Testamenta Taloha

Ny Testamenta Taloha dia fitambaran' ny boky ao amin' ny Baiboly voasoratra talohan' i Jesoa Kristy. Mampiasa an' io teny io ny Kristiana hanondroany ny tapany voalohany amin' ny Baiboly, izay antsoin' ny Jiosy hoe Tanakh. Fandikan-teny malagasy avy amin' ny teny latina hoe Vetus Testamentum sy ny teny grika hoe Palaià Diathêkê -- midika hoe "Fanekem-pihavanana Taloha" -- ny teny hoe "Testamenta Taloha". Izy io dia itambaran' ny jodaisma amin' ny ampahany amin' ny kristianisma. Ahitana sokajim-boky efatra lehibe ny Testamenta Taloha: ny Pentateoka (na Torah), ny boky ara-tantara, ny bokin' ny olon-kendry, ary ny boky ara-paminaniana, izay mizara ho mpaminany "lehibe" sy "madinika". Ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa dia nampiditra boky deoterôkanônika tsy hita ao amin’ ny Baiboly jiosy sy prôtestanta, izay antsoin' ireto farany hoe apôkrifa. Anisan' ireny lahatsoratra fanampiny ireny ny Bokin' i Tôbia, ny Bokin' i Jodita, ny Bokin' ny Fahendrena, ny Bokin' i Baroka, ny Bokin' i Siraka, ary ny Bokin' ny Makabeo roa.

Ny famoronana ny mazava - sary nataon' i Gustave Doré

Fiforonan-teny

Ny andian-teny hoe Testamenta Taloha dia fanagasiana ny teny latina hoe Vetus Testamentum. Io andian-teny io indray dia fandikàna ny teny grika hoe Παλαιὰ Διαθήκη / Palaià Diathêkê. Ny hoe palaià (grika) sy ny hoe vetus (latina) dia samy azo adika hoe "antitra", "taloha" na "tranainy" ary ny hoe testamentum (latina) na diathêkê (grika) dia midika hoe "fanekena", "fifanarahana", "fanekem-pihavanana". Ny Testamenta Taloha izany dia ny Baibolin' ny Jiosy na Jody, izay antsoina hoe Tanakh. Ho an' ny Kristiana, ny Testamenta Taloha sy ny Testamenta Vaovao no mitambatra ho Baiboly.

Boky ao amin' ny Testamenta Taloha

Misokajy efatra ny boky ao anatin' ny Testamenta Taloha, dia ny Pentateoka (atao hoe koa "Boky dimin' i Mosesy"), ny boky ara-tantara, ny bokim-pahendrena (na bokin' ny Olon-kendry), ary ny bokin' ny Mpaminany. Manampy azy ireo sy mitsinjara amin' izy ireo ny boky sokajina hoe Deoterôkanônika izay tsy tafiditra ao amin' ny Tanakh sy ao amin' ny Baiboly prôtestanta. Marihina fa telo fotsiny ny fizaràna ny Baiboly hebreo fa tsy efatra.

Ny Pentateoka

Ny boky ao amin' ny atao hoe Pentateoka (avy amin' ny teny grika hoe pente: "dimy" sy teukhos: "horonana"), izay antsoin' ny Jiosy koa hoe Torah (izany hoe "Lalàna") dia ny Genesisy (na Jenezy), ny Eksôdôsy (na Eksaody), ny Levitikôsy, (na Levitika), ny Nomery (na Fanisana), ary ny Deoterônômia (na Deoterônômy).

Ny boky ara-tantara

Ny bokin-tantara na boky ara-tantara dia ny Jôsoa (na Jôsoe), ny Mpitsara, ny Rota, ny Samoela voalohany, ny Samoela faharoa, ny Mpanjaka voalohany, ny Mpanjaka faharoa, ny Tantara voalohany, ny Tantara faharoa, ny Ezra (na Esdrasa) ny Nehemia ary ny Estera. Ny Baiboly katôlika dia ahitana boky fanampiny: ny Tôbià, ny Jodita ary ny Makabeo voalohany sy faharoa izay atao hoe deoterôkanônika (izany hoe "boky kanônika faharoa") nefa ataon' ny Prôtestanta hoe apôkrifa ("miafina").

Ny bokim-pahendrena

Ny bokim-pahendrena, atao hoe koa Hagiôgrafa, dia ny Jôba (na Jôba), ny Salamo, ny Ohabolana, ny Mpitoriteny (na Kôhelety), ary Tononkiran' i Sôlômôna (Tononkira dia Tononkira na Tononkira Fanaperana). Ny Baiboly Katôlika dia mbola ahitana ny Fahendren' i Salômôna (na Fahendrena) sy ny Ekleziastika (na Siràka) izay boky deoterôkanônika na apôkrifa.

Ny bokin' ny mpaminany

Ny bokin' ny mpaminany dia misy sokajy roa, dia ny bokin' ny "mpaminany lehibe" sy ny bokin' ny "mpaminany madinika".

Mpaminany lehibe

Efatra ny mpaminany lehibe, dia ny Isaia (na Izaia), ny Jeremia, ny Ezekiela, ny Daniela, manampy azy ireo ny Bokin' ny Fitomaniana. Atao hoe "mpaminany lehibe" izy noho izy nanoratra lava miohatra amin' ny sasany izay atao hoe "mpaminany madinika". Ny Baiboly katôlika dia ahitana koa ny Baroka izay boky deoterôkanônika ("kanôna faharoa") na apôkrifa.

Mpaminany madinika

Roa ambin' ny folo ny mpaminany madinika, dia ny Hôsea (na Ôsea), ny Jôela, ny Amôsa (na Amôsy), ny Ôbadia (na Abdiasa), ny Jôna (na Jônasa), ny Mika (na Mikea), ny Nahoma, ny Habakoka (na Habakòka), ny Zefania (na Sôfônia na Tsefania), ny Hagay (na Akjea), ny Zakaria ary ny Malakia (na Malaký). Atao hoe "mpaminany kely" izy ireo noho izy nanoratra kely.

Ny boky fanampiny ao amin' ny Baiboly kaôlika no ataon' ny Katôlika hoe deoterôkanônika na ataon' ny Prôtestanta hoe apôkrifa ("miafina"). Ireo boky ireo dia tsy hita ao amin' ny Baiboly hebreo (Tanakh) sy ny Baiboly prôtestanta. Manampy azy ireo ny toko fanampiny amin' ny Estera sy amin' ny Daniela.

Jereo koa

• Pentateoka - Boky ara-tantara - Bokin' ny mpaminany - Bokim-pahendrena

• Testamenta Vaovao

• Boky apôkrifa

• Deoterôkanônika
• Mpaminany

Rohy ivelany

• Rahamaky ny Testamenta Taloha amin'ny teny hebreo: tsindrio eto: http://www.tanach.us/Tanach.xml#Home