалада башка тил бөлүмүнө шилтеме жок. Сиз аларды издеп бул макалага кошуп, долбоорго жардам берсеңиз болот. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.