Түндүк Азия

Түндүк Азия (англ. North Asia, кыт. 北亚, монг. Хойд Ази) — Азиядагы географиялык аймак.

Түндүк Азия
Аянты	13 100 000 км²
Калкы	37 000 000 адам
Жыштыгы	2,6 адам/км²
Курамында	Орусия
Тилдери	Тилдери Орус тили Юкагир тилдери Эне-Сай тилдери Урал тилдери Түрк тилдери Тунгус-манжур тилдери Моңгол тилдери Эскимос-алеут тилдери Чукча-камчатка тилдери Айн тили ж.б. тилдер
Убакыт аралыгы	Убакыт аралыктары UTC+05:00 / MSK+02:00 UTC+06:00 / MSK+03:00 UTC+07:00 / MSK+04:00 UTC+08:00 / MSK+05:00 UTC+09:00 / MSK+06:00 UTC+10:00 / MSK+07:00 UTC+11:00 / MSK+08:00 UTC+12:00 / MSK+09:00
Интернет-домени	.ru
Ири шаарлары	Ири шаарлары Барнаул Челябинск Иркутск Кемерово Хабаровск Красноярск Новокузнецк Новосибирск Омск Томск Тюмень Владивосток Якутск Екатеринбург Чита

Аймагы толугу менен Орусия Федерациясынын курамында жана Орусиянын Азия бөлүгүнүн дээрлик баарын камтыйт.

География

1921-жылдагы Түндүк Азиянын картасы

Камчатка

Чукчалар

Түндүк Азия Урал тоолорунан Тынч океанына чейин жана Түндүк Муз океанынан Россиянын түштүк чек араларына чейин созулуп жатат. Дээрлик бардык аймак тайга менен капталган.

Ири дарыялары: Обь, Енисей, Лена, Иртыш, Ангара, Амур.

Ири көлдөрү: Байкал, Таймыр, Ханка, Убсу-Нур, Чаны.

Ири шаарлары:

• Миллионер шаарлар (миллиондон ашык калкы бар шаарлар)^[1][2]:
  • Новосибирск,
  • Екатеринбург,
  • Челябинск,
  • Омск,
  • Красноярск;
• Субмиллионер шаарлар (700 миңден 1 миллионго чейин калкы бар) — Тюмень^[3];
• Жарым миллионер шаарлар (500 миңденден 700 миңге чейин калкы бар):
  • Барнаул,
  • Иркутск,
  • Хабаровск,
  • Владивосток,
  • Томск,
  • Кемерово,
  • Новокузнецк;
• 250 миңден 500 миңге чейин калкы бар шаарлар:
  • Улан-Удэ,
  • Магнитогорск,
  • Сургут,
  • Чита,
  • Нижний Тагил,
  • Якутск,
  • Курган,
  • Нижневартовск.

Калкы

Калкынын саны

2021-жылдын 1-январына карата алынган маалыматтарга ылайык Орусия Федерациясынын Урал, Сибирь жана Ыраакы Чыгыш федералдык округдарында 37 275 609 адам жашаган, бул өлкөнүн жалпы калкынын 25,6% түзөт.

Улуттук курамы

Калктын басымдуу бөлүгү орус улутундагы адамдар. Ошондой эле бул аймак көптөгөн жергиликтүү элдердин тарыхый мекени болуп саналат^[4]:

• Финн-угор элдери (хантылар, мансилер)^[5];
• Самодийлер (ненецтер, энецтер, селькуптар, нганасандар)^[5];
• Түрктөр (Волга-урал татарлары, Сибирь татарлараы, алтайлыктар, долгандар, телеуттар, тывалар, хакастар, шорлор, якуттар)^[5];
• Тунгус-манжур элдери (эвенктер, эвендер, удегейлер, орочтор, ороктор, ульчалар, негидалдар)^[5];
• Монгол элдери (буряттар)^[5];
• Палеоазиат элдери (алеуттар, ительмендер, коряктар, нивхтер, чукчалар, юкагирлер)^[5].