El walser (nomm local: titschu, titzschu, titsch, töitschu) l'è ona lengua germanega del grupp de l'inscì ciamaa altissem alemann, parlada in tutt l'arch alpin, ma soratutt in Svizzera, Italia ocidental e Austria.
L'ha conservaa on mucc de caratteristegh arcaegh respett ai alter parlà germanegh.
In Italia l'è parlada a Gressoney, Issime, Alagna, Rimella, Macugnaga e Formazza. Al dì d'incoeu l'è a ris'c de estinzion, sostituida di lengov regionai (lombard, piemontes, arpitan, svizzer todesch) o, soratutt, de quei nazionai.
El nomm
La parolla "walser" l'è ona coruzion del termen Walliser, che 'l voeur dì "del Valles" (in todesch Wallis). De fatt i walser se ciamen inscì perchè hinn i discendent di popolazion germanegh migraa in del XIII secol del Canton Valles in alter zonn in gir per i Alp.
El nomm local titschu (e variant) inveci el vegn d'ona parolla germanega bella antiga, cioè *theodisk, che la corespond anca al todesch deutsch ("todesch") e a l'ingles dutch ("olandes"), al zimber tautsch, e anca al romand tuche ("svizzer todesch").
In particolar el walser l'è ciamaa localment:
- Titzschu a Alagna.
- Titsch a Gressoney e Macugnaga.
- Töitschu a Issime.
Confront lenguistegh
Corp uman
Lombard | Walser (titzschu) | Walser (titsch) | Todesch | Ingles |
barboss | chinn | ... | kinn | chin |
bocca | mund | mul | mund | mouth |
brasc | oru | oare | arm | arm |
cavei | hoor | hòar | haar | hair |
coo | haupt | ... | kopf | head |
corp | lijb | lib, kerper | leib, körper | body |
did | finger | ... | finger | finger |
gamba | bai | ... | bein | leg |
genoeugg | chneww | ... | knie | knee |
gombed | elbougu | ... | ellbogen | elbow |
man | hand | ... | hand | hand |
nas | nosa | ... | nase | nose |
oeugg | aug | ... | auge | eye |
oreggia | our | ... | ohr | ear |
pè | fuas | ... | fuss | foot |
pols | puls | ... | handgelenk | wrist |
spalla | aks | ... | schulter | shoulder |
stomegh ( = pecc) | brust | ... | brust | chest (cf. breast) |
El dì, el ciel
Lombard | Walser (de Alagna) | Todesch | Ingles |
dì | tog | tag | day |
luna | meini | mond | moon |
matin | morgand | morgen | morning |
nocc | nacht | nacht | night |
sira | obend | abend | evening |
sô | sonna | sonne | sun |
I bes'c
Lombard | Walser (titzschu) | Walser (titsch) | Todesch | Ingles |
can | hund | hònn | hund | dog (cf. hound) |
cavall | pfart | ross | pferd | horse |
cerv | hïrsch | hérsch | hirsch | elk |
gall | honu | ... | hane | rooster |
gatt | chatza | ... | katze | cat |
murigioeu | mus | ... | maus | mouse |
I pient
Lombard | Walser (de Alagna) | Walser (de Gressoney) | Todesch | Ingles |
abiezz | tanna | tannò | tanne | fir |
frassen | eisch | ... | asche | ash |
fò | buacha | ... | buche | beech |
lares | leirch | ... | lärche | larch |
pign | tanna | tannò | kiefer | pine |
rogora | aichla | ... | eiche | oak |
sales | šola | ... | weide | willow |
Vos corelaa
- Todesch alemann
- Titzschu
- Titschu
Ligamm de foeura
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.