Италия

From Wikipedia, the free encyclopedia

Италия
Remove ads

Италия (тамам тӀвар — Италиядин Республика (итал. Repubblica Italiana) — Европада кьибле пата авай гьукумат.

Италия
Италиядин Республика
Repubblica Italiana
Thumb Thumb
Пайдах Герб
Thumb
Гимн: Il Canto degli Italiani (Италрин мани)
Кьилин шегьер:Рим
Шегьерар:Рим, Милан, Неаполь, Турин
Аслутуширвал:2 къамуг 1946
ЧӀал:Италиядин чӀал
Идара авунин тегьер:Парламентдин республика
Кьил:Серджо Маттарелла (президент)
Марио Драги (премьер-министр)
Майдан:309 547 км² (70-лагьай)
 · Цин кьадар %:2,4
Агьалияр:60 605 053 кас (23-лагьай)
 · Агьалийрин чуькьуьнвал:201,1 кас/км²
Пул:Евро
КъВБ:1771 млрд. $ (10-лагьай)
 · АСКА КъВБ:29 417 $
ИПВИ:0,874 (24-лагьай)
Домен:.it, .eu
Телефондин код:+39
Сятдин чӀул:+1
Remove ads

Регионар

Thumb

Апулия
Базиликата
Калабрия
Сицилия
Молизе
Кампания
Абруццо
Лацио
Умбрия
Марке
Тоскана
Сардиния
Эмилия-Романья
Лигурия
Пьемонт
Фриули-
Венеция-
Джулия
Валле-
д’Аоста
Трентино —
Альто-
Адидже
Венето
Ломбардия
Адриатик гьуьл
Ион гьуьл
Аравилин гьуьл
Тиррен гьуьл
Лигурия гьуьл
Подробнее Регион, кьилин хуьр ...
Remove ads

ЧӀехи шегьерар

Подробнее Агломерация, Халкь ...

Кьиспес

Асул макъала: Италиядин кьиспес
Thumb
Италия 1494 йиса

Дегь чӀавара Италиядин чилел алай халкьар: этрускар, лигурар, венеттар, галлар, ретар, латинар. 8-лагьай вишйиса чи эрадилай вилик Рим гьукуматдик кьил кутуна. Къвез-къведайдивай 5-лагьай вишйисалди Рима вири Апеннинар къачуна.

4-лагьай виш йиса Италиядиз кефер патай германар гьахьиз эгечӀна. 410 йиса абуру Рим къачуна. 488 йиса Дегь Риман кьиспес куьтягь хьана. А чӀавара Римдал къуват кьуна Риман Папади. Гьа чӀаварилай 19-лагьай вишйисалди Италия цкӀенвай гьукумат тир. 1860 йиса Гарибальдиди эгечӀна Италия кӀватӀ ийиз.

1915-лагьай йиса Италияди Австро-Венгриядиз дяве гана Дуьньядин Садлагьай дяведик вичин пай кутуна. 1922-лагьай йиса Италияда Бенито Муссолиниди къуват кьуна. Адан девирда гьукумат Дуьньядин Кьведлагьай дяведик квай Германиядин патал.

Экономика

Thumb
Рагузада нафт акъуддай саягъ

Италия дуьньядин виридалайни девлет авай гьукуматрик ква. Адан йисан бюджет 960 млрд $ я (5-лагьай чка дуьньяда). Гьукуматдин кефер пата хъсандиказ агалкьнава индустрия, кьибле пата — хуьруьн кӀвалахар. Ина акъудзава маншинар, синтетикадикай зтӀар, чухур, ниси, пекер ва маса зтӀар. Италия — пекерин мода гудай виридалайни вилик гвай гьукумат я дуьньяда. И бинедалди абуру бюджет пара кӀевиз ацӀурзава. Мадни Италиядиз пара туристар къвезва. Рим, Флоренция, Милан, Неаполь, Венецияни маса шегьерра абуруз машгъур пара чкаяр ава — кӀвалер, паруяр, къелеяр, суваяр, гьар жуьре монументарни шикилар.

Исятда Италиядин экономикадин виридалайни ажуз пад финансар я. Гьукуматдихъ еке дефицит ава, экономика пара яваш вилик физва. Гьукуматдин кефер пад девлетлу ятӀа кьибле пад кесиб я. Ана пуд сефер пара кӀвалах авачирвал авайди я. Эхиримжи чӀавара Италиядиз Африкадин кесиб гьукуматрай пара ксар къвезва кӀвалах патал.

Remove ads

Ксар

2008 йиса Италияда 60 млн кас хцабна. Европадин галкӀда ксарин кьадардал 4-лагьай чка кьазва. Дуьньяда 23-лагьай чкадал ала. 1 кв км-дал 199,2 кас яшамиш жезва — ЕврогалкӀда 5-лагьай чкадал ала. Виридалайни пара ксар Италиядин кефер пата ава. Ана гьукуматдин са пай яшамиш жезва. Абурукай виридалайни пара ксар авай чилер Кампания, Ломбардия, Лигурия я — ана са км²дал 300 касдилай пара яшамиш жезва.

Thumb
Италиядин паччагь Виторио Эмануэль ІІ

Лап пара ксар Неапольда ава — ана 1 км²да 2531 ксар ава. Сувавилин чкайра ксар акьван пара авач. Ина 1 км²да 35 кас ава. Дуьньядин Сифте дяве куьтягь хьайила Италиядин экономика вилик фена. Гьавиляй пара ксар хуьрерай шегьерриз фена. А чӀавара Италия кесиб гьукумат тир, анай ксар дуьньядин маса патариз къазанмишар ийиз физвай. Гьи дяве куьтягь хьайила эгечӀнавай экономикадин хкажун патал ксар гьукуматдай экъечӀун акъвазар хьана. Гьич маса гьукуматрай ксар Италиядиз къвез эгечӀна.

1970-йисаралди гьукуматда ксар хадайвал кьакьан яз амукьна. Ахпа хадайвал ават ийиз эгечӀна. СакӀус чӀавунилай хадайвал рекьирвилелай гъвечӀи хьана. 2008 йисуз гьар вадлагьай итал 65 йисалай чӀехи тир[1]. 2000-лагьай йисара хадайвал еке хьана[2].

Подробнее Йис, Кьадар, млн ...

ЧӀал

Италиядин тамам чӀал итал я. Ам индо-европадин хизандин руман кӀватӀалдик квайди я. ЧӀал пай жезва гьар жуьре нугъатрал. Вири нугъатар кӀватӀнава Вини, Юкьванни Агъа нугъатрин кӀватӀалра. Итал чӀалахъ галаз са чкадал ала гьар жуьре регионра маса чӀалар. ГьакӀ хьана, Больцанодани Агъа Тирольда немцарин чӀалахъ тамам статус ава. Триестдани Горицияда словен чӀалахъ тамам статус ава. Аостада франк чӀалахъ тамам статус ава.

Remove ads

Культура

Италиядин чӀехи дамах адан культура я. Италар виридалайни чӀехи культура авай халкьарик ква дуьньядин. Еке чка кьазва архитектуради. Ина ава вири дуьньядиз чидай кӀвалер — Колизей, Пизан къеле ва амайбур. Виридалайни тӀвар-ван алай зарияр я Данте Алигйерини Петрарка. Италиядин тӀуьнарни пара тӀвар-ван алайди я дуьньяда, чӀехи пай пастани пицца паталди. Ихьтин лап чӀехи тӀвар-ван алай ксар, Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль хьиз вири дуьньядиз чида. Миланда ава дуьньядин операдин юкьв — театр Ла Скала.

Remove ads

Шикилар

  • Thumb
    Швейцариядинни Италиядин кьула авай вир Маггоре
  • Thumb
    Сан Андре-Верчелли Фасата Дестра къеле
  • Thumb
    Милан
  • Thumb
    Базилика Сан-Марко. Венеция.
  • Thumb
    Колизей
  • Thumb
    Дуьньядин виридалайни чӀехи тӀвар-ван алай операдин театр Ла Скала. Милан.
Thumb
Везувий Неапольдивай

Баянар

ЭлячӀунар

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads