Кыргыз алфавити

Кыргыз алфавити — кыргыз тилин жазуу үчүн колдонулган алфавит. Кыргыз тили төмөнкү алфавиттерди колдонот:

• Кирилл жазуусу расмий түрдө Кыргызстанда колдонулат
• Араб жазуусу расмий түрдө Кытайдын Шинжаң-Уйгур автоном районуна кирген Кызыл-Суу-Кыргыз aвтоном oблусу, Или-Казак aвтоном oблусу, Пакистан жана Ооганстанда колдонулат.
• Кыргыз Брайль алфавити

Baldar Çomoqtoru. Ajtuucu: Toƣoloq Moldo Abdьraqmanov. 1939

Араб ариби 1927-жылы латын арибинин негизинде түзүлгөн алфавитке өткөнгө чейин колдонулган. Учурда араб ариби Кытайда колдонулат. Латын ариби Кирилл арибине алмаштырылганга чейин 1930-жж. Советтер Союзунда колдонулган. Кыргыз кирилл ариби Кыргызстанда колдонулат. 36 тамгадан турат: 33 орус алфавитинен, жана кошумча кыргыз тилинин тыбыштык өзгөчөлүгүнө ылайык 3 тамга: ң, ү, ө.

“Манас” эпосунун бөлүмдөрүнүн кыргызча латын алфавитиндеги басылмалары (сол жактагы жогорку бурчтагы китеп – 1925-жылы Москвада кыргыздын арап алфавитинде чыккан Тыныбек Жапый уулунун айтуусундагы “Манас”).

Эмиграциядагы латын арибиндеги айрым кыргызча чыгармалардан үзүндүлөр. 1940-жылдар.

Кыргыз ариптеринин салыштырмалуу жадыбалы

Кирилл ариби	Араб ариби[1]	Латын ариби (1928-1940)	Эмиграциядагы латын ариби (1940-1950)	IPA
А а	ا	A a	A a	[a]
Б б	ب	B в	B b	[b]
В в	ۋ	V v	V v	[v]
Г г	گ	G g	G g	[ɡ]
	ع	Ƣ ƣ	Ƣ ƣ	[ʁ,ɣ]
Д д	د	D d	D d	[d]
Е е	يه	Je je	Je je	[je]
Ё ё	يو	Jo jo	Jo jo	[jo]
Ж ж	ج	Ç ç	Ç ç	[d͡ʒ]
Жумшак (орусча) Ж	ﮊ	(Ƶ ƶ 1938-1940)	Ƶ ƶ	[ʒ]
З з	ز	Z z	Z z	[z]
И и	ى	I i	I i	[i]
Й й	ي	J j	J j	[j]
К к	ك	K k	K k	[k]
	ق	Q q	Q q	[q]
Л л	ل	L l	L l	[l]
М м	م	M m	M m	[m]
Н н	ن	N n	N n	[n]
Ң ң	ڭ	Ŋ ŋ	Ŋ ŋ/ Ṇ ṇ	[ŋ]
О о	و	O o	O o	[o]
Ө ө	ۅ	Ɵ ɵ	Ö ö	[ø]
П п	پ	P p	P p	[p]
Р р	ر	R r	R r	[r]
С с	س	S s	S s	[s]
Т т	ت	T t	T t	[t]
У у	ۇ	U u	U u	[u]
Ү ү	ۉ	Y y	Ü ü	[y]
Ф ф	ف	F f	F f	[f]
Х х	ح	X x (H h 1928-1938)	H h	[χ]
Ц ц	-	-	-	[t͡s]
Ч ч	چ	C c	C c	[t͡ʃ]
Ш ш	ش	Ş ş	Ş ş	[ʃ]
Щ щ	ش	Ş ş	Ş ş	[ʃtʃ]
Ъ ъ	-	-	-	-
Ы ы	ى	Ь ь	Ĭ ĭ	[ɯ]
Ь ь	-	-	-	-
Э э	ه	E e	E e	[e~ɛ]
Ю ю	يۇ	Ju ju	Ju ju	[ju]
Я я	يا	Ja ja	Ja ja	[ja]

• К (K) ك + а, о, у, ы тамгаларынын алдында турса же ээрчисе => ق (Q) деп жазылат.
• Г (G) گ + а, о, у, ы тамгаларынын алдында турса же ээрчисе => ع (Ğ) деп жазылат.

Кирилл ариби	Аталышы	МФА	Жеке жазылуу	Акыры	Ортосунда	башында
Аа	Алиф	[ɑ]	ا	ﺎ		ا
Бб	Бэ	[b]	ﺏ	ﺐ	ﺒ	ﺑ
Пп	Пэ	[p]	پ	ﭗ	ﭙ	ﭙ
Тт	Тэ	[t]	ﺕ	ﺖ	ﺘ	ﺗ
Жж	Жийм	[dʒ]	ﺝ	ﺞ	ﺠ	ﺟ
Чч	Чийм	[t͡ʃ]	ﭺ	ﭻ	ﭽ	ﭼ
Хх	Ха	[χ]	ﺡ	ﺢ	ﺤ	ﺣ
Дд	Дал	[d]	ﺩ	ﺪ		ﺩ
Рр	Ра	[r]	ﺭ	ﺮ		ﺭ
Зз	Зай	[z]	ﺯ	ﺰ		ﺯ
Сс	Сийн	[s]	ﺱ	ﺲ	ﺴ	ﺳ
Шш	Шийн	[ʃ]	ﺵ	ﺶ	ﺸ	ﺷ
Гг (Ғғ)	Гайн	[ʁ]	ﻉ	ﻊ	ﻌ	ﻋ
Фф	Фэ	[ɸ]	ﻑ	ﻒ	ﻔ	ﻓ
Кк (Ққ)	Каф	[q]	ﻕ	ﻖ	ﻘ	ﻗ
Кк	Каф	[k]	ك	ـك	ـكـ	كـ
Гг	Гаф	[ɡ]	گ	ﮓ	ﮕ	ﮔ
Ңң	Каф Үч Нокат	[ŋ]	ڭ	ـڭ	ـڭـ	ڭـ
Лл	Лам	[l~ɫ]	ﻝ	ﻞ	ﻠ	ﻟ
Мм	Мийм	[m]	ﻡ	ﻢ	ﻤ	ﻣ
Нн	Нун	[n]	ﻥ	ﻦ	ﻨ	ﻧ
Оо	Уау	[o]	و	ﻮ		و
Өө	Уөу	[ø]	ۅ	ـۅ		ۅ
Уу	Дамма Уау	[u]	ﯗ	ـﯗ		ﯗ
Үү	Уау Куш Белгиси	[y]	ۉ	ـۉ		ۉ
Вв	Уау Үч Нокат	[v~w]	ﯞ	ـﯞ		ﯞ
Ээ, -е	Э	[e]	ە	ﻪ		ە
Ыы / Ии	Алиф Максура	[i~ɯ]	ﻯ	ﻯ	ـىـ	ىـ
Йй	Йэ	[j]	ي	ي	ﻴ	ﻳ
	Кыбачы		ء

Үлгү текст

Адам укуктарынын жалпы декларациясынан

Кирилл ариби	Араб ариби	Латын ариби (1928-1940)	Эмиграциядагы латын ариби (1940-1950)	Байыркы кыргыз ариби	IPA транскрипциясы
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш.	باردىق ادامدار ۅز بەدەلىندە جانا ۇقۇقتارىندا ەركىن جانا تەڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات. الاردىن اڭ-سەزىمى مەنەن ابئيىرى بار جانا بئرئ-بئرىنە بئر تۇۇعاندىق مامئلە قىلۇۇعا تئيىش.	Bardьq adamdar ɵz ʙedelinde çana uquqtarьnda erkin çana teꞑ uquqtuu ʙolup çaralat. Alardьn aꞑ-sezimi menen aʙijiri ʙar çana ʙiri-ʙirine ʙir tuuƣandьq mamile qьluuƣa tijiş.	Bardĭq adamdar öz bedelinde çana uquqtarĭnda erkin çana teꞑ uquqtuu bolup çaralat. Alardĭn aꞑ-sezimi menen abijiri bar çana biri-birine bir tuuƣandĭq mamile qĭluuƣa tijiş.	𐰉𐰀𐰺𐰒𐰃𐰶 𐰀𐰒𐰀𐰢𐰒𐰀𐰺 𐰇𐰕 𐰋𐰅𐰓𐰅𐰠𐰄𐰧𐰅 𐰳𐰀𐰣𐰀 𐰆𐰸𐰆𐰸𐱄𐰀𐰺𐰃𐰧𐰀 𐰅𐰼𐰚𐰄𐰤 𐰳𐰀𐰣𐰀 𐱅𐰅𐰭 𐰆𐰸𐰆𐰸𐱇𐰆𐰆 𐰉𐰆𐰞𐰆𐰯 𐰳𐰀𐰺𐰀𐰞𐰀𐱄٠ 𐰀𐰞𐰀𐰺𐰒𐰃𐰣 𐰀𐰭־𐰾𐰅𐰕𐰄𐰢𐰄 𐰢𐰅𐰤𐰅𐰤 𐰀𐰋𐰄𐰘𐰄𐰼𐰄 𐰉𐰀𐰺 𐰳𐰀𐰣𐰀 𐰋𐰄𐰼𐰄־𐰋𐰄𐰼𐰄𐰤𐰅 𐰋𐰄𐰼 𐱇𐰆𐰆𐰍𐰀𐰧𐰃𐰶 𐰢𐰀𐰢𐰄𐰠𐰅 𐰶𐰃𐰞𐰆𐰆𐰍𐰀 𐱅𐰄𐰘𐰄𐱁٠	bɑrdɯq ɑdɑmdɑr øz bedelinde d͡ʒɑnɑ uquqtɑrɯndɑ erkin d͡ʒɑnɑ teŋ uquqtuː boɫup d͡ʒɑrɑɫɑt. ɑɫɑrdɯn ɑŋ-sezimi menen ɑbijiri bɑr d͡ʒɑnɑ biri-birine bir tuːʁɑndɯq mɑmile qɯɫuːʁɑ tijiʃ.

Дагы караңыз

• Кыргыз тили