Partisela
From Wikipedia, the free encyclopedia
In física, i partisèj a inn i ünità ca custitüíssenn la matéria; sa pö fà distinziun tra i partisèj elementaar, cunsideraa minga spartíbil (cumè l'eletrún), e chii cumpòost, ca pödenn invéci vèss spartii in d'una quaj partisèla püssee piscinína (cumè ul prutún).
Seguunt la teuría de adèss i partisèj fundamentàj a pödenn vèss classificaa in difereent maneer:
- Leptúni: g'ann un spin de 1/2;
- Quark: ga n'è de sés tiip, ca ga dísenn saúr (u, d, s, c, t, b); a stann màj in de per luur, ma a fúrmenn partisèj cumpòost. G'ann un spin de 1/2, e g'ann càrica elétrica frazziunària.
- Partisèj purtaduur de interazziun; g'ann un spin 1 e càrica elétrica zéro (föra ca ul busún W, c'al g'à +-e);
- futúni: a pórtenn la fòrza eletrumagnética;
- gluúni: a pórtenn la fòrza nücleaar fórta;
- busúni W u Z; a pórtenn la fòrza nücleaar débul;
- gravitúni: a pórtenn la fòrza de gravità (i scénziaa ann munàn de truàii, e inn dumè partisèj teòrich);
- Partisèla de Higgs; la g'à spin zéro (a l'è dumè una partisèla teòrica).
I partisèj cumpòost sa spartíssenn in:
- bariúni: furmaa da 3 quark, ciamaa quark de valénza; i püssee impurtaant a inn:
- mesúni: furmaa da 2 quark de valénza.
Tütt insèma, i bariúni e i mesúni ga dísenn adrúni.
A l'è impurtaant de dí ca, per tütt i difereent partisèj, sa pö truà anca la curespundeent antipartisèla.
In física statística, i partisèj sa spartíssenn in:
- fermiúni: g'ann spin +-1/2 e dunca ga ubedíssenn al princípi de esclüsiun del Pauli;
- busúni: g'ann spin intréch.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.