Gelaen

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Gelaen (Geleen) Gewaeze gemeinte in Nederlandj
Gevörmp	?
Opgehaeve	2001
Opgegange in	Zittert-Gelaen
Provincie	Nederlands Limburg
Hoofplaats	Lötterao
Opperflaakde (bie opluffing)	12,2 km²
– daovan water:	? km²
Inwoeners (kort veur opluffing)	36.480 (1971)
– deechde:	3.022[1]/km²
Lies van börgemeisters

Gelaen is 'n plaats in de gemeinte Zittert-Gelaen, ten zuudweste van Zittert. Tot 2002 vörmde Gelaen 'n zelfsjtendige gemeinte. Mèt vastelaovend is Gelaen bekènd es De Waereldsjtad. Gelaen is vernump nao de Gelaenbaek, wovan de Latiense noam Glana (heldere baek) is.

Gelaen waor ieërtieds 'n dörp en greujde in de twintigste ieëw sjnel oet tot 'n sjtad en 't centrum van de Westelikke Miensjtreek, veurnamelik nao de äöpening in 1926 van de Sjtaatsmien Maurits en de biejbeheuënde Cokesfebrieke Maurits en Emma II. Door de kóms van de koel greujde ouch de chemische indusjtrie van DSM (De Staatsmijnen of Dutch State Mines), wat ouch nao 't sjlete van de Mien Maurits in 1967 nog ummer de belangriekste wirkgaever is.

Gelaen haet tweë sjtasies: Gelaen-Lötterao, aan de sjpoorwaeg Zittert-Mestreech, en Gelaen-Oas, aan de sjpoorwaeg Zittert-Heële.

Historie

De eësjte vermelding van Gelaen is van 1148 es Glene.

Historische inwoneraantalle

Jaor Aantal Greuj (gans Limburg) 1830 2.166[2] -- 1840 2.114[3] -2,4% (+5,6%) 1849 2.181[4] +3,2% (+4,3%) 1859 2.240[5] +2,7% (+4,4%) 1869 2.237[6] -0,1% (+4,5%) 1879 2.265[7] +1,3% (+7,0%) 1889 2.384[8] +5,3% (+6,8%) 1899 2.545[9] +6,8% (+10,2%)

Jaor Aantal Greuj (gans Limburg) 1909 2.901[10] +14,0% (+17,8%) 1920 4.478[11] +54,4% (+36,2%) 1930 12.411[12] +177,2% (+25,1%) 1947 18.848[13] +51,9% (+24,2%) 1956 26.141[14] +38,7% (+27,3%) 1960 31.122[15] +19,1% (+7,4%) 1971 36.840[1] +18,4% (+13,9%)

• Opmerking: 't Ciefer veur 1971 is op e gans vieftal aafgerundj.

Rillatief óntwikkeling van 1830 bis 1971

(logaritmische sjaol; x₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte Gelaen
Blauw: Provincie Limburg

Kerne

De Sint-Janskloes oet 1699.

• Awt-Gelaen (Oud Geleen)
• Danike (Daniken)
• De Kloes (De Kluis)
• Kraonkel (Krawinkel)
• De Landjgraaf (Landgraaf)
• De Lèndjheuvel (Lindenheuvel)
• Lötterao (Lutterade)
• Gelaen-Zuid mèt 't veurmalige buurtsjap Sjpaans Neerbaek (Spaans Neerbeek)
• Hazelderveldj (Haesselderveld)
• Dassekoel (Dassekuil)
• De Haze (De Haese)
• Mesjtreechterbaan (Maastrichterbaan)
• Janskamperveldj (Janskamperveld)

Insignes

Op 13 fibberwarie 1889 kroog Gelaen van d'n Hoage Raod van Adel ein waope toegekènd, wat zich es volg leet ómsjrieve:

In gouwt de sjtaonde beelje van de HH. Marcellinus en Petrus, de kop ómgaeve door 'ne nimbus van gouwt, gekleid in 'ne Romeinse toog van sabel (zjwart), kop en henj van natuurlikke kleur, jeder in de ein handj hawwend ein zwjaard van zilver, 't gevès van gouwt, en mèt de anger handj sjteunend op ein mèt 'ne graovekroan gedèk geverendeild sjild, 't tweëde en veerde keteer van keel (road) mèt 'n achkoppig sjlangekruuts van zilver (wit), 't eësjte en derde keteer van zilver belaoje mèt drie keuk van keel, gezat 2-1.

Marcellinus en Sint-Pieter zin de parochieheilege. De zjwaarde drage ze es symbool van de marteldoad die ze allebeij sjtórve. 't Klein waope is van de femielie Huyn Van Awstroa, die ouch Gelaen besjtuurde, en naeve 't döbbel sjlangekruuts al saer miensjehäögenis de drie keuk van Grónsjveld in zien waope droog.^[16]

Gebaore in Gelaen

• Paul van Loon, sjriever van kènjerbeuk
• Jean Nelissen, sjportverslaaggaever en sjriever, tv-verslaaggaever sjpeciaal euver 't fitserenne
• Maartje Paumen, hockeysjpeelster
• Eric van Hoof, dichter en oprichter Dichter Bij Jou
• Irene Lardy, zangeres
• Pim Rietbroek, handjbaltrainer
• Prof. Arthur Schrijnemakers, historicus
• René Shuman, poparties, zanger, gitaris
• Leon Verdonschot, presentator, journalist.

Getaoge in Gelaen

• Marijke Helwegen, presentatrice en tv-persoonlijkheid
• Egidius Joosten, aannummer en oprichter betaald voetbal in Nederland
• Emile Mastenbroek, veurmalig gouverneur van Limburg
• Danny Nelissen, veurmalig fitserenner, tv-verslaaggaever
• Jan Nolten, veurmalig fitserenner, momenteel Elsloo
• Lori Spee, zangeres, songwriter